Morgunblaðið - 29.11.1966, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 29. nóv. 1968
MORGUNBLAÐIÐ
3
Sigdæld í Vatnajðkli
orsök Skaftárhlaups
í Ijóiða skipti á !áum árum
Sigið er á sínum stað í Vatna
jökli norðvestur af Vatns-
hamri í Grímsvötnum, alveg
eins og þau 3—4 skipti, sem
hlaup hefur komið í Skaftá
á undanfömum árum. Það
gátu Jöklafélagsmenn, sem í
gær flugu inn yfir flóðasvæð
ið og jökulinn með flugvél
Flugmálastjórnarinnar, geng-
ið úr skugga um. En í þeirri
ferð voru m. a. jarðfræð-
ingarnir Sigurður Þórarins-
son Guðmundur Kjartansson,
Guðmundur Sigvaldason og
flugmaðurinn Sigurjón Einars
son.
Sigurður Þórarinsson sagði,
að sér hefði sýnzt sigdældin
í jöklinum svipuð að stærð og
1955, eða á að gizka kíló-
meter í þvermál, en kannski
ívið dýpri eða um 120 m.
djúp. Þetta er í fjórða skiptið
á fáum árum sem þarna verð
ur sig og fær vatnið fram-
rás í Skaftá, en ekki Tungnaá
eins og e. t. v. væri eðlíleg-
ast, en það gefur til kynna
að þarna séu móbergshryggir
undir.
Um ástæðuna fyrir slíku
sigi, getur verið tvennt til.
Annað hvort að eldsumbrot
séu undir jöklinum, sem ekki
ná upp úr jökulhettunni. Eða
þá að þar undir sé stöðugur
jarðhiti, sem bræðir frá sér
jökulinn og fær framrás þeg
ar ákveðið magn af vatni
hefur safnast.
Sigurður sagði að hlaupið
væri greinilega í rénun. Það
hefði flætt yfir allmikið
svæði vestast í Skaftárhraun
inu. Við jökulröndina hefðu
verið lítil verksummerki og
engir jakar í vatninu þar upp
frá. En áin hefði kannski
brotið af sér ís niðurfrá.
Voru jöklarannsóknarmenn
mjög þakklátir Flug-
málastjórninni fyrir að hafa
enn einu sinni bjargað því að
þeir gátu séð hvað um var að
vera, því mjög mikilvægt er
að geta skoðað þessi fyrir-
brigði. Jón Eyþórsson, formað
ur Jöklafélagsins, sagði að
aðalatriðið væri nú að vita að
þetta hlaup hefði komið í
nyrðri upptök Skaftár og staf
ar af þessu sama þekkta sigi.
Ef vatnið hefði komið fram
í syðri upptökum árinnar, þá
hefðu menn óttast að elds-
umbrot væru undir Skaftár-
jökli.
Hafa jöklarannsóknarmenn
STAKSniNAR

Krossinn sýnir hvar sigdældin
myndast og sendir vatns-
gusu undan jökulröndinni í
nyrðri kvísl Skaftár og veld-
ur flóði í ánni. Vegurinn aust
ur að Kirkjubæjarklaustri
sést á teikningunni.
mikinn áhuga á að vita hvort
þetta sé nýtt fyrirbrigði á
seinni árum, eða hvort Skaft
árdalsmenn muna eftir slíkum
hlaupum fyrr á tímum.
Stjómarfrv. á Alþisigi:
Nýskipan prestakaila
og prófastsdæma
Stofnaður verði Kristnisjóður
gegna margvíslegu hlutverki: Að
launa aðstoðarþjónustu presta
og guðfræðinga 1 víðlendum og
fjölmennum prestaköllum, að
launa starfsmenn, sem ráðnir eru
til sérstakra verkefna í þágu
þjóðkirkjunnar samkv. ákvörðun
kirkjuþings, styrkjasöfnuði, sem
ráða vilja starfsemnn til starfa á
sínum vegum á sviði æskulýðs-
mála, liknarmála eða að öðrum
mikilvægum verkefnum, veita
fátækum söfnuðum starfsskilyrði
einkum á þeim stöðum, sem
prestaköll hafa verið sameinuð
og kirkjuleg þjónusta er sérstök
um erfiðleikum háð, kosta bú-
ferlaflutning guðfræðinga, sem
settir eru til þjónustu, styrkja
námsmenn til undirbúnings und
ir preststarf og önnur kirkjuleg
störf, styðja hverskonar starfsemi
kirkjunnar til eflingar kristinni
trú og siðgæði með þjóðinni.
Lagt hefur verið fram á
Alþingi stjórnarfrumvarp um
skipun prestakalla og prófasts
dæma og um Kristnisjóð. í
frumvarpinu er gert ráð fyrir
að prófastsdæmum verði
fækkað úr 21 í 15, en presta-
köllum utan Reykjavíkur úr
109 í 89.
Þá er það nýmæli í frum-
varpinu að stofna skal Kristni
sjóð, sem ætlað er að veita
kirkjunni nokkurt aukið svig
rúm til starfa, en kirkjuþing
mun bera ábyrgð á.
Frumvarp þetta er liður í gagn
gerðri endurskoðun ýmissa atriða
varðandi skipulagsform þjóðfé-
lagsins og er tilgangur þess að
færa skipulag og starfsmögu-
leika þjóðkirkjunnar til sam-
ræmis við nýjar aðstæður.
