Morgunblaðið - 13.05.1967, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1967.
á ég við veiðarfæraiðnað í land-
inu. Hver veiðafæragerðin á fæt-
ur annarri, -sem stofnað hefur
verið til, hefur á undanförnum
árum og áratugum gefizt upp og
hætt starfrækslu og nú er svo
komið, að raunar er aðeins ein
veiðarfæragerð starfandi í land-
inu, sem er Hampiðjan h.f. í
Reykjavík. Ríkisstjórninni hef-
ur verið það kappsmál að styðja
við bakið á veiðarfæraiðnaðinum
í landinu og ekki aðeins þann-
ig, að séð yrði til þess, að sú
eina veiðarfæragerð, sem enn er
starfandi, geti haldið áfram
að starfa, heldur lögð drög að
því að efla þennan iðnað hér-
lendis. Það virðist einnig í fljótu
bragði, að ekki ætti að vera um-
horfsmál, þegar tekið er tillit til
þess stóra markaðar, sem veiðar
færaiðnaður nýtur einmitt hér á
landi. En það er höfuð-ókostur-
inn við ýmiss konar innlendan
iðnað. hversu hinn innlendi
markaðður er af skornum
skammti og takmarkaður.
Ég skal fara hér fljótt yfir
sögu. Ríkisstjórnin fól sérstakri
nefnd að rannsaka sérstaklega
þróun veiðarfæraiðnaðar hér á
landi, og lauk þessi nefnd störf-
um og skilaði áliti sínu haustið
1965. Síðan hefur málið verið til
framhaldsmeðferðar á grund-
velli þeirrar rannsóknar og til-
lagna, sem nefndin lét frá sér
fara, en þær reyndust hins vegar
ófullnægjandi og meira þurfti til
að koma. Þegar Alþingi kom sam
an á sl. hausti, lagði ríkisstjórn-
in fyrir þingið frumvarp til laga
um verðjöfnunargjald af veiðar-
færum. En um það frumvaro
náðist ekki samkomulag. Síðar'á
þinginu lagði svo stjórnin fram
frumvarp til laga um breytingu
á Iðnlánasjóðslögunum, en í því
fólst að stofna skyldi sérstaka
veiðarfæralánadeild vió Iðnlána-
sjóð og skyldu tekjur til sjóðs-
ins vera 1% af innfluttum veiðar
færum, einnig framlög, sem veitt
kynnu að verða úr ríkissjóði eða
á annan hátt og vextir af stofn-
fé, en stofnfé þessarar lánadeild-
ar veiðarfæraiðnaðar lagði rík-
issjóður fram, 11.6 milljónir
króna. Þá var iðnlánasjóði heim-
ilt, að fengnu samþykki ríkis-
stjórnarinnar, að taka allt að 10
millj. króna lán til starfsemi
lánadeildar veiðarfæraiðnaðar og
ríkissjóði heimilt að ábyrgjast
slíkt lán. Þetta frumvarp er nú
orðið að lögum. En tilgangur
hinnar nýju lánadeildar við Iðn-
lánasjóð er að styrkja innlendan
veiðarfæraiðnað. Samkvæmt lög
unum er ráðherra heimilt að
ákveða í reglugerð, að veita
megi, auk lána, styrki eða vaxta-
laus framlög um tiltekið árabil
til að stofnsetja veiðarfæragerð-
ir og jafnframt til verðjöfnun-
ar á ótollverndaðri innlendri
veiðarfæraframleiðslu, ef þurfa
þykir vegna erlendrar sam-
keppni. Með þessari löggjöf tel
ég, að fenginn sé grundvöllur t*l
þess að koma í veg fyrir, að
veiðarfæraiðnaður leggist niður
í landinu. En ríkisstjórnin telur
jafnframt mikilsvert, að rannsak
að verði, hvort ekki mætti tak-
ast og teljast hagkvæmt, í senn
fyrir útveg og iðnað, að koma
upp í landinu veiðarfæragerð í
stórum stíl, miðað við þann stóra
markað, sem fyrir hendi er hér-
lendis. Ef slíkt teldist jákvætt
og gæfi síðar í framkvæmd góða
raun, mundi að sjálfsögðu vakna
sú spurning, hvort íslendingar
gætu þá ekki á borð við aðra
selt veiðarfæri til annarra landa.
