Morgunblaðið - 13.05.1967, Qupperneq 10

* 10
MQRGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAI 1967.
ÞEIR LRÐU FYRRI TIL
Herforingjarnir hrundu af stað fyrirframgerðri
áætlun yfirmanna sinna
Eftirfarandi grein birtist í „The Observer“
30. apríl sl. og er dagsett degi áður, eins og
kemur fram í henni á nokkrum stöðum. Grein-
ina ritar brezki blaðamaðurinn Gavin Young.
BANDARÍKJASTJÓRN hef-
ur lagt blessun sína yfir hina
nýju herforingjastjórn í
Grikklandi með því að sætta
sig við orðinn hlut og brezki
sendiherrann i Aþenu, Sir
Ralph Murray, gerði sér ferð
í dag til utanríkisráðuneytis-
ins gríska. Um formlega
„viðurkenningu" er ekki að
ræða, þar sem Konstantín
konungur er enn þjóðhöfð-
ingi í landinu, en afstaða
beggja ofangreindra rikja
jafngildir engu að síður við-
urkenningu sem gleðja mun
hug og hjarta herforingj-
anna.
Þótt ekki væri öðru til að
dreifa, má nefna það eitt,
að með þessu er Grikklandi
tryggð áframhaldandi hern-
aðaraðstoð frá Bandaríkjun-
um, sem nemur. 1D0 milljón-
um Bandaríkjadala á ári. Hún
róar líka þá sem efazt kunna
að hafa um framtíð herstöðva
Bandaríkjanna og fjarskipta-
stöðva í Grikklandi.
Sjálfir taka Grikkir tíðind-
unum misjafnlega. Þessa
hélgi blakta hér fánar í hálfa
stöng, en ekki þó vegna þess
að lýðræðið í Grikklandi sé
týnt og tröllum gefið, heldur
er ástæðan páskahátíð grísk-
kaþólskra. Það er bannað að
syrgja lýðræðið í Grikklandi
opinberlega. Harmþrungnir
Grikkir gátu aðeins 1 skjóli
fjögurra veggja heimila
sinna, með skrautlega máluð
páskaegg á hverju strái,
grátbænt í dag: „Brezka
stjórnin verður að setja hinni
nýju stjórn úrslitakosti —
annars er úti um Iýðræðið“.
í öngum sínum trúa þeir því
hálfvegis að Bretar hafi haft
hönd i bagga með öllu sam-
an og þeir eru alveg sann-
færðir um íhlutun Bandaríkj-
anna.
Eins og fangin fluga
Stjórnmálaklíkur bæði til
hægri og vinstri virtust
þrumu lostnar vegna atburð-
anna í fyrri viku og hafa
ekki látið á sér kræla síðan.
Engin merki er að sjá um
gagnbyltingu — en örfáum
áróðursbæklingum var dreift
í Aþenu þar sem lofuð eru
lýðræðisleg réttindi. Stjórn-
málalíf í Grikklandi í dag er
eins og árþúsundagömul
fluga fönguð í rafi.
Þrír lítt þekktir og orðum-
prýddir herforingjar, allir
ffélagar í samheldnum
„klúbbi“ eða klíku andkomm
únistiskra innan hersins hafa
nú í hendi sér öll ráð kon-
ungs og landa hans. Einn af
Stylianos Patakos, hershöfð-
ingi, burstaklipptur, kolsvart
eygur og horfir hvasst, annar
George Papadopoulos, ofursti,
þéttur maður á velli og óblíð-
ur áheyrnar og þriðji Niko-
laos Makarezos ofursti. Ef að
líkum lætur eru þeir virð-
ingarmenn svo sem upptaln-
ingin gefur til kynna, en
„leiðtoginn“ hefur þó ekki
komið fram á sjónarsviðið
enn. Enginn hefur dirfzt að
setja sig upp á móti þeim.
