Morgunblaðið - 12.11.1966, Blaðsíða 21

Laugardagur 12. nóv. 1966
MORCUNBLAÐ1Ð
21
1
IVfagnús Þórðarson:
Hugleiðingar um Vietnam
STRÍÐIÐ í Víetnam er sagt
faroðalegra en filest önnur stríð,
og er þá mikið sagt. Svo mikið
er víst, að það hefur knú-
ið menn um víða veröld til að
taka afstöðu til þess, öðrum stríð
um fremur. Sú ákvörðun Banda
ríkjastjórnar að standa við skuld
bindingar sinar og veita Suður-
i Víetnömum aðstoð hefur kom-
I ið miklu róti á hugi m.argra.
Áróðursmenn mótaðilans hafa
oft átt auðveldan leik, því
að vfða er grunnt á and-amerík-
anismanum, og svo er 'látið líta
út sem Golíat sé rétt einu sinni
farinn að lumbra á Davíð. Mörg
um finnst leikurinn ójafn, og er
þá ekki að sökum að spyrja, að
fainn ímyndaði „lítilmagni" fær
bróðurhlutann af samúðinni.
Hitt vill þá stundum gleymast,
að um varnarstríð er að ræða
gegn greinilegum árásaraðilja,
sem hefur beitt margfalt farylli-
legri aðferðum í hernáði sínum
en varnaraðilinn. Áróður komm
únista nú er svipaður og sá, sem
þeir höfðu uppi í Kóreustríðinu,
en því virðast margir hafa
gleymt um þessar mundir. Marg
ir þeirra, sem gagnrýna vörn-
ina í S-Víetnam, virðast gleypa
áróður kommúnista furðu hrá-
an, og, eins og til er ætlazt,
beina þeir geirum sínum aðal-
lega að Bandaríkjamönnum, sem
eru þó aðeins ein af 36 þjóðum,
*em veita Suður-Víetnömum
■tuðning, og ein af sex þjó'ðum,
6em berjast í Víetnam.
k ★
r Allar styrjaldir eru hræðileg-
er, og allar hljóta þær að bitna
á saklausu fólki, óbreyttum borg
urum, að meira eða minna leyti.
AHir heilbrigðir menn hafa sam
úð með þessu fólki, og enginn
eérstakur aðiili getur leyft sér
að þykjast hafa einkarétt á sam
úðinni. I>að á heldur ekki að
ekipta neinu máli, hvorum meg-
in landamæra fólkið býr, sem
verður fyrir faörmungum af völd
tim stríðsguðsins; fólkið í norðri
falýtur að njóta jafnmikillar sam
úðar okkar og fólkið í suðri.
f þeirri styrjöld, sem nú er
háð í Víetnam, er fólkið í Suð-
ur-Víetnam mun hrjáðara en
fólkið í Norður-Víetnam. í fyrsta
iagi er styrjöldin að langmestu
leyti háð í S-Víetnam, — og til
ekamms tíma eingöngu þar. í
öðru lagi hefur Víetkong beitt
elíkri ógn (terror), að með fá-
dæmum er. Hrýðj uverkamenn-
irnir, sem ég get ekki kallað
•nnað, hafa gert sér leik að
því að kasta sprengjum að lang-
ferðabílum og strætisvögnum,
inn í veitingahús og á fjölfar-
in stræti. í>eir hafa skilið tíma-
•prengjur eftir á miðjum mark-
•ðstorgum, og fyrir kosningarn-
•r í S-Víetnam í haust reyndu
þeir að hræða fólk frá þátttöku
«neð því að skjóta sprengikúl-
wm á kosningafundi og hóta
hverjum manni dauða, sem
dtrfðist að greiða atkvæði. f
fcérubunum, sem þeir hafa á
valdi sínu, beita þeir algerri ógn
•rstjórn. Mörg hundruð frétta-
manna, sem fá að fara frjálsir
ferð* sinna um S-Víetnam, hafa
fcorið vitni um þetta.
