Morgunblaðið - 11.10.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. OKT. 1967
15
Kungalv, 20. sept. 1967.
Nú víkja Svíar til hægri, eins
og kunnugt er. — Hvort líkur
eru til, a'ð hliðstæð breyting
á sviði stjómmálanna eigi sér
stað hér í Svíaríki er eftir að
vita, en einmitt þessa dagana er
kosningabaráttan að hefjast um
landið þvert og endilangt. Hægri-
menn hafa þegar lagt fram sína
stefnuskrá fyrstir allra, þar sem
þeir fara m. a. fram á breyting-
ar á skattalögunum. Bíða menn
nú átekta. Fróðlegt verður að
fylgjast með viðbrögðum hinna
borgaraflokkanna, Þjóðflokksins
og Miðflokksins. Ýmsir álíta, ef
samvinnu verður komið á meðal
þessara þriggja flokka, að telja
megi líklegt, að þeir styrki að-
stöðu sína verulega og auki
þannig möguleika þess að. þeir
sameiginlega hljóti meirihluta
við kosningarnar haustið 1969.
Hvað sem því nú líður virðast
Svíar alls ekki kunna því illa
að vikja til hægri í umferðinni.
Að flestra dómi hefur þessi mikla
framkvæmd gengið framar öllum
vonum. — Dauðaslysum í um-
ferðinni hefur fækkað verulega.
Fyrstu tvær vikurnar urðu 16
daúðaslys í Svíþjóð, en 48 á sama
tíma í fyrra. En ýmsir minnihátt-
ar árekstrar í umferðinni hafa
greinilega aukizt, a. m. k. í
Gautaborg, t. d. hafa sporvagn-
arnir valdið eða orðið fyrir ýms-
um skakkaföllum og sama máli
gegnir um þá sem hjóla.
Ekkert dauðaslys átti sér stað
fyrsta daginn, sem var sunnudag-
ur, og er slíkt algert einsdæmi
hér í landi. Þó var umferðin gíf-
urleg, ekki sízt í stórborgunum.
— Ég hafði mælt mér mót við
kunningja, sem býr í Gautaborg
um 3-leytið sunnudaginn 3. sept.
Ferð, sem að jafnaði tekur 30—40
mín. í bíl, tók tvær og hálfa
klukkustund. Það voru > langar
biðráðir á öllum hraðbrautum.
En fólk var óvenju þolinmótt og
vingjarnlegt í umferðinni.
Sumum virðist þó ganga mis-
jafnlega að muna hina lögbundnu
meginreglu að víkja til hægri í
umferðinni. Yngstu borgararnir
eru eins og fyrri daginn hrein-
skilnastir og Viðurkenna sín
vandamál hirspurslaust: „Ég ætla
að biðja mömmu að sauma merki
á hægri ermina á peysunni minni,
svo ég muni hvað er vinstri og
hvað er hægri.“ Eða: „Ég hef
bjölluna hægra megin á stýrinu
á hjólinu mínu, til þess að minna
mig á, að ég á að víkja til hægri.“
Vafalaust á lækkun hámarks-
hraða ökutækja sinn þátt í því,
að öauðaslysum hefur fækkað.
Og enn fremur hin yfirgrips-
mikla, fræðslustarfsemi um um-
ferð og umferðarvandamál, sem
miðlað var. Hún svo og undir-
búningur allur var þaulhugsað-
ur og þrautskipulagður. Skorin
var upp herör. Ýmsum fannst
upplýsingaherferðin og áróður-
inn vera fast að því of uppá-
þrengjandí. Sjónvarpið, útvarpið,
dagblöðin, skólarnir, lögreglan,
herinn og sægur af sjálfboða-
lfðum, ekki sízt húsmæður, veittu
aðstoð á ýmsan hátt, — já, fregn-
miðar með hvatningarorðum að
gæta varúðar í umferðinni, eru
límdir á mjólkurumbúðirnai
(bæði hyrnur og kassa). Einskis
er látið ófreistað til þess að draga
úr óhöppum og slysum. — Jafn-
vel háþrýstisvæðin á yfirlitskort-
um veðurfræðinganna í sjónvarp-
inu, voru auðkennd með H-merki
umferðarbreytingarinnar fyrstu
dagana.
