Morgunblaðið - 06.10.1967, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. OKT. 1967
11
Þessi mynd var tekin af Kim Philby í Moskvu fyrir nokkr-
um dögum. Myndina tók son ur hans, Jolin Philby, og birt-
ist hún í Sunday Times.
um (með aðstoð Phitbys), hvað
Bretar höfðu grafið upp. Þetta
gerði það að verkum, að vitn-
eskja sú, sem Bretar komust yf-
ir, var einsikis virði. Phiiby
gegnjdi þessu 'hlutverki, ag um
leið setti hann Rússa inn í hugs-
anaigarng starfsimanna brezku
leyniiþjón.ustiu®inar með svo góð-
um árangri að einsdæmi má
telja.
Árið 1947 var Philby skipaður
yfirmaðux brezku leyniþjónust-
unnar í Tyrkilandi, sem þá var
einn mikilvægasti vettvangur
kalda stríðsins. Philby ók um
alila LMlu-Asíu í jeppa sínum og
útvegaði náJkvæmair upplýsingar
um fl ugvel'li, bir.gð&stöðvar og
fjarskipta.net, sem Bandariíkjai-
menn höfðu útvegað Tyrkjum
eftir að Truman-keinningin var
kunngerð. Honium tókst að þjóna
tveimur her.rum með prýði.
Mi'kilvægi næsta viðfangsefn-
iis hans ligigur í a.uigum uppi. Ár-
ið 1949 var hann sendur til Was-
hmgton og skipaður yfirmaður
brezkiu leyniþjónuistunnar þar,
svo að ekki fór á milli mála að
honum voru ætluð mdkdlivaegari
störf í framtíðinni. Hann var að
eins 37 ára gamall. Viðfanigsefni
hans var að samræma stöitf yfir-
manna brezfcu leýniiþjónustunn-
ar annars vegar og hinnar nýj.u
leyniþjónustu Bandaríkjanna,
CIA, alrik is lögreglun n-ar (FBI)
og fimm eða sex annanra banda
rí skra nj ósnaþ j ón u stus tof nana
hins vegar. Brezka leyniþjónust-
a-n var í miklu áliti í Bandaríkj-
«num, og Philby var einn atf
meisturum hennar.
Hann fékk til umriáða þá skrif
etof.u í sendiiráðiniu í Washington,
sem var öruiggust og bezt var
gætt. Hann hafði til umráða
skjótvirkasta og leynilegasta
fjarskiptasamibandið við London.
Allar mikilvægus’tu upplýsingar
báriust honum í hendur.
Þegar Rússair gerðu tiiraun
með fyrstiu kjannorfcusprengju
sína 1949, unnu Philby og sam-
stanfsmenn hans að því dag og
nótt að senda á diuilmáii mikil-
vægar upplýsin.gar til Bret-
lands, og þaðan fengu þeir aðrar
mikilvægar upplýsingar á dul-
máli, sem þeir urðiu að ráða.
Bjó með Burgess
Miikilvægi P'hilbys fyrir Rússa
var í því fólgið, að hann lét þá
vita hve mikið Bretar og Ba.nda
ríkjamenn vissu um þá.
Philby l-eiddist að bjóða heim
til sín ba.ndariskum embættis-
mönnum. Hann lifði hálfgerðu
bóhem-Jlífi í sóðailegu húsd í út-
hverfiunium ásamt annairri eigin-
kionu sinni, Ai'leen, fimm börn-
um, einkari'tara — og Guy
Burgess.
Er hér va-r komið, hafði Burg-
ess það orð á sér í Bretlandi,
að hann væri drykkjusvoili, en
einstaklega vingj arnlegoix I' ga.rð
þeirra, sem þekktu hann vel.
Ha.nn hafði veriS sendur tdl
Washinigton, þar sem talið var
að litið færi fyrir honum 1 sitóru
sendiráði. Skólahræðraklíkan
fcom því til leiðar, að slíkir
menn voriu sjaddan reknir. En
hvers vegna bauð Philby Burg-
ess að búa hjá sér?