Árið 1964 voru 1795 óbreytt-
lr borgarar í S-Víetnam drepnir
f faryðjuverkum og launmorð-
«m Víebkongmanna (þar af
436 embættismenn). Sama ár var
•,554 óbreyttum borgurum rænt
(þar af 1131 embættismanni).
Mannránin eru aðallega stund-
«ð til þess að hræða aðra frá
því að taka opinbera afstöðu
eegn kommúnistum eða vera
fclutlausir. Oft eru þau liður í
hefndaraðgerðum gegn fjölskyld
•m, sem hafa verfð tregar til að
lát* uppskeru sína eða syni af
fcendi. Stundum er krafizt lausn
•rgjalds, en oftar hverfa þeir,
•em rænt er. Hafa þeir sumir
lundizt í fiangabúðum Víetkongs,
þar sem þeir eru hafðir í svelti
eftfa fyrirmyndum frá Dachau
Hitlers og Vorkuta Stailíns. Morð
in og mannránin bitna oft á al-
saklausu fólki, einkum morðin.
T.d. var stúlka ein myrt, af því
að bróðir hennar hafði gerzt lið
hlaupi úr her Víetkongs. l»rátt
fyrir slíkar hefndaraðgerðir,
strjúka nú um 1000 manns á
mánuði hverjum frá Víetkong.
Önnur stúl-ka var myrt, af því
að bróðir hennar (lögregluþjónn
í næsta þorpi) hafði naumlega
sloppið undan mannaveiðurum
kommúnista.
★
Markmiði’ð með þessum terror-
aðgerðum öllum er: að hræða
fólk; koma þeim hugsunarhætti
á, að mótspyrna sé tilgangslaus,
stjórnin í Saígon sé þess van-
megnug að vernda borgara lands
ins, og því sé bezt að kaupa
sér frið með því að játast undir
vald Vietkongs. Inni í miðri Saí
gon eru launmorðingjar komm-
únista á kreiki, og er þess
skemmst að minnast fyrir okk-
ur blaðamenn, þegar ritstjórinn
Tu Chung, sem hélt úti óháðu
blaði, andvígu Saígon-stjórninni
og kommúnistum, var myrtur,
tveimur mánuðum eftir a’ð hann
hafði fengið lokaaðvörun frá
Víebkong. Hér þarf ekki að ræða
frekar um hermdarverk Víet-
kongs, sem alkunn eru öllum
þeim, er fylgjast með erlendum
fréttum, þótt furðulítið hafði ver
ið greint frá þeim í blöðum og
útvarpi hér. Minna má þó á
myndir þær, sem birtust í Mbl.
næsbliðinn sunnudag af pynd-
uðum og sveltum föngum Víet-
kongs. I>ar var um að ræða lið-
hlaupa úr skæruliðasveitúm
kommúnista, sem þeir náðu aft-
ur á sitt vald og settu í svelti
og á pyndingabekkinn. Mynd-
.irnar hefðu eins getað verið
i eknar í Dachau eða Buchen-
wald. Þá má og minna á forsíðu
grein í Lesbók Morgunblaðsins
14. ágúst s.l., „Aðferðir Víet-
kongs í Víetnam*'. Tvær mynd-
ir, sem greininni áttu að fylgja,
þóttu of hroðalegar til að vera
birtingarhæfiar. Á an.narri sáust
lík fjögurra drengja á aidrinum
5-12 ára. Pappírsblað var fest
með prjóni við lík elzta drengs-
ins, og á því stóð skrifað: „Svona
fer fyrir börnum þeirra, sem
vinna með Saígon-stjórninni!“
★
Trúir því nokkur, að með þess
um faætti berjist þeir, sem hafa
góðan málstað og eiga stuðning
alþýðu manna vísan? Trúir því
nokkur, að þessir menn séu þess
umkomnir að „frelsa” þjóðina í
S-Víetnam ?
Og frá hverju á að frelsa
hana? Ekki virðast allir þeir,
sem þykjast geta talað af viti
um Víetnam vera tiltakanlega
fróðir um þjóð og landshætti.
