Morgunblaðið - 28.10.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. OKT. 1967
17
Ásgeir Jakobsson:
„Það er fyrir fisk, sem
þessi gariur er ull"
SVO óhönduglega tókst til í
greinarkornum, sem ég skrifaði
fyrir nokkru, að ég styggði tvo
öndvegismenn, en ekki þó
nema annan þeirra til saka.
Hjálmar Bárðarson, skipa-
skoðunarstjóri, er löggiltur
ágætismaður langt fram í ættir
og það er ekkert að gera nema
hneigja sig og taka ofan, ef
maður rekst óvart á hann. Þar
að auki erum við sammála um
a'ð lestarnar séu margar hverj-
ar of stórar, innrétting þeirra
úrelt og margir hlaði úr hófi
fram af ýmsum sökum. Skipa-
skoðunarstjóri segist lengi hafa
velt fyrir sér breytingu á lest-
arinnréttingu síldarskipa og
þar á meðal hugmyndinni um
einhverskonar tankainnrétt-
ingu. Hann vonar, að sér hafi
tekizt að leysa öryggishlið
þessa vandamáls með hinni
nýju skilþiljainnréttingu í Eld-
borginni og verður fróðlegt að
heyra nánar um það, _ þegar
reynzla er fengin.
Ég á ekki meira erindi við
skipaskoðunarstjóra, hann hef-
ur gert hreint fyrir sínum dyr-
um og hans sjónarmið er fyrst
og fremst öryggissjónarmiðin.
En fyrst við erum komin nfð-
ur í lest á annað borð, langar
mig til að staldra þar andar-
tak við. Þó að við séum orðin
svo fín, að Skáldið Eina tekur
fyrir nefið, ef það heyrir
nefnda síld í útvarpinu, þá
verður bæði hann og við að
bíta í þáð súra epli, að það er
fyrir fisk, sem þessi garður er
ull, og fiskilestin er enn megin-
hyrningarsteinninn undir þjóð-
félagsbyggingunni.
Við innréttingu fiskilestar er
einkum þrenns að gæta:
1) öryggi skipsins sé tryggt,
2) veiðifangið spillist sem
minnst,
3) að sem minnstar tafir
verði við veiðarnar við að
gangá frá í lestum.
Allar fiskveiðiþjóðir leita
eftir sem haganlegastri lestar-
innréttingu og það eru einkum
fyrri atriðin tvö, sem glímt er
við, en við eigum í hvað mest-
um erfíðleikum með síðasta at-
riðið. Við getum ekki hugsað
okkur neitt það fyrirkomulag
í lest, sem hefði í för með sér
minni afköst og minni afla.
Þess vegna verðum við öðrum
þjóðum fremur að finna upp
lestarinnréttingu, sem samein-
ar öll ofannefnd sjónarmið.
Nú vitum við, að við töpum
hundruðum milljóna árlega,
vegna þess að bæði síld og
þorskur spillist í lestum skip-
anna. Þorskinum er kasað of
mikið saman og síðan kastað í
löndunarkör, og þekkja flestir
þá raunasögu alla, en þó mun
flestum þykja síldargrauturinn
Öllu óhugnanlegri. Það er gam-
an að horfa á feita, gljáandi og
spriklandi síldina falla niður
í lestarnar úti á miðunum, en
jjað er sárgrætilegt að horfa á
grautinn, sem dælt er uppúr
þessum sömu lestum við land.
Lestarinnrétting, sem varnar
því að síldin sláist, leysir ekki
allan vandann við geymslu
sildarinnar, en hún er frum-
skilyrði. Við höfum í sumar
tapað óvenjumiklu af því að
við kunnum engin ráð til að
bjarga aflanum óskemmdum
á land. Ef við hefðum leyst
þennan vanda um leið og við
stækkuðum skipin, vantaði
okkur ekki 750 milljónir í kass-
ann núna. Tillaga mín er: Efn-
um til hugmyndasamkeppni og
heitum háum verðlaunilm fyr-
ir teikningu að lestarinnrétt-
ingu, sem sameinar þrjú ofan-
greind sjónarmið — öryggi —
nýtingu — afköst.