Kirkjumálaráðherra skipaði í
apríl 1965 fimm manna nefnd
til þess að endurskoða skipun
prestakalla og prófastsdæma og
er frumvarpið árangur af starfi
liefndarinnar.
1 greinargerð frumvarpsins
Begir, að meginstefna þess sé í
raun og veru sú að viðurkenna
staðreyndir, sem þegar leggja
fyrir og samræma skipulag þjóð
kirkjunnar í verulegum atriðum
því þjóðfélagsástandið sem fyrir
hendi er í dag. Þess ber að geta
að mörg þeirra prestakalla, sem
nú er lagt til að sameina öðrum
köllum hafa verið prestslaus ár-
um, eða jafnvel áratugum sam-
an.
Ymiss önnur nýmæli eru í
frumvarpinu. Lögfest er embætti
prests í Kaupmannahöfn, sem
starfar meðal íslendinga þar, og
annars sfaðar á Norðurlöndum,
heimild er veitt til að ráða prest
til sjúkrahúsþjónustu, en við
slíka þjónustu hefur undanfarið
starfað einn fyrrverandi prestur,
og heimild er til að ráða prest
til starfa meðal sjómanna. Þá er
gert ráð fyrir að fjölga svonefnd-
um farprestum í tvo og heimild
veitt til að ráða tvo menn til
aðstoðar æskulýðsfulltrúa. Ýmis
fleiri nýmæli eru í frumvarpinu.
Kristnisjóður sá sem stofna
skal samkv. frumvarpinu á að
Verðstóðvumar
frv. til fyrstu
umræðu í dðg
Á FUNDI neðri deildar Alxingis
i dag kl. 2 e.h., verður verðstöðv
unarfrumvarp ríkisstjórnarinnar
tekið til fyrstu umræðu. Þá verð
ur tekið til fyrstu umræðu frum
varp um breytingu á prestaköll-
um.
Bræðralag Fram-
sóknarmanna og
Kommúnista
Það sem mesta atihygli vakti
í sambandi við nýafstaðið AI-
þýðusambandsþing var, að Fram-
sóknarmenn og kommúnistar
skyldu sameinast um að ðkoma
í veg fyrir framgang tillögu for-
seta. Alþýðusambandsins um að
fjölgað yrði í miðstjórn þess,
svo að Ihinir ýmsu aðilar innan
þess ættu allir fulltrúa á mið-
stjórninni. Fréttaflutningur Tím-
ans af þessum atburði er hinn
kátlegasti, en það blað hélt því
fram, að Framsóknarmenn hefðu
komið f veg fyrir „hrossakaup
íhalds og kommúnista" og s.l.
lauagrdag var atkvæðagreiðslan
um tillögu forseta Alþýðusam-
bandsins skýrð á þann veg, að
„íhald og kommúnistar" hefðu
greitt tillögunni atkvæði, en
Framsóknarmenn og „Alþýðu-
bandalagsmenn" greitt atkvæði
á móti henni. Svo hlægilegar fil-
raunir til þess að breiða yfir þá
óhagganlegu staðreynd, að Fram
sóknarafturhaldið á verkalýðs-
hreyfingunni gekk til liðs við
Moskvukommúnista eru heldur
aumkunarverðar.
Afstaða Kommunista
Kommúnistamálgagnið reynir
s.I. sunnudag áð breiða yfir hlut
Moskvukommúnista að þessu
máli og segir: „Viðleitni 30.
þingsins að mynda nú sambands-
stjórn með þátttöku sem flestra
aðila innan Alþýðusambandsins
er í beinu framhaldi af þvi mat*
að verkalýðshreyfingunni á Is-
landi sé lífsnauðsyn .að brjótast
út úr öngþveiti skipulagsmál-
anna, og meiri von sé til þess
að ákvarðanir Alþýðusambands-
þings í málinu verði framkvæmd
ar, ef viðtæk samstaða tekst um
þá framkvæmd". Moskvukomm-
únistamir sem stjóma Þjóðvilj-
anum höfðu auðvitað fullkomið
tækifæri til þess að styðja „við-
leifni 80. þingsins" til þess að
mynda sambandsstjórn með þátt-
töku -sem flestra afla innan Al-
þýðusambandsins, en það fór
ekki á milli mála á þinginu, að
þeir voru andvígir svo almennri
skipan miðstjórnar og mynduðu
þess vegna bandalag við Fram-
sóknarafturhaldið, sem jafnan er
reiðubúið til þess að taka upp
samvinnu við kommúnista um
þau óþurftarmál, sem það sér
möguleika á, að nái fram að
ganga.
Hagsmunir verka-
lýðshreyfingarinnar
i þessum efnum hafa Fram-
sóknarmenn og Moskvukommún-
istar vissulega brugðizt heildar-
hagsmunum íslenzkrar verkalýðs
hreyfingar. Henni er nú mikil
þörf á því, að hinu pólitíska
striði innan hennar verði aflétt
og að sem allra flestir aðilar
geti sameinast um hagsmunamál
meðlima verkalýðsfélaganna, en
Framsóknarmenn og kommúnist-
ar komu í veg fyrir að hags-
munir verkalýðshreyfingarinnar
næðu fram að ganga, að þessu
sinni, eins og þeir hafa raunar
oftar unnið að. Þess verður hins
vegar að vænta að hin ábyrgari
öfl innan verkalýðshreyfingar-
innar taki höndum saman um að
þurrka út áhrif þeirra manna,
sem svo opinskátt lýsa yfir vilja
sínum til þess að nota verkalýðs-
samtökin í flokkspólitískum jil-
jranei