Sjálfur erkimótmælandi okkar
tíma, Bertrand Russel, sem þótti
snjall fram undir miðjan ald-
ur, filaskaði herfilega á grund-
vallaratriðum, þegar hann var
a'ð auglýsa hin fáránlegu sýnd-
arrétbarhöld, sem jafnvel de
Gaulle hraus hugur við að láta
halda í landi sínu, og bæði Svíar
og Svisslendingar munu sennilega
frábiðja sér. Hann balaði um,
að þjóðin í S-Víetnam væri und-
ir oki „ættbálkahöfðingja” („tri
bal chiefs”) og stórjarðeigenda,
og sýnir það, að hann veit ekk-
ert um þjóðfélagshætti í land-
inu. Þetta minnir óneitanlega á
það, þegar hann afgreiddi Warr
en-skýrsluna, áður en hann hafði
lesið hana. Fyrst sjálfur Russel
er ekki betur að sér, má ætla að
minni bógar norður í höfum
þurfi a'ð lesa betur.
Um það þarf varla að deila,
að S-Víetnam er ekki fullkom-
ið lýðræðisríki eftir hinni
ströngu mælistiku okkar Vest-
urlandamanna, og N-Víetnam
þá náttúrlega enn síður. Sjálf-
sagt má finna þar dæmi um
spillingu og gerræðislegar stjórn
arathafnir, enda spara frétta-
menn Vesturlandablaða í Saí-
gon ekki að fræða okkur um
slíkt, þegar þeir verða þess var-
ir. XJm athafnir einræðisstjórnar
innar í Hanoi, sem ríkir í lokuðu
landi, fréttum við vitanlega
minna. Stjórnmálaleg þróun í
átt til lýðræðislegs stjórnarfars
er eflaust skemmra á veg komin
í S-Víetnam en okkur þykir æski
legt. En í hvaða þróunarlandi er
lýðræðið alfullkomið? í>au ríki
skipta nú tugum í Afríku og
Asíu, þar sem þegnarnir búa
við enn frumstæðara „lýðræðis”-
skipulag en Suður-Víetnamar
gera þó. I>ví má heldur ekki
gleyma, að landið hefur átt í
stöðugu stríði mörg undanfarin
ár. Ef afgreiða á Saígon-stjórn-
ina með því, að hún sé ólýð-
ræðisleg er ég hræddur um,
að við mættum fara að fyrinlíta
ríkisstjórnir yfirgnæfandi meiri
hluta þeirra ríkja, sem nú eiga
aðild að Sameinuðu þjóðunum.
★
Já, frá hverju á að frelsa þjóð
ina í S-Víetnam? Það er íhug-
unarverð staðreynd, að íbúarnir
í S-Víetnam hafa aldrei tekið
höndum saman við kommúnista
nema þvingaðir. í frelsisstríðinu
við Frakka notuðu kommúnist-
ar tækifærið til þess að losa sig
við allar þjððfrelsishreyfingar,
sem ekki vildu samfylkja með
þeim í einu og öllu. Er af
því ófögur saga. Þeir voru
eini aðilinn, sem fékk reglu-
legar vopnasendingar er-
lendis frá. Við Genfarsamning-
ana, sem Hanoi-stjórnin undir-
ritaði hálfnauðug vegna kröfu
Kínverja og Rússa, en Banda-
ríkjamenn undirrituðu aldrei og
hafa því ekki getað rofið, var
landinu skipt. Andkommúnist-
ar voru víða mjög öflugir í norð
urhlutanum, einkum meðal ka-
þólskra í strandhéruðunum við
Tongking-flóa. Þeir fluttust eða
voru fluttir suður á bóginn, og
kommúnistastjórnin í Hanoi
lagði undir sig lönd þeirra. Hins
vegar urðu skæruliðasveitir
kommúnista eftir á víð og dreif
í suðurhlutanum, t.d. í óshólm-
um Mekongs, og lögðu þær
aldrei niður vopn. Diem forseti
hafði nóg að gera fyrst eftir að
hann kom til valda við að upp-
ræta hina fjölmennu glæpa-
mannaflokka, sem réðu lögum
og lofum í ýmsum héruðum og
Frakkar höfðu haldið hlífiskildi
yfir, en á meðan voru sveitir
Víetkongs efldar. Þar með var
Genfarsamningurinn rofinn í
fyrsta sinn, og síðan hófu sveit-
irnar skæruhernað sinn, sem
færðist fljótilega mjög í aukana.