Af hálfu ríkisstjórnarinnar og í
samráði við Iðnþróunarráð hef-
ur sérstakri nefnd inanna verið
falin athugun þessa máls. Hafa
þá í senn verið gerðar ráðstaf-
anir til þess að veita aðstoð þeim
veiðarfæraiðnaði, sem enn er fyr
ir hendi í landinu, og jafnframt
gerðar ráðstafanir til þess að
rannsaka til hlítar, hvort ekki
sé hægt í framtíðinni að byggja
upp sterkan og öflugan iðnað á
þessu sviði. Ekki aðeins fyrir
okkur fslendinga sjálfa heldur
einnig til útflutnings til an'narra
landa. Vildi ég mega vona, að
efling veiðarfæraiðnaðar í land-
inu verði í framtíðinni veruleg-
ur þáttur iðnþróunar á íslandi
og með þeim hætti, að öflugar
veiðarfæragerðir séu stofnsettar
í þeim landshlutum, þar sem
þær geta verulega stuðlað að at-
vinnuaukningu og svokölluðu
jafnvægi í byggð landsins.
TKÆKNIAÐSXOÐ
Með bréfi 15. apríl 1966 skip-
aði iðnaðarmálaráðherra þriggja
manna nefnd til þess að kanna,
hver muni raunveruleg þörf ís-
lenzks iðnaðar fyrir tækniaðstoð
og aðra sérfræðilega aðstoð, með
sérstöku tilliti til ráðagerða um
lækkun tolla á innfluttum iðnð-
arvörum og þeirra aðlögunar-
vandamála, sem upp kunna að
rísa i því sambandi, svo og á
hvern hátt sú tækni og sérfræði-
aðstoð verði bezt framkvæmd,
eins og segir í skipunarbréfinu.
Þessi nefnd skilaði áliti sínu
í sl. mánuði og er það mikið
plagg, sem þarfnast gaumgæfi-
legrar úrvinnslu. f störfum sín-
um miðaði nefndin við, að tækni
aðstoð og önnur sérfræðileg að-
stoð þýddi alla sérfræðilega að-
stoð, er fyrirtæki þurfa á að
halda, hvort heldur hún snertir
hinar tæknilegu eða fjárhags-
legu og viðskiptalegu hliðar á
rekstri fyrirtækjanna. Þetta
nefndarálit var lagt fyrir Iðn-
þróunarráð á fundi þess fyrir 2
dögum, og er því af eðlilegum
ástæðum ekki tímabært fyrir
mig að gera nánar grein fyrir
því nú. Hér er um mjög mikil-
vægt viðfangsefni að ræða, sem
íslenzka iðnþróun skiptir miklu
máli, að vel ráðist fram úr. Til
nokkurrar frekari glöggvunar á
því viðfangsefni, sem hér um
ræðir, vil ég taka upp stutta skil
greiningu tækninefndarinnar, í
upphafi nefndarálitsins, á þörf-
inni fyrir aukna tækni- og sér-
fræðiaðstoð, en hún telur hana
m.a. stafa af eftirfarandi megin-
orsökum: •
1. Aukin vélvæðing og flókn-
®ri framleiðslutækni en áður
var, gerir stjórenendum örðugt
um nægilega yfirsýn um áhrif
ákvarðana á hina margvíslegu
starfsþætti fyrirtækja, nema
með beitingu sérþekkingar á
mörgum sviðum, auk þess sem
nútíma framleiðsluhættir út-
heimta mjög aukna tæknikunn-
áttu.
2. f landinu er skortur á
tækni- og sérfræðilega menntuð-
um mönnum. Framboðið á verk-
fræðingum og einkum tækni-
fræðingum er minna en eftir-
spurnin.
3. Tækni- og sérfræðilega
menntaðir menn ráðast fremur
til starfa í ými^ 'konar opinberri
þjónustu en í framleiðsluatvinnu
vegunum. Þannig starfa aðeins
10% verkfræðinganna í landinu
í. iðnfyrirtækjum og er þó iðn-
aðurinn mun betur settur í þessu
efni, en aðrir atvinnuvegir.
4. Iðnfyrirtækin telja sig oft
ekki hafa fjárhagslegt bolmagn
til þesis að hafa þá. sérfræðinga
í þjónustu sinni, sem þau þarfn-
ast. Sumpart stafar þetta af
smæð fyrirtækjanna, í öðrum til
fellum kann þetta að stafa af
ónógum skilningi á gildi sér-
fræðiþekkingar.
5. í mörgum tilfellum t-elur
iðanðurinn sig ekki hafa fjár-
magn til þess að ráðast í úrlausn
viðfangsefna, sem útheimta
mikla tækni og sérfræðilega und
irbúningsvinnu, er oft skilar ekki
arði fyrr en éftir all langan
tíma, og getur í sumum tilfell-
um falið í sér fjárhagslega
áhættu.
Til þess að bæta úr núverandi
ástandi og mæta framtíðarþörf
iðnaðarins, telur nefndin brýna
þörf aðgerða á eftirtöldum
sviðum:
1. Nauðsynlegt er, að hið opin-
bera geri ráðstafanir til þess að
örva með fjárhagslegum stuðn-
ingi iðnaðinn í heild, einstakar
iðngreinar eða einstök fyrirtæki
til að afla sér þeirrar tækni og
sérfræðiaðstoðar, er þau þurfa á
að halda á hverjum tíma.