Að suibiu leyti vegna þrjózklu.
Þótt 'hann yrðd að eiga vingott
við bandarísfca starfsibræður,
var hann haldinn rótgtródnnj
andúð á bandariskum lifsiháttum.
Hann leit á Bandarikin sem tálkn
alls þess, sem hann hafði ímug-
ust á. Vel má vera, að hann, hafi
þ-urft á daiglegium samskiptum
við Rurgess að halda, sér til af-
þreyingar í þessu andLega fjand
samlega umhverfi.
Harm hafði ráðið hann í þjón-
ustu Rússa 1935. Burgiess var
einn a.f örfáium mönaum, sem
vissu að Fhilby var á mála hjá
Rússum. En eftir því sem fram-
koma- Burgess varð taumlausairi
og óútredknanilegri, hlýtur Phil-
by að haifia taldð sifedlt brýnna
eð hafá gætur á honum og fydilzt
sifellt meini uigg.
Mál Burgess og MacLean.s batt
enda á hin.n skjóta frama Phil-
bys. Böndin bárust óhjákvæmi-
legia að honum og hinir banda-
rísku starfsbræður hans neiituðu
að setjast til borðs með honum.
Han.n fiór til Brettands, þar sem
hann. var yfirlbeyrðiur með
leynd í Whitebhall. En hann
þetófcti ,,kerfið“ út í yztu æsar.
Hann tók áhættu, og allt geikk
að óskum. Hann setti 'tra.u.st sitt
á það álit, sem vinir hans höfðu
á honium. Hann hafðd mjög áreið
aniagar upplýsinga.r um það,
sem neynt yrði að hanka bann
á. Hann lék á strerugi andúðar í
garð Bandaríkjamanna, sem
gr.unnt er á með menntuðum
og ættstórum Bretum, og fyrir-
litninigaTÍnnar á McCarthyisma,
sem þá óð uppi í Bandaríkjun-
um. Aðferð hans heppniaðist.
Hann varð að 'hætta sförfium
í leyniþjónustunni, en það votíu
einu óþægindin. Vinir hans
héldu itryggð við hann. Sumir
töldu jafnvel ,að hann hefði ver
ið gerður að fórnarlambi á siví-
virðilega.n báitt.
En önnur aðaldeild brezku
leyniþjónustunniar, MI5, var hon
um ekki sfculdlbundin á nokfcurn
hátt. Gru'nsemdir hennar í hans
gja rð voru miklar og ju toust stöð-
ugt. Philby tókst með aðsitoð
margna áhriifamikilla vina í
MI6 að eyða þessum grunsemd-
um. Þessir vinir hans höfðu
sitarfiað með (honum á stríðsénun-
um og lultou miklu lofisorði á ráð-
vendni hans og skyldurækni.
Næstu fjögiUT ár, frá 1951 til
1955, v,ar hann „í kuldanum“.
Vinir hans reyndu að hjálpa
honum, en honum gefck illa að
fiá sér atvinniu. Hann steypti sér
í sfculdir og gerðist sifiellit drykk
felldarL
Philby hefur sjálfiur játað, að
hann hafi verdð þess ailbúinn að
flýja til Sovétríkjainna 195S. En
honum var bjargað með óvænt-
um 'bæitti, þegar einn af þing-
mönnum Veritoamannafilokksins,
Marcus Lipton, fordæmdi hamn
opimbenlega.
Hina-r hár.réttu ásakanir Lipt-
ans í Neðri mál'stofdmni þess efn
is, að Philby væri. „þriðjd mað-
urinn“ í Burgess og MacLean-
málinu, ledddiU til þess, að
brezk stjórnanvöld, sem höfðu
veitt honum uppreisn ænu á
laun, veititu honum. opinberiega
uppreisn æru. Nú gátu vinir
hans í MI6 komlð honum til
hjéilpar í sá'ðasta skiptL Hann
fékk atvinmu. Einhver mundi
eftir því, að hann hafði stundað
blaðamennstou.
