Morgunblaðið - 20.09.1967, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. SEPT. 1967
19
SoM Only in Beauty
KRISTJÁNSSON h.f. Ingólfsstrœti 12 Simar: 12600 — 14878
Öfgamenn í Rhodesiu
skipa sér í fylkingar
- eftir 8am IVItepuka
„Engum datt í hug, aS Evr-
ópumenn yrðu ennþá við stjórn
í Rhodesiu haustið 1967. Þar
ætti nú að vera afrísk stjórn
með Nkomo eða Sithole í for-
sæti“.
Slík voru ummæli afrísks
þjóðernissinna frá einu ný-
frjálsu ríkjanna í Afríku, er
hann fyrir skömmu flutti ávarp
á einkafundi Afríkumanna í
London. Hann ræddi um Rhod-
esiu — og þótt hann væri sjálfur
búsettur í frjálsu landi, virtist
hann mjög bitur yfir hjálpar-
leysi Afríkumanna í Rhodesiu og
hvatti Afríkumenn í Bretlandi
óspart til þess að snúa áftur til
Afríku og heyja styrjöld gegn
Evrópumönnum í Rhodesiu.
Hann minntist á ummæli þau,
er landsstjóri Zambiu hafði við-
haft fyrir nokkru, að „Bretland
væri eins og tannlaus hundur“ í
Rhodesiumálinu. „Síður en svo,
sagði hann, Bretar eru ekki
tannlausir, en þeir vilja ekki
læsa tönnunum í sína eigin
menn“.
Þegar stjórn Ians Smiths
ákvað að lýsa einhliða yfir sjálf-
stæði Rhodesiu, var honum sagt,
að slík ráðstöfun mundi mæta
einhliða andstöðu ’ Afríku; að
hann gæti búizt við afrískri
uppreisn, sem gera mundi
Rhodesíu að öðru Kongóríki og
líf og eignir Evrópumanna
mundu verða í stórhættu. Það
öngþveiti, sem af þessu hefði
skapazt, hefði án efa haft sín
áhrif í Suður-Afríku og verið
ógnun við öryggi hví^u íbúanna
þar, sem eru þrjár og hálf millj-
ón talsins. Menn sögðu, að ein-
hliða sjálfstæðisyfirlýsing mundi
kveikja logandi elda í Suður-
Afríku og eyðileggja allt það,
sem Smith hygðist varðveita.
Hann svaraði því jaínan, að slík-
ur ótti væri ástæðulaus. Einhliða
sjálfstæðisyfirlýsing mundi
skapa nokkurra daga óró en síð-
an mundi allt falla í Ijúfa löð og
Rhodesia eflast að vexti og.
framförum sem sjálfstætt ríki.
Ekki verður annað sagt, en
Smith hafi haft rétt fyrir sér.
Þrátt fyrir efnahagsþvinganir er
stjórn hans áfram við völd í
Rhodesiu og þess engin merki
sjáanleg, að þar á verði breyting
í nánustu framtíð.
Þeir munu ekki margir, sem
trúðu á, að efnahagsþvinganirn-
ar gætu borið verulegan árangur,
ef þeim yrði ekki framfylgt með
hervaldi. Sannleikurinn er sá, að
þessar ráðstafanir hafa haft
þveröfiug áhrif viið það, sem
þeim var ætlað. Þær hafa eflt
hvítu stjórnina og hert hvítu
íbúanna í afstöðu sinni. Suður-
Afríka og Portúgal, nábúar
Rhodesíu, hafa haldið uppi sam-
göngum þangað.
Þessi þróun málanna hefur
orðið stjórn Smiths mikil hvöt
og engin von til þess, að hún
breyti stefnu sinni meðan hún
veit, að valdi verður ek.ki beit.t
til þess að fylgja ráðstöfunum
eftir.
En hvar gripa hinir afrísku
ibúar Rhodesíu sjálfir inn í mál-
ið? Það er mjög athyglisvert, að
í samningaviðræðum milli Bret-
lands og Rhodesíu hafa afrísku
íbúarnir ekki átt neinn fulltrúa.
