Morgunblaðið - 24.05.1967, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 1967.
31
ALLT frá þv-í að ísraels-
ríki var stofnað árið 1948
hafa staðið deilur milli
Araba og Gyðinga um rétt
ísraelsmanna tdl siiglinga
um Akaba-flóa til hafnar-
borgarinnar Eilat við botn
flóans. Oft hafa deilur
þessar leitt til alvarlegra
árekstra, og voruþær m.a.
ein höfuð ástæðan fyrir
innrás ísraelsmanna í
Egyptaland árið 1956.
Akaba-flóinn liggur norð-
austur úr Rauða hafinu með-
fram austurströnd Sinai-
skaga, sem er egypzkt land-
svæði. Austan við flóann er
Saudi Arabía, en Jórdanía og
ísrael eiga hvort um sig smá
landsskika að botni flóans.
Borgin Akaba, sem flóinn
dregur nafn af, er í Jórdaníu,
en þrtmur kliómetrum vestar
er ísraelska hafnaTborgin
Eilat.
HÖFNIN HJÁ NÁMUM
SALÓMONS
Egyptar hafa bannað allar
siglingar til og frá ísrael um
Súesskurð, og er Eilat því
eina hafnarborg ísraels með
opnar siglingaleiðir til Asfu
og Austur Afríku. Þarna var
engin höfn fyrr en eftir
stofnun ísraelsríkis, en þá
ákváðu yfirvöldin að koma |
upp útflutningshöfn við :
Akaba-flóann skammt frá £
Timna koparnámunum, þar Ji
sem sagnir herma að verið
hafi námur Salómons k m
ungs. Öll skip á leið til eða
frá Eilat verða að sigla um
Tiransundið á Akabaflóa, sem
er aðeins um 400 metra bréitt.
Við mynni flóans er svo enn
ein hindrun þar sem skipin
sigla í aðeins um 800 metra
fjarlægð frá strönd Sinai-
skagans. Á þessum tveimur
stöðum byggðu Egyptar
strandvirki að lokinni Pales-
tinustyrjöldinni 1948—49. Var
þeim komið fyrir á eyjunum
Tirana og Sinapur, og í Ras
Nasrani og Sharm el Sheik
á Sinai-skaga. Með strand-
virkjunum tókst Egyptum að
stöðva allar siglingar til og
frá Eilat.
SIGLINGAR UNDIR
EFTIRLITI SÞ
Þegar Israelsmenn, Bretar
Kort þetta sýnir Akaba-flóann (til hægri) og hvernig
hann Iiggur norður frá Rauffa hafinu milli Sinai-skaga
of Saudi Arabíu. Viff botn fl >ans er jórdanska borgin
Akaba, en þremur kílómetrum vestar ísraelska hafnar-
borgin Eilat (ómerkt á kortiff).
í Sharm el Sheik og tryggði
frjálsar siglingar um flóann.
Siðan hefur júgóslavneskt
herlið á vegum SÞ haft að-
setur í Sharm el Sheik og
Ras nasrani og annazt eftirlit
með siglingum á þessum
slóðum, þar til Nasser forseti
Egyptalands krafðist þess í
fyrri viku að gæzluliðið yrði
flutt á brott. Nú hafa Egyptar
strandvirkin á sínu valdi og
hóta að stöðva alla aðflutn-
inga til ísraels um Akaba-
flóann. ísraelsmenn halda
hinsvegar fast við þau skil-
yrði sem þeir settu 1956, og
fcelja flóann alþjóða siglinga-
leið. Lýsti ísraelsstjórn því
yfir á mánudag að ef Egyptar
lokuðu flóanum kostaði það
styrjöld.
★
Lokun flóans hefur mjðg
alvarleg áhrif á alla olíuflutn
inga til ísraels. ísraelsmenn
flytja árlega inn um þrjár
milljónir leista af olíu, og fara
90% heildarmagnsins um
Eilat. Einnig fara þar um

bitbein Araba og Gyðinga í 20 ár
og Frakkar réðust gegn
Egyptum árið 1956, beindu
ísraelsmenn árásum sínum
aðallega gegn þessum strand-
virkjum. Tókst þeim að
leggja undir sig eyjarnar
tvær og Sharm el Sheik, en
afhentu virkin gæzluliði Sam
einuðu þjóðanna þegar það
var sent á vettvang. Settu
ísraelsmenn það skilyrði
fyrir friði að gæzluliðið sæti
höfnina 5% af öðrum út- og
innflutningsvarningi lands-
ins. f Eilat búa nú um 13
þúsund manns, og á síðari ár-
um hefur legið þangað mikill
straumur ferðamanna.