2. Efla þarf starfsaðstöðu þeirra
stofnana, er veita tæknilega að-
stoð og þjónustu í landinu með
það fyrir augum,
a) að hið takmarkaða sér-
fræðilega vinnuafl, sem fyrir er,
nýtist sem bezt og
b) að þjóðin verði eins sjálf-
bjarga í tæknilegum og sérfræði
legum efnum og mögulegt er á
hverjum tíma og
c) jafnframt þarf að bæta að-
stöðuna itil öflunar og miðlunar
upplýsinga.
3. Gera þarf tafarlaust átak til
þess að örva efnilega menn til
þess að afla sér tæknimenntun-
ar og sérfræðimenntunar í þeim
greinum, er atvinnulífinu kemur
að gagni og miða að því, að hlut-
fallslegur fjöldi sérmenntaðra
manna á þessum sviðum verði
sambærilegur við það, sem nú
þykir óhjákvæmilegt hjá grann-
þjóðum okkar.
4. Gera þarf ráðstafanir til
þess að flytja þekkingu inn í
landið í þeim greinum, þar sem
okkur er áfátt á hverjum tíma,
a) með námskeiðum á landinu
b) með því að greiða fyrir því,
að íslenzkir sérfræðingar sæki
námskeið erlendis eða fari í
kynnisferðir til annarra landa,
og
c) með útvegun erlendra sér-
fræðinga, þegar aðrar leiðir eru
ekki fyrir hendi.
Með tilliti til þess, sem að
framan segir, leggur nefndin
m.a. til:
1. Að stofnaður verði Aðlög-
unar- og þróunarsjóður iðnaðar-
ins með fjárframlögum úr ríkis-
sjóði.
Hlutverk sjóðsins telur nefnd-
in eiga að vera það að veita
styrk til sérfræðilegra undirbún
ingsaðgerða, er miði að því,
a) að styrkja samkeppnisað-
stöðu iðnaðarins með endurbót-
um á einstökum eða eftir atvilc-
um öllum starfsþáttum fyrir-
tækja, eða með ummyndunarhag
ræðingu (struktur rationaliser-
ing) o.s.frv.
b) að þróa nýjar iðngreinar og
nýjar vörutegundir, eða að end-
urbæta eldri vörutegundir, sem
iðnaðurinn framleiðir.
c) að vinna markaði erlendis
fyrir íslenzkrar iðnaðarvörur,
þar sem slíkir möguleikar kunna
að finnast.
Nefndin gerir ráð fyrir því,
að á móti styrk úr sjóðnum
komi mótframlag eigin fjár frá
styrkþega. Miðað skuli við, að
styrkveitingin endi þegar tiltek-
in aðgerð er komin á fram-
kvæmdastig, enda taki þá við
fjármagn frá lánastofnunum og
eigið fé hlutaðeigandi. í vissum
tilvikum kæmi þó til greina, að
áliti nefndarinnar, að veita fram-
kvæmda- og rekstrarstyrki t.d. í
sambandi við útflutningstilraun-
ir.
Ég skal nú ekki hafa fleiri orð
um þetta nefndarálit eða tækni-
og sérfræðilega aðstoð til handa
iðnaðinum, en hér er um að
ræða eitt af þeim veigamiklu
úrlausnarefnum, eins og ég hef
áður að vikið, sem iðnþróunin í
landinu veltur á hvernig fram úr
ræðst.
AÐLÖGUNARVANDAMÁL:
í seinni tíð heyra menn æði
oft talað um hin svokölluðu að-
lögunarvandamál iðnaðarins, en
með því er einkum átt við í stór
um dráttum, hvernig iðnaðurinn
geti brugðizt við væntanlegum
tollabreytingum og fríverzlun.
Kemur þá að sjálfsögðu margt
til álita, sem iðnaðinum gæti
orðið til styrktar, svo sem aukn-
ing lánsfjár, bæði fjárfestingar-
GangsíéMaríielIur 2 stærðir
Einnig kantstein.
HELLUSTEYPAN
Heimilis-
klukkur
Atlanta
HEIMILISKLUKKUR
í nútímaformum.
Ferðaklukkur
Merki EUROPA
Verð kr. 210.—
„Fagur gripur
Til kaups óskast
20—40 lesta bátur
með góðum búnaði. Um mikla útborgun getur verið
að ræða. Tilboð með upplýsingum um gerð og kjör
sendist Mbl. fyrir 17. þ.m. merkt: „Góður kaupandi
— 923“.
HILTI Jjjóiwstan
BJÖRN G. BJÖRNSSON
Skólavörðustíg 3A — Símar 21765 og 17685.
Úr vinnusal húsgagnaverksmiðjunnar Valbjörk á Akureyri.