í fyrri nýlendum Breta, sem
fengið hafa sjálfstæði, var
þeirri reglu fylgt, að þá sjálf-
stæðiskröfurnar voru teknar til
umræðu, hafði brezka stjórnin
fyrst ög fremst samband við full
trúa stærstu þjóðarbrotanna,
jafnframt því, sem reynt var að
Uyggja hagsmuni þjóðaminni-
hluta, ef einhverjir voru. í lok
viðræðnanna voru völdin venju-
lega fengin meirihlutanúm í
hendur.
í Rhodesíu hefur verið farið
öfugt að. Þar virðist ætlunin að’
fá völdin í hendur minnihlutans
en reyna að tryggja hagsmuni
meirihlutans.
Það hefur oft verið sagt, að
Afríkumenn í Rhodesíu séu ekki
enn færir um að taka stjórn
landsins í sínar hendur — og þar
séu ekki nógu margir reyndir
menn til stjórnarstarfa og opin-
berra embætta til þess að taka
við og stjórna svo flóknu iðnað-
arþjóðfélagi. En ljóst er, að
þeir fá aldrei þá reynslu, sem
þeir þarfnast, ef ítök þeirra og
tækifæri eru ekki aukin til
muna. Þess er líka að gæta, að í
Rhódesíu útskrifast fleiri afrísk-
ir stúdentar úr háskóla árlega en
í nokkru sjálfstæðu Afríkuríki.
Sennilega er harmleikur Afr-
íkumanna í Rhodesíu fyrst og
fremst fólginn í klofningi
þeirra. Þeir skiptast í eftirtaldar
fyl'kingar:
1. Afríska andstaðan í þing-
inu. Hér er um að ræða þá menn,
sem eitt sinn töldust til Sam-
einingarflokks Sir Edgars
Whiteheads, sem leystist upp
eftir að Sir Edgar beið ósigur í
kosningunum 1962 fyrir Rhodes-
íusamfylkinguni svonefndu.
Venjulega er litið á þessa Afr-
ikumenn sem hægfara. Þeir vilja
berjast í kosningum samkvæmt
stjórnarskránni frá 1961 og hafa
haldið áfram setu á þingi þrátt
fyrir sjálfstæðisyfirlýsinguna.
Þeir vilja að afríski meirihlutinn
taki völdin smám saman.
2. Næst eru það þjóðernissinn-
arnir, sem krefjast þess, að allir
íbúar landsins fái kosningarétt
þegar í stað og stjórn landsins
verði mynduð á grundvelli al-
mennra kosninga. Þeir skiptast
aðallega í tvo flokka ZAPU —
Zimbabwa African Peoples
Union“, sem Joshua Nkomo
stjórnar og Zanu — Zimbawa
African National Union, sem
séra Ndabaninig Sithole stjórn-
ar. í grundvallaratriðum byggist
þessi flokkaskipting á persónu-
legri valdabaráttu. Stefnan,
markmiðin og baráttuaðferðirn-
ar eru að mestu þær sömu.
ZANU hefur meira fylgi meðal
menntamanna en ZAPU meðal
alþýðunnar. Þar eru margir
frjálslyndir menn, eins og t.d.
Garfield Todd, fyrrum forsætis-
ráðherra.
3. Þá eru héraðshöfðingjarnir,
sex hundruð talsins. Hvíta stjórn
in staðhæfir, að þeir séu hinir
réttu fulltrúar Aríkumanna en
meirihluti afrískra íbúa landsins
afneitar þeim vegna þess, að þeir
eru skipaðir af stjórninni og
þiggja laun sín frá henni.
Klofningur milli helztu flokka
þjóðernissinna, ZANU og ZAPU
á rót að rekja til ársins 1962.
Þá var Nkomo, leiðtogi ZAPU,
sem þá var eini flokkurinn,
sagður hafa samþykkt stjórnar-
skrána, sem Duncan Sandys út-
bjó árið 1961. Samkvæmt henni
var gert ráð fyrir því, að
fimmtán Afríkumenn tækju
sæti á þinginu, sem skipað er
65 þingmönnum. Nkomo neitaði
að hafa samþykkt stjórnarskrána
en Sithole, sem þá var varafor-
maður ZAPU og fleiri stjórnar-
menn, töldu Nkomo hafa svikið
sig og hagsmuni flokksins. Þeir
sögðu sig úr honum og stofnuðu
ZANU. Stuðningsinenn flokk-
anna hafa síðan átt í stÖðugum
illdeilum og vopnuð átök verið
tíð þeirra í milli. Þessi þróun
hefur mjög skaðað málstað Afr-
íkumanna og verið sterkt vopn í
hendi Smiths.