Vanfærnislega var mælzt til
þess við „The Observer", að
hann fengi starf við blaðið. Sagit
var, að Phiílby væri góður mað-
ur, sem örlögin hefðu leikið
grétt. Hann værd sakl'aust fiórn-
ardýr bandairískra gatdraof-
sókna og mundi standa sig með
prýði sem fréttaritari blaðsins í
náiæg'ard Austurlöndum.
Utamríkisráðuneytið lýsti því
a'fd'ráttarlaust yfir, að hann
starfaði etoki lenigur í leyniþjón-
'Ustunni og m.un.di aldrei starfa
ENGINN veit, hversu margt bú-
fjár er drepið eða slasað árlega
á vegum landsins. En þessi slys
fara ört vaxandi með aukinni
umfierð og enn íremur fynr
aukna aðsókn búfjárins að vega
fláum, síðan farið va»- að græða
þá með sáðgresi Fyrir þetta
verður ekki tekið fyrr en allir
aðalvegir verða friðaðir með
girðingum, en það á langt í land.
Margar ljótar sögur eru sagð-
ar um fórnardýrin .einkum lim
lesta stórgripi. Oft eru sauð-
kindur einnig limlestar, en sem
betur fer, munu þær í fleiri
tilfellum drepast Sialdnast gef
ur slysavaldurinn slg fram, og
tnun ástæðan nokkun veginn
augijós.
Enginn mun sá ökimíðingur
ve:s til, sem ekur sér ti’ gam-
ans á nokkra skepnu enda fylg
ir slíkum árekstri slysahætta
fyrir bílstjóra og farþega og
venjulega einhver skemmd á
bifreiðinni. Nei, ástæðan er oft-
ast ógætilegur akstur og/eða
vanþekking á eðli og við.bragðs
háttum búfjérins, en að sjálf-
sögðu koma og fyrir óviðráðan-
leg atvik. — Við ökuníðinga er
tilgangslaust að rœða, þeir
skilja aðeins eitt mál: sviptingu
ökuleyfis. Ég hygg þó, að or-
sök margra óhappa af þessu
tagi sé vanþekking ökumanna
á búfé, þ.e. vanþekking manna,
sem uppaldir eru í þéttbýli og
hafa aldrei kynnzt eðli og hátt-
um búfjárins. Þessum mönnum
vil ég gefa eftirfarandi leiðbein-
ingar varðandi búfénað á og
meðfram vegum:
L Gagnvart hrossum:
Hrossum ,sem standa á veg-
arbrún eða fast við veg, má
aldrei treysta til að standa kyrr
um. Þau geta á síðasta andar-
taki ,um leið og bifreiðina ber
að, stekkið inn á veginn. Sér-
staklega eru fiolöld og tryppi
varasöm. Margir ökumenn, taka
þar framar. Hanin fiékk stöð-
luma.
En það fiurðiulieiga gerðisit, að
brezfca leyniþjónustan réði hann
afitur ti'l starfa..
Gefið hefur verið í sfcyn, að
brezka leyniþjóniustan hatfi sent
hann til Beirut í þeim tilga'nigi
að fcoma honum aftur S'aimfoand
við Rússa, að það hatfi aðeins
verið látalœti þegar honium var'
veitt uppreisn ær.u og því var
'lýst yfir að honium mætti .treysta
og leyniþjónustan haíi allan
tímann .sýnt fyllsitu árvekni og
Fhilfoy hiafii verið peð í gaign-
njósnasa.msæri. SannleitouTÍnn er
ölhx hversdagsilegiri.
Vinir Phiilbys létu í ra-un og
veru bLekkjaist. Yfirmenn forezku
leyniþjómustunnar í Auisturlönd
um nær, sam kynntust honum á
fierðium hains í erindum „Observ-
ers“, litu enn á hann sem þjöð-
saginiarpersónu' úr síðiasta. stríði.