Góð aðsókn að
vörusýning-
unni
MJöG góð aðsókn hefur ver-
ið að vörusýningu austan-
tjaldslandanna fimm í Sýn-
ingarhöllinni í Laugardal. Síð
degis í gær höfðu um 6 þús-
und manns skoðað sýninguna,
þar af 5 þúsund fyrstu tvo
dagana. Margt fólk var á sýn
ingunni í gærkvöldi og var
búizt við að tala sýningargesta
myndi ná 7 þúsundum áður en
’okað yrði. Sýningin er opin
frá kl. 2—22 daglega. Henni
lýkur 4. júní n.k.
Sýningin var opnuð með
athöfn s.l. laugardag aff viff-
stöddum forseta íslands, ráð-
herrum, borgarstjóra og f jölda
annara gesta.
Myndina tók Sv. Þ. við opn
unarhátíðina á laugardag er
forseti íslands, hr. Ásgeir Ás-
geirsson, skoðaði sýninguna.
- ÍSRAEL
Framhald af bls. 1
alvöru úr því að stöðva sigtting-
ar um Akaba-flóa, eigi fsraels-
menn ekki um annað að velja
en verja réttindi sín með vopn-
um.
Spvéfcstjórnin hefur birt yfir-
lýsingu, þar sem segir, að hver
sá er vogi að efna til ófriðar í
Austurlöndum nær, muni ekki
aðeins mæta sameinuðum her-
afla Arabaríkjanna heldur og
algerri andstöðu Sovétríkjanna
og „annarra friðelskandi þjóða“,
eins og þar stendur. Segir í yfir-
lýsingunni, að Sovétstjórnin sé
sannfærð um að þjóðirnar á
þessu svæði óski ekki eftir ófriði
— af honum geti enginn haft
hag utan nokkur einokunar-olíu-
fyrirtæki og stuðningsmenn
þeirra. „Aðeins öfl heimsvalda-
sinna — en ísrael siglir í kjölfar
þeirra — geta haft hag af ófriði."
Ennfremur segir, að ísrael
hefði ekki getað kynnt upp
ófriðarástand nema því aðeins,
að landið hefði notið til þess
uppörvunar heimsvaldasinna
sem vildu endurvekja nýlendu-
aðstöðuna í Arabaríkjunum.
ísrael sé bezta vopnið að beita
gegn Arabaríkjunum, sem fylgi
óháðri þjóðernisstefnu og beiti
sér gegn ofríki heimsvaluasinna.
„Við viljum stríð"
U Thant, framkvæmdastjóri
S.Þ., kom til Kairo í dag til við-
ræðna við Nasser forseta. Þar
mætti honum geysilegur rnann-
fjötldi, sem hrópaði: „Lifi Nass-
er“, „Við munum sigra“ — og
þegar framkvæmdastjórinn var
kominn til Hilton hótelsins þar
sem hann ræddi við egypzku
leiðtogana safnaðist þar saman
margmenni, er hrópaði: „Við
viljum stríð“. Starfsfólki í skrif
stofum og verksmiðjum hafði
verið gefið frí til að taka þannig
á móti U Thant.
U Thant mun einnig ræða við
yfirmenn gæzluliðs SÞ á landa-
mærunum, meðan hann stendur
við í Kairo, sem væntanlega
verður í þrjá sólarhringa. Ekki
er vitað, hvort hann heimsækir
fleiri lönd Araba eða fsrael.
Skömu eftir komu U
Thants til Egyptalands, kom
óvænt til Kairo, forsætisráð-
herra Sýrlands, Youssef Zoua-
yen. Er hann var spurður álits
á ástandinu, svaraði hann: „Nú
eru orð tilgangslaus, — nú er
kominn tími til að berjast“.