Við eigum þúsund ára fisk-
veiðisögu, en það hefur verið
lítið um að við höfum fundið
eitt eða annað upp til notkun-
ar við fiskveiðar. Ég man ekki
eftir öðru en „lensigræjunum",
sem Óskar vélstjóri Friðbergs-
son fann upp fyrir snurpubát-
ana. Ég efast um þessa sögu um
smokköngulinn, en þó er hún
ekki með öllu forkastanleg. Á
seinni árum höfum við hins-
vegar verið fljótir að tileinka
okkur ýmislegt, sem útlending-
ar hafa fundið upp og rutt þar
jafnvel brautina og ekki víláð
okkur að stokka alveg upp
spilin. Við gætum gert það á
fleiri sviðum. Hvað lestarinn-
réttingu á síldveiðum snertir
er ekki líklegt, að aðrar þjóðir
leysi fyrir okkur vandann —
við verðum sjálfir að finna upp
nýja lestarinnréttingu í síld-
arskipin. Hér er ekki ætlunin
að leysa viðfangsefnið, en lík-
ast til er ráðlegt að reyna ekki
að byggja á hinu hefðbundna
stíufyrirkomulagi, hvorki á síld
né þorski. Kasta því með öllu.
Léttir blikkkassar eða jafnvel
plastkassar, sem tækju háf eða
svo, og svo auðvelt væri að
koma fyrir í lestinni, að það
tæki ekki lengri tíma en tek-
ur að losa nótina, virðast geta
komið til greina, því að höfuð-
viðfangsefnfð er, að ekki þurfi
að velkja, hvorki síldina eða
þorskinn, fyrr en síldin dettur
í síldarkassana eða þorskurinn
í stíurnar í hraðfrystihúsunum.
Eg geri mér ljóst að föndur-
skrif af þessu tagi, hafa ekki
nema takmarkað gildi, þetta
eru leikmannsskrif, en allt hef-
ur sín takmörk. 1 tvo áratugi,
eða síðan skipin fóru að stækka
og afköstin að aukast höfum
við horft uppá hráefnið eyði-
lagt í lestum skipanna. Alltaf
höfum vfð átt von á að ein-
hver framámanna í útgerð
fyndi einhverja lausn. Það
örlar ekki á henni enn. Það
þýðir ekki að ásaka einn eða
neinn. Það er ekki á valdi
neins einstaks aðila að fram-
kvæma gerbyltingu á hefð-
bundnu fyrirkomulagi í at-
vinnuvegi, þar verða margir
að leggjast á eitt, en fyrst er
að fá hugmyndina og teikning-
una.
Tími þumalfingranna er liðinn
eða ætti að vera liðinn.
Enn vil ég kasta fram tillögu,
sem ég verð að fara um nokkr-
um og heldur illum orðum, og
þó þetta sé kannski leiðinda-
stagl og meira eða minna vit-
laust í þokkabót, þá vitum við,
að dæmið um blessað, elsku
barnið og nýju fötin keisarans
er alltaf að endurtaka sig. En
satt er það, það er leiðinlegt
fólk, sem alltaf er áð „upp-
götva“ einhvern andskotann.
Þannig er mál með vexti að
sumar eftir sumar horfum við
á það að helmingur síldveiði-
flotans eyðir sumrunum í reiði-
leysi vegna bilaðra fiskileitar-
tækja, lélegra eða rangt upp-
settra nóta eða kunnáttuleysis.
Skipstjórarnir taka til að prófa
sig áfram til að finna hvað áð
sé, og sumarið líður. Viðgerð-
ar maður tækisins finnur ekk-
ert að því, nótamaðurinn ekk-
ert að nótinni og skipstjórinn
segist kunna sitt verk. Bæði
nótamanninum og viðgerðar-
manninum getur yfirsézt og
gerir það oft og þá er skip-
stjórinn í sjálfheldu, enda á
hann kannski sökina, og oft
endar þetta me'ð því að hann
fer í land að aflíðandi sumri
og fær aldrei skip meir og út-
gerðarmaðurinn fer á haus-
inn og tapar húsinu sínu ( það
var þannig í gamla daga) og
skipverjarnir eru hírulausir.