Æðst.u menn höfðu veitt homum
uppreism æru og það fannst þeim
nóg. Einn þeirra manna, sem
hafiðl dyg.gilegast haMið uppí
vörnum fyrir hann á árunum
eftir 195.1, var yfirmaðuir hans >
Beir.ut, mikilvægus'tu skritfstofu
MI6 í þess'um heimshliu'ta. Sam-
starf þeirra var eins og bezt var
á toosið. .........
Leikslok
Hann va.r að sjéifsögðu ekki
lerugur í inns.ta hringnum, og
hann va.r heldur ekfci sériega
mikilvæg heimild um arafoísk
stjórnm'ál fyrir Rússa. Viðfaings-
etfni hans voru eintfaida'rL Hann
átti iað veita Rússium upplýsieig-
a.r urn leyniþjónustustarfsami
Breta og Baindairíkjamanna fyrir
botni Miðj'arðar'hatfs. í Beirut
kynntist hann þriðjiu kon.u sinni,
Eleanor, sem er bandarísk.
Honum hatfði tekizt að ávinna
sér tr.a.usit leyniþjónustumanna
vestur.veM.anna á nýjan leik.
til þess ráðs að þeyta lúðurinn,
án þess að hægja ferðina, og
ætlast til þess, að hrossin forði
sér. Svo getur og farið, en eins
oft færa hrossin sig inn á veg-
inn og trítla eða hlaupa á und-
an bifreiðinni, stundum langan
spöl, einkum ef tekið er með ljós
um, sú hætta er því meiri sem
dimmar er yfir. Það mun oft-
ast taka skemmri tíma að hægja
ferðina, aka hægt og hljóðlega
á milli hrossanna eða fram hjá
þeim. Þá er áhættan. engin, en
ánægja af tækifæri, þó að stutt
sé, til að virða fyrir sér fallegar
skepnur. Ef ekið er á móti hvöss
um vindi og ríðandi fólk er fram
undan, er rétt að gefa hljóð-
merki úr hæfi'legri fjarlægð. Sé
það ekki gert, en ekið hljóðlega
að reiðmannahópnum ,er eins
víst, að hestarnir verði ekki bif
reiðarinnar varir, fyrr en hún
er alveg komin að þeim, og þá
verði þeim bilt við, svo að þeir
taki hættuleg vi'ðbrögð fyrir ó-
viðbúna reiðmenn. Þá vil ég
skjóta þeirri ábendingu til reið-
manna, hvort þeir ættu ekki að
koma fyrir glitmerki framan á
beizlismálnum og á baki reið-
úlpu sinni. Mundi það ekki get-
að forðað slysum?
II. Gagnvart nautpeningi:
Nautkindur bera enga virð-
ingu fyrir bifreiðum og þykjast
eiga fullan rétt á veginum. Þess
vegna ber þeim að láta undan,
sem vitið eiga að hafa meira.
Ráðið er aðeins eitt: að aka
hægt. Fullorðnir gripir taka
haria lítið tillit til hljóðmerkja
eða vægast sagt gegna þeim
seint. Kálfar taka oftast við-
bragð með þeim hætti að trltla
í veg fyrir bifreiðina. Ef aka
á hratt fram há kálfi, sem stend
ur á vegarbrún, er nokkurn veg
inn ugglaust, að hann snarar sér
fyrir bifreiðina, ef honum
vinnst tími tiL
Með þolinmæði og seiglu hatfði
hann eytt nær öilum griunsemd-
um í sinn garð. En þá varð
hann fyrir lokaiátfailiniu, sem
'kom eins og þnuma úr heiðiskiru
lofti. Öll hans leikni kom ekki
að nokfcru liði.
Háittsettur starfsmaðu'r sov-
ézítou leyniþjóniu;9tun.nair flúði tii
Viesturlanda. síðla árs 1961.
Óyggljandi sannanir geign Phil-
by komu fram, þegar nákvæm
athuigiun. hafði verið gerð á
framburði hans.