Miklir fjármunir (a. m. k. 600
millj. skr.) og gífurleg vinna hef-
ur verið lögð í þessa framkvæmd.
— Eitt dagblaðanna hafði það
nýlega fyrir satt, að aðalfram-
kvæmdastjóri umferðarbreyting-
arinnar hefði brugðið sér til Eng
lands til hvíldar og endurnær-
ingar, en Bretinn víkur enn til
vinstri, sem kunnugt er.
Fjöldi fulltrúa frá um það bil
20 þjóðum, bæði austan hafs og
vestan kvikmynduðu þennan
sögulega vfðburð. Meðal þeirra
voru íslendingar og Englending-
ar og voru sjónvarpsviðtöl birt
við fulltrúa frá báðum þessum
þjóðum.
Tveir Englendingar, sem fram
komu í sjónvarpi hér í byrjun
sept., álitu það ekki ósennilegt
að fyrr eða síðar yrði það einn-
ig tímabært, að koma slíkri
breytingu á í Englandi. Vafalaust
mundi svo verða ef England fengi
aðild að EEC. Væntanleg jarð-
göng undir Ermarsund gerðu
einnig æskilegt, að sama regla
ríkti á Bretlandseyjum og á meg-
inlandi Evrópu. Slíkt væri þó
ekki méð öllu nauðsynlegt, þar
sem ráðgert er, að bílum verði
ekið á járnbrautarlestum gegn-
um göngin, en engum yrði leyft
að aka bifreið þá leið. Þeir töldu
vafalaust, að útkoma þessarar
breytingar í Svíþjóð hefði áhrif
á viðhorf almennings í Bret-
landi til hliðstæðrar breytingar
þar í landi.
o O o
Sænskir skyldunámsskólar
tóku til starfa 28. ágúst s.l. Því
nær viku áður voru kennarar
kallaðir til starfa við undirbún-
ing námsáætlana og til að búa
sig undir að leiðbeina nemend-
unum í sambandi við umferðar-
bréytinguna í sept.-byrjun.
Fyrsta kennsluvikan var svo að
segja einvörðungu helguð um-
ferðarmálum.
Kungalv er skólabær. Norræni
lýðháskólinn hófst 18. sept. Hann
hefur nú starfað hér í 20 ár.
Kennarar og nemendur eru frá
öllum Norðurlöndum. Færeyskir
nemendur hafa verið hér öll árin.
Skólinn flytur í ný húsakynni
hér uppi á Fontin-fjallinu í árs-
byrjun 1968. Hér er menntaskóli
með yfir 1000 nemendur. Hann
flytur einnig í ný húsakynni
áður en langt um liður. Fjórir
barnaskólar eru í borginni.
Ný skólatöflutegund er nú
reynd í einum barnaskólanum
hér í Kungalv, og hefur sú nýj-
ung vakið mjög mikla athygli.
Taflan er hvít að lit og er til
margra hluta nytsamleg. Me'ðal
annars er hægt að nota hana sem
sýningartjald við skuggamynda-
og kvikmyndasýningar. Er þá
einnig auðvelt að teikna útlínur
mynda, eða draga upp meginat-
riði myndanna, sem sýndar eru á
töflunni og víkja síðan nánar að
þeim eftir að myndasýningunni
er lokið.
Á töfluna er skrifað eða teikn-
að með grófum ritstiftum (svip-
uðum þeim, sem oft eru notuð
við merkingu farangurs). Rit-
stifti þessi eru framleidd í sex
litum: svörtum, raúðum, bláum,
grænum, rauðgulum og brúnum
lit. í litarefni pennans er bland-
að vökva, sem gerir það að verk-
um, að auðvelt er að þurrka út
skrift eða mynd, sem dregin
hefur verið á töfluna. Á töfluna
er úðað eins konar spray-vökva
og siðan strokið yfir töfluna með
þar til gerðum púða. Slíkt hefur
enga rykmyndun í för með sér,
og er það, að dómi skólalækna,
mikill kostur.