Eini aðilinn, sem úr því gæti
skorið, hvað að væri, væri
reyndur aflamaður og kunn-
áttumaður við veiðarnar, sem
færi út með skipinu og prófáði
nótina og tækin sjálfur. Hann
gæti sagt klárt og gott við við-
gerðarmanninn, tækið vinnur
ekki eins og það á að vinna,
eða nótin nær ekki síld, mældu
hana upp aftur, eða við skip-
stjórann það er ekkert að nema
þú kannt ekki til verka. Ég
held að við myndum auka af-
köst síldveiðiflotans stórlega og
bjarga margri útgerðinni og
ungum skipstjórum, ef við
hefðum tvo eða þrjá reýnda
skipstjóra og örugga aflamenn,
sem ekki gerðu antiað en vera
mönnum til ráðuneytis um
veiðarnar og færu út með skip-
um, sem ekki næðu síld af
ókunnum ástæðum. Það er því
tillaga mín, að ráðnir séu tveir
slíkir menn, og ekki neinir
fúskarar, heldur öruggustu
mennirnir.
Ef þeir væru tveir gætu þeir
borið saman bækurnar. Þetta
myndi áreiðanlega borga sig
fyrir þjóðina — kannski mætti
einhversstaðar fækka um tvo
í skrifstofu í staðinn, til að
létta launakostnaðinn?
Það er sagt að það sé ein-
kenni á vanþróuðum þjóðum,
að þær kaupa dýr tæki og síð-
an nýtast þau ekki fyrir margs-
konar handvömm. Ætli þetta
ÞEGAR ég las grein mína í Mbl.
5. sept. sl., tók ég eftir því, að
niður hafði fallið ein málsgrein
svohljóðandi: Eigum við að
telja okkur trú um, að það séu
bjargráð fyrir framtíð Bolunga-
víkur að ryðja hér í höfnina
sem mestu af grjóti?
Og þar sem þetta er samnefn-
ari þess, sem þar ei skrifað og
undirstrikað, vil ég nota þessa
málsgrein sem inngang að því,
sem nefna má niðurlag nefndrar
greinar.
Þegar litið er yfir akur minn-
inganna, varðandi hafnarmálin
hér í Bolungavík, þá koma í
ljós ýmsir kvistir, er ekki hafa
borið ávöxt sem skyldi, — þótt
margt hafi líka tekizt þar vel.
Það var 1911, sem hornsteinn-
inn var lagður. Verkstjóri var
þá Stefán Jónsson og það sem
þá var byggt mun vera eitt af
því fáa, sem ekki hefir þurft að
endurfbæta eða endurbyggja.
Árið 1914 kom svo annar verk-
stjóri frá Reykjavík. Honum óx
í augum íburðurinn í bygging-
una, — taldi garðinn vera óþarf-
lega breiðan þarna, sem sjórinn
var eins og heiðartjörn, a.m.k.
sá hann ekki annað. Mjókkaði
hann því garðinn um helming
og komst þar af leiðandi með
hann mun lengra fram í sjóinn
en annars hefði orðið.
En árið 1916 gjörði svo brim,
er gjöreyðilagði þessa fram-
lengingu. Árið 1922 var hér
danskur verkfræðingur að verki.
Hann byggði hér stórt steypu-
ker, en áður en því var kömið
fyrir, byggði hann undir það
grunn eða sökkul úr sandi.
Hann skyldi ekki þurfa að
kvarta um, að sér væri ekki bú-
ið þægilegt hvílurúm Þegar svo
meistarinn kvaddi þennan smíð-
isgrip sinn, þá þakkaði kassinn
fyrir sig með því að halla dálitið
undir flatt í áttina á eftir höf-
undi sínum og mun að hálfu hafa
verið lagztur á hliðinga, þegar
meistarinn kom heim til sín, —
reiðileysi rándýrra skipa, sem
búin eru rándýrum tækjum,
sé eitt af þeim einkennum?