Brezka leyniþjón/ustan fól ein-
um nánasta vini ha.ns það ógeð-
fellda verkefnd að fara tíl Beiruit
og legigj.a sannan.irnar fyrir hanm.
Orðrétt frásögn af viðræðum
þeirra var taiin mikils virði.
Öii rósemi Kims fauk út í veð-
ur og vind, han,n missti kjarkin'n,
ef itiil vill í fyrsta skiptd á æv-
inni cig játaði á sig ailar sakir,
sem á ham.n vonu bornar. Hamm
játaði, að hamn befði sambamd
við fuiltrúa í sovézka senddréð-
inu í Beinuit einu sinni í mián-
uði.
Leiknum var lokið. Einum
mámuði siðar, 23. jamúar 1963,
flúði hann til Mostovu. Brezk
yfirvöld viidu eklki eða igéfiu ekki
stöðvað hann.
-----O-----
Fyrir hóilfum mániuði faiitti
sonur Philbys, Johm, föður sinn
í Moskvu. Dremgutrinn er 24 ára
og luppreisnargjarn einis og fað-
irinn, en á meiniaiusam hétt.
Þ.eir 'höfðiu varla hitzt í sex
eða sjö ár. En það fó.r vei á með
þeim. Þeir snæddu saman rúss-
neska m.áitiíð, lenigi, því að rúss-
neskir réttir eru vel út látniir.
Philby virtist að lokum hafa öði-
azt sálarró. Hið hræðilega farg
liðinna ára va.r horfið. „Ég er
toominn heim,“ m'uldraði hamm
„Ég er fcominn heim.“
— OBSERVER. Öli réttimdi
ni. Gagnvart sauðfé:
Þó er röðin komin að þeim
búfénaði ,sem langtíðast verð-
ur fyrir ákeyrslu. Þar um veld-
ur, að sauðfé er margfalt fleira
við vegina en hross og nautpen-
ingur, að sauðkindin er við-
bragðshröð að hiaupa fyrir bifi-
reiðir og að ungiömb liggja oft
í leyni við vegina. Nú er margs
að gæta og margt að varast eink
um fyrir þá, sem mikið liggur
á, — engan tíma mega missa!!
Hinum, sem hafa tíma til að aka
gætilega, er vandinn minnL
Ein er sú negla. sem gildir
um allan búfénað, að meðfram
fjölförnustu vegunum hefur
hann minnstan ótta af umferð-
inni. Vaninn blindar. Fénaður
sem gengur allt árið í heima-
högum, er gæfar og sem næst
óttalaus gagnvart umferðinnL
Við fáfarna veg’ er fénaður
mun styggarL tekur jafnvel
sprettinn, þegar bifreið ber að.
Gagnvart sauðfé er hættan
mest um sauðburðinn og fyrstu
dagana eftir hann. Unglamb á
vegarbrún er tíl alls víst, þeg-
ar bifreið ber að, enda þótt það
sé hjó móður simm, en vegur-
inn á milli þess og móðurinn-
ar, er ugglaust, að það hleyp-
ur til hennar. Rétt er að gera
ráð fyrir þessu siðara tilfelli,
þó að lambiff sé stórt. — Að
gæzluleysi ökumanna í þessum
tilvikum veldur tiðustum
skakkaföllum af þessu tagi.
Eftir sóibjarta daga er yfir-
borð vega hlýrra en grasigróna
landið umhverfis þá. Þegar
kólnar með kvöldinu eftir slíka
daga .einkum I september og
október, sækja sauðkindur mjög
á að leggjast á vegina. Þær geta
og gert það í vætutíð, ef um-
hverfi veganna er blautt. Þar,
sem fé er sérstafclega spakt, vill
það helzt ekki víkja fyrir um-
ferðinni. Jafnvel þótt lúður sé
Fraim'hald á bls. 24
áskilin. —
Leiðbeiningar til ökumanna
um akstur f ram hjá búf énaði