Púðinn, sem notaður er til þess
að þurrka af töflunni, er eins
konar strokleður (að nokkru úr
gúmmí). Þegar honum er strok-
ið um töfluna hleður hann yfir-
borð hennar „statisku" rafmagni.
Taflan verður þannig gædd við-
loðunarafli, en það gerir að verk-
um, að hægt er að nota hana sem
„flanellograf", — þ. e. pappírs-
blöð loða vi'ð töfluna, ef þeim er
þrýst að henni.
Þessi nýjung var sett hér upp
í tilraunaskyni. Taflan er minni
en venjuleg skólatafla. Hún er
90x180 cm að stærð. Töflur þess
ar eru annars til af ýmsum stærð
um, t. d. munu töflur, sem eru
110x250 cm senn verða á boð-
stólum í kennslutækjaverzlunum
hér í Svíþjóð og einnig 5—6 m
langar töflur. Minnsta gerðin af
þessum hvítu skólatöflum (90x
180) kostar nú um 400 skr. En
þess ber þá að gæta, að töfluna
er einnig hægt að nota sem sýn-
ingartjald og „flanellograf".
Kennararnir hér við Kungálv-
skólann eru mjög ánægðir með
þessa nýju töflutegund. Þeir
benda á eftirtalda kosti hinnar
hvítu skólatöflu:
Talið er a'ð svört skólatafla
geti haft miður heppileg áhrif á
andlega heilsu nemenda, þegar
til lengdar lætur, — svartur lit-
ur getur verið þrúgandi (depri-
merande). Þess vegna er nú víða
farið að nota töflur í öðrum lit-
um. Svart eða mislitt letur á
hvítum eða ljósgráum fleti eru
mildari blæbrigði fyrir augað
heldur en hvítt letur á svörtum
grunni. — Taflan er ætíð tiltæki-
leg sem sýningartjald. Það er
handhægt að geta dregið upp
skyndimynd í allt að sex litum
eftir útlínum skuggamyndar. —
Fljótlegt er einnig að festa upp,
t. d. fjölritaða tilkynningu á
töfluna, þar sem hún er gædd
viðloðunarafli sem dregur að sér
hvaða pappírstegund sem er.
Auk þess telja kennarar það
einn af meginkostum töflunnar
að hún speglar ekki ljós. Svarta,
brúna eða græna skólataflan end-
urspeglar að jafnaði ljósið á þann
hátt, að þegar skrifað er á slíka
töflu, eru oft einhverjir nem-
endur í bekknum þannig settir,
að þeir sjá ekki hvað stendur
á töflunni.
Anders Österling og kona hans,
Falsterbo í Suður-Svíþjóð.
Þessi nýjung, sem hlotið hefur
nafnið Pilot Wytebord, er hingað
komin frá Japan. Hún var kynnt
í fyrsta sinn hér í Svíþjóð á
kennslutækjasýningu í Malmö í
fyrra sumar. Kungálv-skólinn er
fyrsti skólinn hér við vestur-
ströndina, sem tekur þetta ný-
mæli upp. I nýjum skóla í Djurs-
holm í Stokkhólmi, sem hóf starf
semi sína nú í haust, eru hvítar
skólatöflur í öllum kennslustof-
um.
Fróðlegt verður að fylgjast
með þessari tilraun, sem skóla-
menn hér um slóðir telja mjög
athyglisverða.
o O o
Nýlega komu út hjá bókaút-
gáfu Bonniers í Stokkhólmi
Minningar (Minnets vágar)
eftir sænska skáldið Anders Ös-
terling, sem e. t. v. nú er þekkt-
astur fyrir störf sín sem ritari
Sænsku akademíunnar. En hann
var aðeins 35 ára (1919), þegar
hann var tekinn í tölu hinna út-
völdu sem einn af átján, — en
av de aderton.