Áhyggjur í Washington
og London
Johnson, Bandaríkjaforseti,
sagði í kvöld, að Bandaríkja-
stjórn teidi það skyldu sína að
verja pólitískt sjálfstæði alira
þjóða í Austurlöndum nær. Hún
væri andvíg því, að deilur væru
leystar með vopnaviðskiptuim og
vonaði, að aðrar þjóðir legðu
sér lið við að finna friðsamdega
lausn deilumálasna. Forsetinn
sagði Bandaríkjastjórn telja
Akaba-flóa alþjóðlega siglinga-
leið og algerlega ólöglegt að
hindra ferðir skipa um flóann.
Jafnframt lét hann í ljós furðu
sína yfir þeirri ráðstöfun U
Thants, framkvæmdastjóra S.Þ.
að kveðja burt gæzlulið S.Þ. frá
landamærum Egyptalands og
ísraels.
Bandaríkjastjórn er sögð
leggja á það alla áherzlu að
stjórnir Vesturveldanna og Sov-
étríkjanna beiti sér fyrir þvi að
máíl þetta verði leyst fyrir milli-
göngu Sameinuðu þjóðanna.
Harold Wilson, forsætisráð-
herra Bretlands, er sagður sama
sinnis. Hann sendi í dag fulltrúa
sína til Washington og Moskvu
til þess að ræða ástandið. Til
Moskvu fór George Brown, ut-
anríkisráðherra, sem tvívegis
hafði frestað för sinni vegna
ísraelsmálsins. Til Washington
fór George Thompson, aðstoðar-
utanríkisráðherra. Brezka
stjórnin hefur ekki haft stjórn-
málasamband við Egyptaland
frá því í desember 1965, er
Egyptar slitu sambandinu af
óánægju með meðferð Breta á
Rhodesíumálinu. Stjórnin
brezka hefur beint þeim tilmæl-
um til brezkra borgara, sem
staddir eru í ísrael eða Araba-
ríkjunum, að þeir verði þaðan á
brott, ef þeir mögulega geti því
við komið.
Samskonar tilmæli hefur
Bandaríkjastjórn sent bandarísk
um borgurum, sem eru um
10.000 talsins á þessum slóðum.
f AP-frétt frá Tel Aviv segir,
að það gæti hinsvegar orðið
hægar sagt en gert, að komast
frá ísrael og Arabalöndunum á
næstunni. Allar flugferðir hafi
verið pantaðar næstu daga. Er
líklegt að gerðar verði ráðstaf-
anir til að fjölga flugferðum
þangað næstu daga.
Meðal þeirra stjórna á Vest-
urlöndum, sem lýst hafa áhyggj
um sínum vegna yfirlýsingar
Nassers eru stjórnir Noregs, Hol
lands, Kanada og Frakklands.
Haft er eftir góðum heimild-
um í París, að franska stjórnin
sé þeirrar skoðunar, að Bretar,
Frakkar, Sovétmenn og Banda-
ríkjamenn geti í sameiningu
komið í veg fyrir hernaðarátök
og stjórnirnar í Bonn og Róm
hafa látið í ljós von um, að skyn
semin verði látin ráða í þessu
máli. Frá ýmsum borgum í
Evrópu berast fregnir um ung-
menni, sem hafi boðið sig fram
tl herþjónustu fyrir fsrael.
Stjórnir margra Vesturlanda
hafa kvatt til þess, að Öryggis-
ráðið komi saman til fundar og
ræði mál þetta og á bandaríska
þinginu hafa heyrzt sterkar
raddir gagnrýni á þá ráðstöfun
U Thants að kalla burt herlið
Sameinuðu þjóðanna frá landa-
mærum ísraels og Egyptalands,
án þess að leggja málið fyrst
fyrir Öryggisráðið eða Allsherj-
arþingið. Innan Sameinuðu
þjóðanna var málið rætt ákaf-
lega í dag og er liklegt talið,
að fundur verði senn boðaður í
Öryggisráðinu, jafnvel þótt U
Thant framkvæmdastjóri, sé
fjarverandi.
