Morgunblaðið - 21.01.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JANÚAR 1967.
15
Athyglisverðar bækur
ÁRIÐ 1966 komu margar bækur
út hérlendis. Sem að líkum læt-
ur, og eðlilegt er, eru ekki allir
á einu máli um það að gæði og
magn hafi verið í réttum hlut-
föllum. Morgunblaðið fór þess á
leit við nokkra kunna bók-
menntamenn, að þeir svöruðu
spurningu um það hvaða bækur
er út komu á árinu þeim hat'i
þótt athyglisverðastar. Fara svör
þeirra hér á eftir:
Andrés Björnsson lektor:
Tilviljun ræður of miklu
hvað þýtt
un
' Ef satt skal segja las ég mest
eldri bækur árið sem leið og
xnargar á erlendum málum. Eg
hef náttúrlega séð ýmsar nýjar
íslenzkar bækur og þá einkum
þær, sem út komu núna fyrir
jólin. Ég vil fyrst nefna þrjár
Ijóðabækur. Ljóð Snorra Hjart-
arsonar, Lauf og stjörnur, var
bók, sem mér var nautn að lesa.
Ég get að vísu ekki sagt, að
þessi nýja bók hans kæmi mér
sérstaklega á óvart, en hér eru
margar tærustu ljóðperlur hans.
Snorri er meistari skáldlegrar
fegurðar. Fyrr á árinu las ég
bók Matthíasar Johannessen
„Fagur er dalur“, og mundi ég
segja, að í þeirri bók væri að
finna margt af beztu ljóðum, sem
hann hefur ort. Athyglisverð
fannst mér líka ljóðabók Jóns
Óskars, ,Söngur í næsta húsi“.
Þá las ég skáldsðgu Guðmund-
ar Daníelssonar, „Turninn og
teningurinn“ með nokkurri eftir
væntingu. Guðmudur er alltaf
skemmtilegur höfundur og kem-
ur oft á óvart. — Skáldsaga
Grétu Sigfúsdóttur: „Bak við
byrgða glugga“, er efnilegt byrj-
endaverk, þó að höfundurinn
fari troðnar slóðir.
Greinasafnið „Þvl gleymi ég
aldrti“ las ég líka. Þar kennir
margra grasa, enda er efni af
ýmsum toga spunnið og höfund-
ur úr ólíkum stöðum og stéttum,
en það er gaman að sjá rithátt
þessa ólíka fólks og lesa um
reynslu þess. Útvarpið varð fyrst
til að hefja söfnun greina undir
þessu nafni, en Kvöldvökuút-
gáfan hélt því áfram og hefur
gefið greinarnar út í f jórum bind
um.
Af öðrum bókum, sem ég hef
séð og litið í, þótt ekki hafi ég
enn lesið þær sem skyldi, vildi
ég nefna Málsháttasafn þeirra
Bjshna Vilhjálmssonar og Óskars
Halldórssonar, sem mér sýnist
vera merkileg bók svo og bók
Arnheiðar Sigurðardóttur, „Hí-
býlahættir á miðöldum", sem er
eftirtektarverð bók um merki-
legt efni.
Ég sagði I upphafi, að ég hefði
á árinu lesið meira af bókum á
erlendum málum en í íslenzku,
og dettur mér í hug að nefna
er
hér eina. Það er doktorsritgerð
eftir danskan fornleifafræðing,
Olaf Olsen. Þetta merka rit
fjallar einkum um heimildir
fyrir trúarathöfnum heiðinna
manna og dýrkunarstöðum eins
og nafnið bendir til og snertir
mjög íslenzka fornfræði. Of
langt mál yrði að draga fram
niðurstöður höfundarins.
Ég held það sé okkur mikið
mein, hversu tilviljun ræður
miklu um það, hvað þýtt er af
erlendum bókum á íslenzku.
Þýðingar bóka er mál, sem at-
huga þyrfti nákvæmlega og
reyna að koma einhverri skipan
á. Því er nú svo varið, að vegna
sérstöðu okkar, og vegna þess
að við tölum okkar eigið mál,
er mikil þörf á því, að við fylgj-
umst vel með því, sem gerist
í bókmenntum umhverfis okkur.
Auðvitað er þetta reynt, en það
baukar hver í sínu horni. Álit
mitt er, að rannsaka þurfi, hvað
mestu skipti að þýtt sé hverju
sinni með tilliti til þess, að við
drögumst ekki aftur úr eða lend-
um í bókmenntalegri einangrun.
Við höfum alla tíð sótt ákaflega
mikið til erlendra bókmennta og
verðum að gera það. Erlendar
bókmenntir hafa gefið skáldum
okkar byr undir vængi og gera
það enn. Þýðingar eru nauðsyn-
legar til að veita almenningi
skilning á því, sem skáld okkar
sjálfra eru að gera, þegar þau
leggja út á nýjar brautir, og
þau mundu betur ná eyrum
þjóðarinnar, ef áherzla yrði. lögð
á að kynna nýjar, erlendar bók-
menntir í vönduðum þýðingum
samtímis.