Kosningar var ekki hægt að
faalda, þar eð kommúnistar komu
þegar á ógnarstjórn sinni í mörg
um faéruðum, en í Genfarsamn-
ingunum var ákvæði um, að kjós
endur yrðu að vera frjálsir og
með öllu óþvingaðir.
Á ýmsu hefur gengið í stjórn-
málalífi S-Víetnam. Ríkisstjórn-
ir hafa oltið úr sessi af mörgum
ástæðum, ráðherrar hafa sagt af
sér o.s.frv. (í N-Víetnam er aft-
ur á móti aldrei skipt um
stjórn). Miklir flokkadrættir
hafa verið með kaþólskum og
heittrúuðum Búddatrúarmönn-
um og stundum skorizt í odda.
Andstaða kaþólskra, Búddatrú-
armanna, stúdenta, verkalýðsfé-
laga og fleiri aðila hefur oft ver
ið mjög sterk gegn þeirri stjórn,
sem þá og þá stundina hefur
setið í Saígon, og stundum hafa
tveir eða fleiri þessara aðilja
tekið höndum saman um að fella
stjórnina, oft í samráði við hluta
hersins. En aldrei hefur það kom
ið fyrir, að neinn þessara að-
ilja hafi fiallið fyrir þeirri auð-
sæju freistingu að gera banda-
lag við Víetkong. Svo óvinsæl
hefur engin ríkisstjórn í Saigon
orðið, að nokkur hafi svo mik-
ið sem fært það í tal að hafa
einhvers konar samvinnu við
kommúnista, hvað þá að lýst
hafi verið yfir samstöðu eða sam
úð með þeim. Þessi staðreynd
talar sínu máli um lýðhylli
kommúnista í S-Víetnam.
Kosningarnar, sem haldnar
»oru í S-Víetnam 11. sept. sl-
sýna einnig ljóslega hug þjóðar-
innar. Þrátt fyrir að kommún-
istar ógnuðu með hermdarverk-
um og framkvæmdu þau, og
þrátt fyrir áskoranir Búddatrú-
arleiðtoga til fólks um að sitja
heima, var koSningaþátttaka
73%. Þessa staðreynd vilja
kommúnistar og samúðarmenn
þeirra ekki minnast á.
Enginn þekktur maður í S-
Vietnam, — stjórnmálamaður,
verkalýðs-, stúdenta-, æskulýðs-,
kirkju- eða búddistaleiðtogi —
hefur nokkru sinni gengið í lið
með Víetkong. í þeim hluta for-
ystuliðs Víetkongs, sem útvarp-
ið í Hanoi hefur nafngreint, er
ekki að finna einn einasta þekkt
an mann frá S-Víetnam. Þegar
300 dagar voru ákveðnir til filutn
ings fólks milli S- og N-Víet-
nams með Genfarsamningnum
1954, kusu tæplega 80,000 manns
að fara norður, en um 900,000 að
fara suður. Skiljanlegt er, að erf
itt hefur verið að koma öllu
þessu fólki fyrir, og er ótrúlegt,
hve vel og greiðlega það gekk
á aðeins tveimur árum. 300,000
flóttamenn að norðan hafa bætzt
við síðan. Frá því í desember
1964 og til 20. marz í ár flýðu
904,584 flóttamenn frá svæðum
í S-Víetnam, sem hafa verið á
valdi Víetkongs. 321,684 höfðu
þegar fengið jarðnæði eða fasta
atvinnu í borgum, 122,063 höfðu
fengið bráðabirgðaatvinnu og
húsnæði, en 460,837 bjuggu enn
í flóttamannabúðum. Hvers
vegna flýði þetta fólk undan
„frelsurunum”? Hvers vegrva
flýði það ekki til Víetnams?