Á þeirra bandi eru því er
virðist, flugher landsins og
floti, vörður ótal eyja Grikk-
lands. Þá er og á þeirra bandi
ungur hafi neitað að undir-
rita tilskipun þar að lútandi
— sem þó hefur verið í gildi
í meira en viku. Ef fleiri
menn en fimm safnast sam-
an á götu er það óleyfilegt
fjölmenni og þegar mér varð
á að ræða stjórnmál á kaffi-
húsum gripu grískir vinir
mínir í handlegg mér til við-
vörunar ef þjónn nélgaðist
borð okkar.
Engar aftökur hafa farið
Giorgios Papandreou, hinn aldni stjórnmálaleiðtogi, sem
nú hefur verið leyft að fara heim úr sjúkrahúsi því sem
hann dvaldist á eftir byltinguna en verður hafður þar sem
næst í stofufangelsi fyrst um sinn.
Zoitakis, hershöfðingi, yfir-
maður hinnar mikilvægu
„Þriðju herdeildar" og yfir-
stjórnandi þess hluta grísika
hersins sem dvelst í herbúð-
um við Saloniku skammt frá
landamærum Grikklands að
Búlgaríu og Tyrklandi. í
gær, föstudaginn langa (að
tímatali grísk-kaþólskra) fór
hópur hershöfðingja og flota- |
foringja með orður í bak og
fyrir um götur Aþenu á leið
til dómkirkjunnar. Á undan
fóru skeggjaðir prestar með
mítur á höfði en á eftir komu
undirmenn herforingjanna og
var þetta mikill mannsöfn-
uður og áhrifamikil sýning á
sambandi kirkjunnar og her-
veldisins nýja.
Skipti konungs og stjórnar
Konstantín konungur hefur
neyðzt til þess að taka með
auðmýkt orðnum hlut. En
honum hefur tekizt að draga
úr áhrifavaldi herforingjanna
með því að fá þá til að fall-
ast á inntöku margra borg-
aralegra embættismanna í
stjórnina, þar á meðal Kollias
forsætisráðherra, sem vinstri
menn í Grikklandi hafa
megna fæð á.
Viðræður um stjórnmál á
opinberum vettvangi eru
bannaðar. Fréttir og athuga-
semdir um þær er aðeins að
hafa úr útvarpinu O'g menn
hlusta á BBC af áfergju.
Borgaraleg réttindi hafa
verið afnumin, enda þótt svo
virðist sem Konstantin kon-
fram og má vera að það megi
þakka Konstantín konungi.
Kommúnistaleiðtoginn Mano-
lis Glezos var í gær leiddur
fyrir fréttamenn, evo þeir
gætu fullvissað sig um að
hann væri lífs. Sama var gert
við þá. Papandreou-feðga,
nær áftræðan Giorgios Papan
dreou á sjúkrahúsi á son
hans í gistihúsinu, þar sem
honum er haldið föngnum.
Stjórnmálamenn bæði til
hægri og vinstri eru látnir
lausir smátt og smátt. En þeir
vilja ekkert við neinn tala
um neitt. Fjögur þúsund
kommúnistar bíða réttar-
halda víðsvegar úti um
landið. Vinstrimenn í Grikk-
landi eru nú með sanni höfuð
laus her.
Einn félagi í gríska komm
únistaflokknum, Pavlos Card-
inoyannis, sem komst undan
þegar byltingin var gerð,
hefur nú fengið hæli í
Konstantínópel. Annar kunn-
ur kommúnisti, Mikas Theo-
dorakis, sem samið hefur
fjölda söngva er sugnir hafa
verið á kaffihúsum um
Aþenuborg þvera og endi-
langa, hefur verið tekinn
höndum og söngvar hans
bannaðir.