Ég hef ekki neinn samanburð
á bókaútgáfu hérlendis í ár og
bókaútgáfu liðinna ára, en ég
mundi halda, að ekki væri um
sérlega auðugan garð að gresja
miðað við þann fjölda bóka, sem
út kemur, og sérstaklega finnst
mér lítið af eftirtektarverðum
nýjum skáldskap, sem ég hef
lesið. Það eru sýnilega engar
stórbyltingar í íslenzkum fagur-
bókmenntum á ferðinni núna.
* - n, $
skrif er um að ræða. Ljóðabók
Hannesar SigfúSsonar er ég ekki
búinn að lesa ennþá, en ég þyk-
ist sjá á efninu hvað þar muni
vera á ferð og ég hef nú látið
það í ljós sem mína skoðun áður,
að ég lit svo á, að ljóðabækur
geti ekki verið innlegg í dag-
blaðagreinar eða eitthvað slíkt.
Mér finnst, þegar á heildina er
litið, að það haíi komið minna
út af bitastæðum íslenzkum verk
um nú í ár, heldur en oft áð-
ur, og ég er satt að segja hissa
á þeim einhæfu tízkufyrirbrigð-
um sem verða í bókaútgáfu
hérna hvað eftir annað. Það korn
eitt sinn út hér mikil bók er
nefndist Líf í læknis hendi og
þó að það sé góðra gjalda vert
að gefa slíkt út og allt í lagi
með eina bók, er hitt verra
að næstu fimm—sex árin á eftir
var hér allt á kafi í læknabók-
um. Síðan kom svo tímabil sem
rnætti kenna við andaheiminn
og var þá stór hluti af bókáút-
gáfunni kominn „yfirum", ef svo
má segja. Nú er allt komjð á kaf
í ’bækur um sjó, og verða þær
oft til af miklum van-
efnum. Meira að segja er efnið
svo uppurið að mér skilst að nú
fyrir jólin hafi komið út bók
sem fjallaði um sjódrauga. Það
er vegna þess að efnið er svo
uppurið að menn sem búa til
þessar bækur hrekjast út á ann-
að svið.
Þetta er ákaflega mikill veik-
Jón i/r Vör:
leiki hjá bókaútgefendum að
vera að elta svona hver annan.
Ef þeir frétta að bók um ákveð-
ið efni seljist eitt árið, þá eru
komnar 10—15 bækur um sama
efnið árið eftir og síðan er allt
keyrt í þrot. Og þessi ávani og
ósiður er ákaflega hvimleiður
af því að maður er ekki enn bú-
inn að gefa upp vonina um að
bókaútgáfa á íslandi sé menning
arfyrirbrigði. Við skulum segja,
að það væri allt í lagi með út-
gáfu á þessum „hópbókum", ef
bókaútgefendur fengjust til þess
að líta á sig sem iðnaðarmenn
eða framleiðendur. En vegna
þess að þeir líta ávallt á sig sem
menningarmenn virðist hægri
höndin ekki vita hvað sú vinstri
gjörir. Það má auðvitað segja,
að þeim sé nokkur vorkunn, þeg
ar fólkið vill heldur kaupa svona
fjöldaverk.
Það eru um 1500 manns í þjóð
félaginu sem er raunverulega og
eðlilega forvitið um það sem er
að gerast í bókmenntum og á
því lifa ungu höfundarnir. Það
er vegna þessa hóps sem hægt
er að skrifa alvarlegar bók-
menntir hér á íslandi og það er
vegna þessa hóps sem menn geta
byrjað að skrifa.
Ég er ákaflega kátur yfir
þeim ungu höfundum sem kom-
ið hafa fram nú í ár 'og á næst-
liðnum árum. Finnst bara að
þeir mættu vera örlítið harðari
— meira ungir og reiðir. Samt
voru þeir það nokkuð í fyrra.
Tíðin er orðin þannig, að ungir
rithöfundar verða að svara með
hörkunni. Það verður alltaf erf-
iðara að koma fram sem rithöf-
undur, þar sem bókmenntirnar
eru komnar í svo mikla sam-
keppni að ungir menn sem eru
að byrja að skrifa skipta ekki
máli, að því er virðist. Eins og
ég sagði áðan eiga þeir líf sitt
sem rithöfundar undir því kom-
ið að hinir tryggu lesendur og
bókmenntafólk haldi vöku sinni.