Anders Österling er að ætt
og uppruna frá Suður-Svíþjóð.
Að loknum námsárum í Lundi,
starfaði hann þar um skeið sem
aðstoðarbókavör’ður. Síðar gerð-
ist hann blaðamaður, fyrst í
Malmö, síðan í Gautaborg og að
lokum í Stokkhólmi. Hann var
lengi (1919—1935) aðal-bók-
menntagagnrýnandi við Svenska
Dagbladet og síðan við Stock-
holms-Tidningen.
Endurminnmgar Österlings er
skemmtileg og geðþekk bók.
Hún er öðrum þræði ævisaga
blaðamanns, svipmyndir úr lífi
og starfi sænskra bla'ðamanna á
árunum milli styrjaldanna. —
Österling skrifaði oft um 120
greinar á ári, aðallega um bók-
menntaleg efni. — En bókin er
annað og meira en ævisaga. Hún
er brot af sænskri — og norrænni
— bokmenntasögu. Höfundurinn
hefur frá mörgu að segja og
kemur víða við. Hann kynnir
lesendum bæði menn og málefni,
sem voru ofarlega á baugi á
þessu tímabili. Mörgum hefur
hann kynnsi persónulega um
ævina, og eins og kunnugt er,
var hann á tímabili eitt af ást-
sælustu skáldum þjóðar sinnar.
Frásögn bókarinnar er gædd
góðlátlegri kýmni, einkum ýms-
ir þættir minninganna frá starfs-
árum höfundar í þágu Sænsku
akademíunnar. Höfundurinn seg-
fátt um sjálfan sig sem lista-
mann, en dregur upp þeim mun
skýrari myndir af sínum sam-
Greta, við sumarbústaðinn í
ferðamönnum á lífsleiðinni. Með-
al þeirra eru margir þekktir
menntamenn, einkum rithöfund-
ar. Þessar skyndimyndir, margar
hverjar bráðsnjallar, gefa bók-
inni sérstakt gildi.
Bókin gefur, þegar allt kemur
til alls, lifandi mynd af lífi og
starfi skáldsins Anders Öster-
lings. Hann birtist lesendum sín-
um í fullri líkamsstærð sem
þróttmikill og sérstæður per-
sónuleiki, listunnandi og fagur-
keri og mikill kunnáttuma'ður,
einkum á sviði bókmennta.
NORÐRIÐ
(í þýðingu Guðmundar
Arnfinnssonar)
Úr húmsins auðn að eyra
ber uppsprettunnar söng,
er sífellt heyrist hljóma
og hefst úr bjargsins þröng.
Hún syngur söng um Norðrið
með silfurbjörtum hljóm,
unz greinast gömlu orðin,
sem geymdi þagnartóm.
Og fólki, er bló'ðsins böndum
er bundið einni þjóð,
skal hjartans hljómur dýpka
við hennar dýra ljóð.
í sömu sagnabrunna
er sótt vort æskuþor.
í sömu feðrafoldu
er fólgin auðna vor.
Svo hljómi ungt við eyra
uppsprettunnar ljóð,
á meðan byggð vor blómgast
um bjarta Norðurslóð.
Anders Österling.
Eldsvoði 0
Dalvík
MIKIÐ tjón varð í eldsvoða á
Dalvík sl. sunnudagskvöld, þeg-
ar kviknaði í geymsluhúsi neta-
gerðarinnar Netjamenn h.f. Eyði-
iagðist mikið af nótaefni og ein
ufsanót ónýttist að mestu.
Geymsluhúsið sjálft skemmdist
talsvert af eldi og reyk. Ókunn-
ugt er um eldsupptök.
Eldurinn kom upp í nótaefn-
-um, sem geymd voru í húsinu.
Slökkvilið Dalvikur Rom á vett-
vang klukkan 20:50 og var eld-
urinn þá töluvert magnaður en
slökkviliðinu gekk vel að ráða
niðurlögum eldisins og var því
að Sullu lokið klukkan lll um
kvöldið.