Nú nenni ég ekki áð standa
í þessu að bjarga þjóðinni leng-
ur. Hún hefur sannað, að hún
gat lifað fyrir mína daga, og
vafalaust heldur hún áfram að
lifa þó að ég falli frá, og senni-
lega hefði hún skrimt þó að
ég hefði aldrei fæðst, ég ætla
því að pota mér sem skjótast
útúr þessari voðalegu björg-
unarsveit, sem er orðinn allt of
stór í landinu. Þegar allir eru
alltaf áð bjarga öllum, veit eng
inn, hver er að bjarga hverjum.
Söngur villiandarinnar.
Allir landsmenn kannast við
mjeg harmþrungið kvæði eftir
Jakob Hafstein um villiönd,
sem varð fyrir skoti, lá ekki
alveg, heldur féll hálfdauð til
jarðar og tók til að syngja
í helstríðinu yfir börnunum
sínum ungum og smáum. Hlut-
ur skyttunnar er ekki gerður
góður í kvæðinu, en getur ekki
verið að manngreyfð hafi skot-
ið öndina óvart, eins og ég
skaut Jóhann Kúld, gem nú
grúfist helsærður yfir rússneska
reknetakoppa.
Mér varð á um daginn að
taka svo til orða, að við mynd-
um kalla sum þessara skípa
öskuhaugamat.
Ég ætlaði svo sannarlega ekki
að vinna Jóhanni Kúld mein,
gömlum og gegnum manninum,
sem búinn er að skrifa margt
þarft og ágætt um sjómennsku
og útgerð og fiskverkun og er
furða áð ekki skuli vera búið
að heiðra slíkan áhugamann
um málefni sjómanna — eða
kannski sé búið að því.
Hvernig átti mér, manni að
vestan, að detta í hug, að það
mætti ekki tala dálítið hressi-
lega um bátkoppa, hverrar
þjóðar sem þeir væru. Við höf-
um nú ekki alltaf verið áð
vanda okkar eigin bátum kveðj-
urnar, ef okkur hefur boðið svo
við að horfa.
Jóhann ætlar að lemja þetta
þá var nefnilega enn ekki far-
ið að fljúgia.
Árið 1947 var orðið skipt um
vitamálastjóra, Thorvald Crabbe
var hættur en Emil Jónsson, nú
ráðherra, tekinn við og heyrðu
þá að sjálfsögðu öll hafnarmál
undir hann, — þar á meðal okk-
ar.
Nú skyldi byggja brimbrjót-
inn úr lausu grjóti, sem rutt var
í sjóinn fram af enda hans, —
svo langt fram sem ákveðið
væri að byggja í hvert skipti og
steypa síðan járnbenta hellu
ofan á. —
En nú leizt okkur hér heima
ekki á blikuna, og hreppsnefnd-
in ályktaði einróma að mótmæla
þessu.
Sigurður Bjarnason alþm.
minntist þá á það við mig, að ég
skrifaði niður álitsgerð hrepps-
nefndar og sendi sér eða vita-
málastjóra hana. Varð ég við
þessuim tilmælum, skrifaði þetta
niður og fór með það suður til
vitamálastjóra. — Þá voru þar
enn orðinn mannaskipti, Emil
Jónsson orðinn ráðherra O'g Ax-
el Sveinsson tekinn við starfi
vitamálastjóra. Tók hann erindi
mínu vel og féllst alveg á að
halda yrði áfram að byggja
brimíbrjótinn úr steinsteypu og
hefir þeirri stefnu verið haldið
að mestu síðan.
‘Hefði hin leiðin verið farin,
— framkvæmd málamyndabygg-
ing úr lausu grjóti, sem að sjálf-
sögðu hefði jafnast út í næsta
stórbrimi, — þá er ólíklegt, að
við værum nú að nöldra um
nokkrar hafnarbætur, — það
mál tilheyrði þá fortiðinni.
Þegar einstaklingar, fyrirtæki
eða stofnanir hyggja á fram-
kvæmdir, hvort sem það er í
varnaðar-, hagræðis- eða hagn-
aðarskyni, þá er upphafið, að
gera upp á milli áhættu, kostn-
aðar og hagræðis eða hagnaðar.