Indriði C. Þorsteinsson rithöfundur:
Ungir höfundar þurfa
að vera reiðir
Indriðl G. Þorsteinsson,
rithöfundur:
Ég verð nú að segja það, að
mér finnst sem fáar bækur hafi
komið út á árinu 1966 sem mér
finnast forvitnilegar, og ég verð
að segja það sem meiningu mína
að ég veit ekki hvar þetta endar
hér með bókaútgáfuna. Það er
ekki þar fyrir að ég hef gaman
af að lesa bæði James Bond og
Alistair MacLean, en ég veit
ekki samt sem áður hvort telja
á þær útgáfur til alvarlegrar út-
gáfustarfsemi. Mér hefur alltaf
fundizt að útgáfa á íslenzkum
skáldskap væri það sem kalla
bæri bókaútgáfu, fyrst )g
fremst.
Nú, þetta getur verið misskiln-
ingur hjá mér, enda virðist mér
að einmitt slík útgáfa sé í mikl-
um minnihluta. Þetta er vanda-
mál sem hlýtur að snúa að bóka-
útgefendum .
Um það sem mér hefur borizt
í hendur og ég hef lesið í þess-
ari vertíð, má segja að mér sé
hugleiknust bók eins og Minn-
ingar Stefáns Jóhasuos Stefáns-
sonar, sem mér finnst mjög geð-
felld bók, þó að maður hefði kos
ið að þar væri skýrt frá meiri
leyndarmálum. Þá hafði ég mikla
ánægju af bókinni Hófadynur
eftir Halldór Pétursson, en sú
bók er í senn ákaflega falleg
og skemmtileg upprifjun á því
sem að maður hafði lesið falleg-
ast um hesta og einnig ýmis við-
bót við það er maður hefur áður
lesið. Ég nefni líka bók sem að
er mjög forvitnilegur skáldskap-
ur að mínu viti, en það er Hugsað
heim um nótt eftir Guðmund
Halldórsson. Það er heldur ekki
ástæða til að fella niður úr upp-
talningunni ljóðabók Snorra
Hjartarsonar. Sú bók er mjög
fallegur skáldskapur, þótt ég
hefði kosið að þar væri meira af
íslenzku berangri, en bæri minna
á laufinu, þó svo það sé hlýlegt.
IMefni ekki þær hækur
sem mér þykir vænt um
Ég hef lengi haft mikla trú á
Steinari Sigurjónssyni og þykir
mér leiðinlegt hve harðsótt hon-
um ætlar að reynast leiðin til
verulegrar viðurkenningar. Hann
hefur gefið út fimm bækur.
Fyrst homu ljóðrænir þættir,
þá tvær skáldsögur og nú loks
á þessu ári ljóðabókin Fellur að
og skáldsagan Skipin sigla.
Steinar ritar óvenju litauðugt,
myndríkt mál. Nútímalegri og
tímasamkvæmari bækur en
skáldsögur hans eru ekki ritaðar
hér á landi um þessar mundir.
Samtöl eru mjög lifandi og lýs-
andi, huginnsýn hans óvenju
er út komu
Bók Guðbergs Bergssonar
„Tómas Jónsson — metsölubók“
er sennilegast frægasta bókin er
út kom fyrir þessi jól, en ég hef
ekki haft tíma til að lesa hana
ennþá. Það er ég hinsvegar stað-
ráðinn í að gera, því að mér
sýnist að þar sé mjög frækilegur
höfundur kominn af stað.
Þá þarf ég að lesa bó'k Þor-
steins Thorarensen, þar sem góð-
ur vinur minn og merkur for-
ystumaður í þjóðmálum átti
ekki nógu sterk orð þegar hann
lýsti ágæti þeirrar bókar fyrir
mér, en þann mann tek ég mjög
trúanlagan þegar um þjóðmála-
fersk, og frásagnarstíllinn per-
sónulegur. En Steinar hefur
aldrei hirt um að velja sér sögu-
efni, sem vel hentar bumbuslög-
urum auglýsingaskrumsins, þess
vegna fara bækur hans framhjá
almenningi. Ádeilumaður eða
áróðurspostuli er hann ekki, en
ríkt tilfinningalíf, og þjóðlífslýs-
ríkt tilfinningalíf og þjóðlífslýs-
ingar hans eru trúar, svo langt
sem þær ná. — Ekki skal ég
halda því fram, að rit Steinars
séu heilsteypt listaverk. Þessi
síðasta skáldsaga hans er bezt
gerð ritverka hans og þó eru
á henni brotalamir. Enga skáld-
sögu hef ég þó lesið á þessu
ári sem ég tel umtalsverðari.
Af öðrum toga spunnin er
saga Grétu Sigfúsdóttur, „Bak
við byrgða glugga," sem mér
fannst einnig mjög ánægjulegt
að lesa. Höfundur sækir efni i
sögu sína til síðustu mánaða her-
setunnar í Noregi. Hún var öll
striðsárin gift kona þar í landi
og ritaði bók sína á norsku
skömmu eftir stríðslok. Síðan
hefur sagan verið látin liggja J
salti og nú endurrituð á íslenzku
af enn lífsreyndari höfundi mei
Framhald á bls. 11
- LISTIR
- LISTIR
TIR - LISTIH
- LISTIR
\