Sithole og menn hans telja
Nkomo of hægfara, jafnvel
íhaldssaman, segja hann mann
lífsþæginda, sem lítið vilji á sig
leggja fyrir sjálfstæðisbaráttuna.
Kunningskapur hans og Gar-
fields Todds er líka mörgum
rótækum Afríkumönnum þyrnir
í augum.
Sithole er yngri og róttækari.
Hann hét miklum aðgerðum, er
hann stofnaði ZANU, en minna
hefur orðið úr efndunum. Sit-
hole hefur meira fylgi meðal
menníamanna en Nkomo meðal
alþýðunnar en sannleikurinn er
sá, að fylgi beggja fer þverr-
andi. Báðir eru flokkarnir bann-
aðir og starfsemi leiðtoganna
mjög heft. Þar að auki er fylgzt
nákvæmlega með um 15000
manns úr flokknum.
Þetta ástand heíur orðið til
þess að tvenn ný samtök hafa
séð dagsins ljós — Chimurenge
nefnast önnur og hafa að mark-
miði að berjast gegn Smith-
stjórninni með skærum og
hryðjuverkum, eins og gert var
í Alsír. Samtökin hafa æfinga-
stöðvar í Zambíu og Tansaníu
og segjast nú þegar hafa orðið
nokkrum tugum manna að bana.
Hin nýju samtökin eru komm-
únískur stjórnmálaflokkur, sem.
hefur bækistöð í Leipzig í Aust-
ur-Þýzkalandi. Flokkur þessi
nefnist Zimbabwu People’s
Democratic Party — ZPFD —
og hefur það meðal annars á
verkefnaskrá sinni, að koma
þeim Nkomo og Sithole fyrir
kattarnef, þar sem þeir séu
„glæpamenn og svikarar við mál-
stað Afríkumanna í Rhodesíu“.
Ekki er vitað, hverjir forráða-
menn þessa flokks eru, en þeir
segja, að ZAPU og ZANU séu
ekki ananð en handbendi stjórn-
arvaldana í Washington og Pek-
ing og hafi glatað öllu sambandi
við fólkið sjálft.
Flokkurinn gerir enga tilraun
til að villa á sér heimildir. Ham-
ar og sigð eru einkennismerki
dreifibréfa og sendibréfa hans,
sem afrískum þjóðernissinnum í
Bretland hafa verið að berast
öðru hverju að undanförnu.
Bréfin eru póstlögð í London.
Afríkumenn eru að vonum ákaf-
lega forvitnir en jafnframt ugg-
andi um, að tilkoma þessa flokks
verði sízt til þess að flýta fyrir
lausn málanna. Smithstjórnin er
sögð hafa miklar áhyggjur af
þessum nýja flokki, því að hann
boði hryðjuverk og ofbeldi af
verstu tegund.
Blaðburðarfólk
óskast í Kópavogi til að bera út
— Víghólastíg og Skjólbraut. —
Talið við afgreiðsluna
Kópavogi sí mi 40748

Samkvæmiskjólar
síðir og stuttir.
Brúðarkjólar
síðir og stuttir.
AÐEINS EINN AF HVERRI GERÐ.
KJÓLASTOFAN, Vesturgötu 52.
nnheimtumaður
óskast
Heildsöiufyrirtæki óskar eftir að ráða frá
1. október eða sem fyrst duglegan og
reglusaman mann til innheimtustarfa.
Starfið kemur bæði til greina sem aðal-
starf og aukastarf. Nauðsynlegt er að
viðkomandi hafi bíl til umráða. Umsóknir
ásamt upplýsingum sem máli skipta send-
ist á afgr. Mbl. fyrir 26. september merkt-
ar: „Iinnheimta — 2844“.
Sticky • No Lícqj^
Never