Þessi gáta er fljótráðin að því
er snertir sandgarðinn okkar
fræga. Þar er um engan, — bók-
hálfgildings spaugsyrði ofan I
mig með norskum fiskifræð-
ingi. Nú sé ég ekki glóruna
í því að elta útum heim fiski-
fræðinga til að vitna hér uppi
á íslandi um skipabyggingar —
af hverju ekki skógræktarfræð-
ing, það var þó nær viðfangs-
efninu?
Það gleður mig, eins og það
hlýtur að gleðja alla, ef það
er rétt, að rússnesk skip séu
sterkbyggð, og ég ætla hvorki
að játa því eða neita, sanna
eða afsanna, heldur taka Jó-
hann trúanlegan, hann hefur
vafalaust kynnt sér málið, en
þessi norska heimild hans er
heldur lágkúruleg
Jóhann hlýtur að skilja, að
ég bankáði ekki þessa koppa
utan, heldur dæmdi þá eftir
auganu, grunlaus um að nokkr-
um íslendingi stæðu þessi skip
fjarlægrar þjóðar svo nærri
hjarta að ég hlyti kárínur fyr-
ir að segja frá því, hvernig
sum þeirra komu mér fyrir
sjónir.
Ég hef enga löngun til að
móðga Rússa, þeir eiga til dæm
ir heiður skilinn fyrir aðstoð
við íslenzka sjómenn og þeir
eru viðskiptabjóð okkar, ég hef
heldur enga löngun til að særa
góða menn, en ég á mér þar
nokkra málsvörn — ég skaut
útí bláinn að gamni mínu og
Jóhann flaug fyrir skotið —
honum er líka nær að vera
ekki að rogast með of stórt og
of viðkvæmt rússneskt hjarta í
görolum íslenzkum búk — ef
hann hefði notazt við þetta ís-
lenzka hjarta, sem hann fædd-
ist með, þá hefði svona slysa-
skot ekki valdið honum tjóni.
Ég úrskurða mig hér með úr
þessari rússnesku skipabygg-
ingardeilu með því að biðja
hlutaðeigandi aðstandendur af-
sökunar á ummælum mínum
um hinar rússnesku fleytur —
mér hefði aldrei dottið í hug
að kalla skipin öskuhaugamat,
ef ég hefði vitað, hvað stálið
í þeim var sterkt, ég hefði nátt-
úrlega kallað þau brotajárn.
staflega engan hagnað að ræða
eða hagræði sem teljandi sé. Við
þurfum engan varnargarð að
að byggja gegn sunnanbrimi.
Þorskafjarðarheiðin hefir til
þessa varið Bolungavík fyrir
öllum holskeflum frá suður-
hafL og ég veit ekki um neina
breytingu á því. — Hinsvegar
hefi ég áður bent á það tjón, sem
garðurinn veldur og skal ekki
endurtaka það nú.
Ég verð því að lýsa undrun
minni yfir því, ef ráðandi menn
hér í Bolungavík, sem ég veit,
að allir vilja þessu byggðarlagi
vel gjöra, — sjá sér fært að
halda áfram með þessa varhuga-
verðu framkvæmd, sem hér um
ræðir, að ekki sé fastar að orði
kveðið, — þar sem iíka bent hef-
ir verið á aðra leið, sem ég leyfi
mér að fullyrða, að yrði tvímæla
iaust hagkvæmari, áhættuminni,
öruggari og í alla staði heppi-
legri.
Og ég spyr: Hvaða siðferði-
legan rétt höfum við til að setja
hér slagbrand fyrir allar frekari
bafnarframkvæmdir hér í fram-
tíðinni?
Og því skyldum við þannig
óbeint lýsa vantrausti á framtíð
Bolungavíkur? Nei, ég get ekki
fallizt á, að það sé rétt.
Kristján Ólafsson.
Jóhann Ragnarsson, hdl.
málflutningsskrifstofa
Vonarstræti 4. Sími 19085
Setningin, sem féll niður