Ýtt á hnapp
Undarleg tilviljun réði því
að bylting herforingjanna
tók svo langt fram því
sem ráð hafði verið fyrir
gert. Þeir ýttu aðeins á
hnapp þann sem sjálfkrafa að
kalla má kom á framkvæmd
áætlunar sem konungur og
helztu hershöfðingjar hans
höfðu samið löngu áður (én
síðan hlotið samþykki her-
foringjanna lika) og ætlað
var að beita við allt aðrar að-
stæður. Þetta er sennileg-
asta skýringin á því hversu
nú er ástatt og sú sem flestir
leggja trúnað á.
Svo virðist sem samin hafi
verið áætlun um hvað gera
bæri ef eitthver óvænt fár
bæri að höndum, innrás frá
Búlgaríu til dæmis eða
kommúnistabyltingu í Grikk-
landi sjálfu. Samkvæmt
þessari áætlun sem gríska
herráðið (skipað æðstu hers-
höfðingjum landsins) og kon-
ungur munu hafa staðið að,
átti herinn að taka í sínar
hendur öll völd í landinu. En
í þessu tilviki voru það her-
foringjarnir undirmenn
þeirra, ofurstarnir og Pata-
kos herhöfðingi, en ekki her-
ráðið sjálft sem gáfu fyrstu
fyrirmælin. Og þar sem aga-
vanur herinn átti í hlut var
öllum skipunum hlýtt mögl-
unarlaus að kalla og allt
gekk eins og í sögu. Það
fór því ekki milli mála að
konungi hafði láðzt að búa
svo um hnútana að ekki gætu
aðrir en hann sjálfur og her-
ráðið gefið skipanir þær er
komu áætluninni til fram-
kvæmda.
Þetta skýrir það hversu vel
og snurðulaust byltingin gekk
um landið allt og sömuleiðis
það að konungur skyldi
ekkert um hana vita fyrir-
fram (eins og herforingjarnir
játuðu nú í vikunni að satt
væri) og skýrir einnig skyndi
legan brottrekstur fjölda hátt
settra herforingja, sem
ekki voru síður hissa á því
sem fyrir hafði komið.
Minna á Metaxas
Hverjir eru þá herforingj-
arnir sem nú ráða lögum og
lofum í Grikklandi? Þeir
eru sagðir gáfumenn, fram
úr hófi þjóðernissinnaðir,
vandir að virðingu sinni og
strangpúrítanskir. Þeim
finnst sem þeir séu fulltrúar
kristinnar grískrar menning-
ar og segja það reyndar sjálf-
ir sí og æ. Þeir heimta að
allir sæki kirkju reglulega
og segja að sítt hár unglings-
pilta og stutt pils stúlkna
séu merki um hnignun og
afturför. Þeir hafa að vísu
ekki gengið eins langt og ein-
valdurinn fyrrum, Metaxas
hershöfðingi, sem bannaði
ræður Períklesar og Antí-
gónu á leiksviðinu er hann
gerði lýðræðið útlægt af
Grikklandi hér fyrir eina tíð.
Þó er margt líkt með her-
foririgjunum og Metaxas.
Eins og' þeir notaði hann
ógnun kommúnismans sem
átyllu til þess að taka völdin
í sínar hendur og eins og
hann trúa þeir því statt og
stöðugt að ógn stafi af
kommúnismanum. Metaxas
biðlaði líka eins og þeir mjög
til unga fólksins og vildi fá
það í lið með sér gegn lún-
um stjórnmálaleiðtogunum.
Það er ekki fjarri lagi að
minna á það nú þessa viku
að Metaxas kom sínum hugð-
arefnum í framkvæmd án
þess að hafa nokkurn kon-
ung að bakhjarli — og að er
hann lézt var hann syrgður
sem þjóðhetja. Hann var
lika um margt mikil siðabót-
armaður.
Eitt er það sem herfor-
ingjarnir h.afa á orði frernur
flestu öðru — hið háleita
markmið þeirra að hreinsa
Konstantín konungur brýtur
30. apríl sl.
páskaegg í hópi grísikra sjóliða á páskahátið grísk-kaþólskr*