Og hvers vegna er tala lið-
í ca. 1000 á mánuði?
Allt ber að sama brunni: Al-
menningur í Víetnam fylgir
kommúnistum ekki að málum,
nema þá af hræðslu.
Þess má geta hér, að flótta-
mannabúðir eru „vinsæl” skot-
mörk hjá Víetkong. í janúar sl.
voru flóttamenn að fagna nýju
tunglári (,,Tet“) í búðum í Tuh-
iep, 48 km. fyrir norðan Quang
Ngai. Búðirnar voru óvarðar.
Rétt fyrir dögun ruddust Víet-
kong-liðar inn á hátíðasvæðið,
skutu á varnarlaust fólkið, kon-
ur, karla og börn, drápu 33,
særðu 57, brenndu 11 íbúðar-
skála, sprengdu skólahús í loft
upp, drógu rauðan fána að húni
og hurfu síðan aftur inn í frum
skóginn eftir að hafa gert skyldu
sína við frelsishugsjón kommún-
ismans.
f félagslegum málum hefur
náðst undraverður árangur í S-
Víetnam síðan 1954. Skólar,
heilsugæzlustöðvar og sjúkráhús
hafa risið upp í þúsundatali, og
er talið, að hvergi hafi jafnörar
framfarir orðið í þessum hluta
heims, að Japan einu undan-
skildu, en Formósa og S-Kórea
fylgj® fast á eftir. Þetta starf
hefur Víetkong ekki getað séð
í friði, heldur t.d. lagt allt kapp
á að brenna skólahús. Helztu
fórnarlömfa morðingjanna eru
hvers konar embættismenn, bæj
arstjórar, lögregluþjónar, skóla-
kennarar, sjúkraliðar, hjúkrunar
konur, læknar, landbúnaðarfræð
ingar og bændur, sem eru treg-
ir til að gjalda skattinn eða iána
syni sína.
Menn verða að gera sér grein
fyrir því, að hér er ekki um
sanna „þjóðfrelsisbaráttu” að
ræða, heldur eina af valdatil-
raunum kommúnista, sem þeir
ættu að vera farnir að kannast
við, er eitthvað hafa fylgzt með
heimsmálunum á síðari áratug-
um. Annars vegar er kommún-
isminn, sterkasta aftuthaldsafl
kúgunar og þjóðfélagslegs órétt
lætis á þessari öld, hins vegar
tilraun til að koma á lýðræði,
frjálsasta þjóðfélagsformi sem
þekkist og eitt er samboði’ð sið-
uðum mönnum.
★
Otail sannanir eru fyrir því,
að Víetkong-hreyfingin er ekki
annað en handbendi kommún-
istastjórnarinnar í HanoL sbr.
t.d. skýrslur lögfræðinganefndar ,
Alþ.-eftirlitsnefndarinniar, sem
stofnuð var með Genfarsamn-
ingnum 1954. Víetkong er ekki
á neinn hátt sjálfstæð, suður-
víetnömsk hreyfing. Benda má á
nokkur atriði.
í júlí 1959 birtist grein eftir
Ho Chi Minh í málgagni belg-
iska kommúnistaflokksins, Rauða
fánanum. Þar segir hann berum
orðum: „Við erum að koma á
sósíalisma í Víetnam, en að
þessu sinni aðeins í öðrum hluta
landsins. í hinum hlutanum er
það enn hlutverk okkar að
stjórna og leiða til sigurs hina
lýðræðislegu og andheimsveld-
issinnuðu miðstéttabyltingu".