Afstaða Arabaríkjanna
Flest Arabaríkin hafa lýst
stuðningi við Nasser í afstöð-
unni gegn Ísraelsríki. Faisal kon
ungur Saudi-Arabíu lýsti því
jafnvel yfir í dag, að hann
mundi gleyma öllum fyrri vær-
ingjum og styðja Arabaríkin í
styrjöld gegn ísrael. Hann sagði
á fundi með fréttamönnum í
London í dag, að sérhver Arabi,
sem skirrðist við að berjast
gegn ísrael ætti ekki skilið að
kallast því nafni. Enginn skyldi
treysta því, að misklíðar Araba
kæmu í veg fyrir einingu þeirra
á úrslitastundu.
Stjórnir Marokko og Alsír
sendu í dag fulltrúa til Kairo til
viðræðna við Nasser um ástand-
ið og lýstu yfir stuðningi við
Egypta. í Sýrlandi fóru stríðs-
æsingar vaxandl í dag. Hótanir
útvarpsins í Damaskus urðu æ
svæsnari eftir því sem leið á
daginn, bæði í garð ísraels og
Vesturveldanna fyrir stuðning
við ísrael. Ákvörðun Egypta að
loka Akaba-flóa var geysivel
fagnað í Sýrlandi. Almenningur
fylgdist með öillum fréttum af
eftirvæntingu og á káffihúsum
var tekið undir slagorðin og ætt
jarðarsöngvana, sem leiknir
voru milli frétta af ástandinu.
Að sögn AP-fréttastofunnar
mætti telja eftirfarandi ummæli
opinbers starfsmanns í Dama-
skus einkennandi fyrir hug
manna þar í borg: Aðeins krafta
verk getur komið í veg fyrir
stríð. Lokun Akaba-flóa er lög-
mætur réttur Araba. Þannig
sýnum við fsraelsmönnum og
þeim, er þá styðja, í tvo heim-
ana“. Og þegar þulir útvarpsins
hrópuðu „við skulum berjast"
var tekið undir á strætum, torg-
um og kaffihúsum.
Stjórn Baath-sósíalista í Sýr-
landi he»fur hvatt verkamenn 1
öllum löndum Araba til þess að
berjast gegn vestrænum heims-
valdasinnum m.a. með því að
eyðileggja olíustöðvar.
fraksstjórn hefur svipaða af-
stöðu. Herlið íraka, sem stjórn
landsins hét að senda Sýrlend-
ingum till aðstoðar, er þegar á
leið til landamæra ísraels.
Einnig hefur hún boðizt til að
senda her til Egyptalands.
Jórdanía, sem á rúmlega 560
km landamæri að fsrael hefur
tekið tiltölulega mildari afstöðu
í deilunni. Hefur stjórn landsins
slitið stjórnmálasambandi við
Sýnland á þeirri forsendu, að
sprenging á landamærum Sýr-
lands og Jórdaníu, sem sl. sunnu
dag varð 16 manns að bana, hafi
verið gerð með vitund og vilja
sýrlenzku stjórnarinnar. Sam-
skipti Sýrlands og Jórdaníu
hafa lengi verið slæm og farið
síversnandi að undanförnu.
Hussein, Jórdaníukonungur,
átti í dag tvo skyndifundi með
ráðuneyti sínu og heflztu her-
foringjum. Ræddu þeir ástandið
og herstöðuna. Her Jórdaníu tel
ur 56.000 manns. Nasser, forseti
Egypta, hefur harðneitað að
hafa nokkurt samband við stjórn
Jórdaníu um fyrirætlanir sínar.
Egyptar hafa næstum tvöfald-
að herlið sitt frá því í Súez-
deilunni árið 1956. Þá taldi her
þeirra um hundrað þúsund
manns, en mun nú nálgast 200
þúsund, fyrir utan 50 þúsund
manna þjóðvarðarlið. Allur bún-
aður hersins er miklu betri en
var fyrir rúmum tíu árum.
fsraelsmenn hafa nú hinsveg-
ar um 71.000 manna herlið auk
um 200.000 manna varaliðs. Árið
1956 hafði ísrael alls undir vopn
um 250.000 manns, þar af mik-
inn fjölda kvenna, eins og raun-
ar nú, því að ógiftar stúlkur eru
skyldar til herþjónustu eins og
piltar.