Þessari skýlausu yfirlýsingu
um, að stríðinu í S-Víetnam
væri stjórnað frá Hanoi, var
fylgt á eftir með annarri yfir-
lýsingu, sem yfirhershöfðingi
N-Víetnams, Vo Nguyen Giap,
gaf í málgagni kommúnista-
flokks N-Víetnams, „Hoc Tap“,
í janúar 1960. í henni segir, að
„N-Víetnam sé orðfð að stórkost
legum bakfajarli hers okkar” og
„undirstaða byltingarinnar í
öllu Víetnam". Nokkrum mán-
uðum síðar lýsti Ho Chi Minh
því yfir á flokksþingi kommún-
ista í N-Víetnam, að verið væri
að breyta landinu í „traustan
grundvöll baráttunnar fyrir sam
einingu alLs landsins”, og fyrsti
ritari flokksins, Le Duan, sagði
aðalverkefnið framundan vera
það að „frelsa suðurhlutann”. í
þinglok (30. sept. 1960) var sam
þykkt að helztu markmiðin væru
tvö: „A'ð framkvæma byltingu
sósíalismans í N-Víetnam og að
frelsa S-Víetnam“. Áherzla var
lögð á, að „þessi tvö „strateg-
ískú“ verkefni væru nátengd".
Ekki þarf frekar vitnanna við
um hlutdeild Hanoistjórnarinn-
ar að ófriðnum í S-Víetnam, og
ef einhver skyldi enn halda, að
kommúnistar væru aðeins einn
aðili af mörgum í Víetkong, sem
Hanoistjórnin kallar hinu fagra
nafni „Þjóðfrelsisfylking S-Víet-
nams“, þá skal honum bent á
grein í „Hoc Tap“ í janúar í ár,
en þar segir, að staðreyndin sé
sú, að „fylgjendur marx-lenín-
ismans séu lífið og sálin í þjó'ð-
frelsisfylkingu S-Víetnams og i
rauninni sjálfur einingarkjarni
fólksins í S-Víetnam. Þeim er
ætlað hið sögulega ætlunarverk
að frelsa S-Víetnam, og því ráða
þeir fer’ðinni".
★
Þegar talað er um „stigaukn-
ingu” („escalation”) stríðsins,
mætti minnast þess, að á árun-
um 1959—1960 voru 4,500 sér-
þjálfiaðir og bardagavanir skæru
hðar sendir frá Hanoi til S-Víet
nams og 6,200 árið 1961. Á þess-
um tíma (og allt fram á mitt
ár 1965) störfuðu aðeins rá'ð-
gjafar og aðstoðarmenn úr banda
ríska hernum með her S-Víet-
nams (ekki bardagalið). Þegar
stjórnin í Saígon fór fram á
hernaðaraðstoð frá Bandaríkjun
um í maí 1960, ákvað Washing-
tonstjórnin að auka tölu aðstoð-
armannanna úr 327 í 685.
Árið 1965 var svo komið, að
fjölmennir herflokkar úr fasta-
her N-Víetnams streymdu suður
yfir landamærin á mánuði faverj
um (e'ða um Laos og Kambod-
sju), og Hanoistjórnin reisti
hernaðarmannvirki á vopnlausa
svæðinu (afvopnaða eða hlut-
lausa beltinu). Þá fyrst fóru
Bandaríkjamenn að senda bar-
dagalið til Víetnams. Þess má
og geta, að það voru ekki Banda
ríkjamenn, sem sendu fyrstu bar
áttusveitirnar tiil S-Víetnams,
heldur voru það Suður-Kóreu-
menn (í marz 1965), sem löngu
höfðu gert sér ljóst, hver hætta
var á ferðum.
★
Þeir, sem helzt hallmæla John
son um þessar mundir, láta
gjarnan líta svo út, að þá hafi
Kennedy verið betri. Hann hefði
ekki „látið þvæla sér út í styrj-
öld hinum megin á hnettinum'*.
Þeir hinir sömu virðast gleyma
því, að þa'ð var Kennedy öðrum
fremur, sem markaði stefnu
Framhald á bls. 22