Morgunblaðið - 14.12.1967, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. DES. 199T
Gríska herstjórnin og
bylting hennar í skuggsjá
HERSTJÓRNIN í Grikk-
landi komst til valda með
tilstyrk vel skipulagðrar
byltingar, sem hófst eftir
miðnætti og lauk fyrir
dagrenninu föstudaginn 21.
apríl síðastliðinn.
Rétt eftir miðnætti
héldu hermenn og skrið-
drekar inn í Aþenu, her-
mennirnir tóku á sitt vald
síma- og fjarskiptastöðina
og útvarpsstöðina að
auki. Þeir umkringdu kon
ungshöllina og þinghúsið
og lokuðu aðalgötum
þeim, sem að borginni
liggja.
Um kl. 04 þessa nótt hafði
herinn í höndum sér flugvöll
Aþenu og allir helztu stjóm-
málamenn Grikklands höfðu
verið teknir höndum, þ.á.m.
Kanellopoulos forsætisráð-
herra. Tveimur klukkustund-
um síðar fékk gríska þjóðin
fyrstu tilkynninguna um að
bylting hefði verið gerð með
fulltingi „byltingarútvarps-
ins“, sem tilkynnti ennfrem-
ur, að níu greinar stjórnar-
skrárinnar hefðu verið numd-
ar úr gildi og hernaðarástand
ríkti.
Síðar um daginn gerði hinn
nýi forsætisráðherra. Kon-
stantin Kollias, fyrrum ríkis-
lögma'ður, grein fyrir bj ,ting
unni og orsökum hennar.
Hann ásakaði stjórnmála-
menn, blaðamenn og komm-
únista fyrir a„ -.afa valdið
glundroða meðal grisku þjóð-
arinnar og orsakað „niður-
læging-u hennar. Samtímis til-
kynnti Kollias- að sett hefði
verið á útgöngubann í land-
inu.
Apríl-byltingin var gerð
eftir að myndaðar höfðu verið
margar skammlífar ríkisstjórn
ir á ótraustum grundvelli
George Papadopoulos hinn
„sterki maður“ herstjórnar-
innar“.
valdabaráttu Konstantíns
Grikkjakonungs og George
Papandreous fyrrum forsætis-
ráðherra og leiðtoga Mið-am-
bandsins. Papandreou hafði
ráðgert að hreinsa her lands-
ins af hægrisinnuðum yfir-
mönnum, en konungurinn neit
aði að leyfa slíkt og hélt.því
fram að slík hreinsun mundi
til muna auðvelda kommún-
istum í landinú baráttu sína.
Deilur kon_.os^ og Papandre-
ous urðu til þe;s að sá síðar-
nefndi sá sig tilneyddan til fcð
segja af sér í júlí 1965, en
afsögn hans orsakaði heiftug-
ar mótmælaaðgerðir í Aþenu
og víðar.
Síðasti forsætisráðherrann
fyrir byltinguna, Panajotis
Kanellopoulos, leiðtogi Rót-
tæka þjóðarsambandsins. —
hægriflokks —, myndaði rík-
isstjórn 3. apríl og leysti upp
þingið 14. apríl. Akv^úið var
að halda almennar kosningar
28. maí, eftir að herstjónin
komst til valda varð ekkert af
þeim.
Sdðar A.élt Kolhas því fra.n,
að hann hefði ekkert vitað uni
byltinguna. Hið sama sagði
Konstantín konungur, en Koll
.as sagði að konungurinn hefði
komið í veg fyrir blóðbað með
því að mynda hina nýju rík-
stjórn. þega eftir að bylting-
in var gerð.
Kollias sagði orðrétt: „Ef
herinn hefði ekki gripið til
sinna ráða faefði Grikkland
sagt sig úr NATO og orðið
kommúnistískt ríki“.
Stjórnmálaþróunin í Grikk-
landi síðustu vikur hefur mót
ast af Kýpur-deilunni, og
þeirri staðreynd, að 400 grísk
ir hermenn eru komnir til
síns heimalands frá Kýpur. í
þessari deilu beið Grikkland
tvímælalaust minni hlut fyrir
Tyrklandi og hefur undan-
sláttur herstjórnarinnar ekki
sízt orðið til þess að auka
andúðina gegn henni heima
fyrir. Meirihluti grisks al-
mennings telur. að í Kýpur-
deilunni hafi Grikkland auð-
mýkt sig fyrir TyrklandL
Rikisstjórnin var óvinsæl
fyrir meðal mikils hluta þjóð
arinnar, ekki hvað sízt vegna
fangelsana pólitískra andstæð
inga hennar og strangri rit-
skoðun og einnig vegna bar-
áttu „frelsishreyfingár borg-
aranna“.
George Papadopoulos, fimm
tugur ofursti og sá sem átti
mestan þátt í að hrinda bylt-
ingunni af stað og sem verið
hefur áhrifarikastur embættis
maður grísku herstjórnarinn-
ar, hét því á sínum tíma. að
Grikkland mundi snúa aftur
til lýðræðislegra þjóðskipu-
lagshátta, þegar herstjórnin
hefði „skólað þjóðina til“.
Þessi hamingjusami maður
nefndi ekki hvenær það
mundi verða.
Á meðan var unnið að
nýrri stjórnarskrá. sem her-
stjórnin hafði lofað að leggja
undir dóm landsmanna með
allsherjar atkvæðagreiðslu.
Ennþá sitja 2600 manns í
fangelsi vegna stjórnmálaskoð
ana sinna, en margir þeirra
stjórnmálaleiðtoga, sem hand-
teknir voru fyrstu vikurnar
eftir byltinguna hafa verið
látnir lausir, er þeir skrifuðu
undir sáttmála við stjórnina
þar sem þeir hétu henni
tryggð sifani.
Konstantin Kollias, forsætis-
ráðherra herstjórnarinnar.
Siðan apríl-byltingin var
gerð hafa mörg faundruð
manns verið leiddir fyrir rétt
ákærðir fyrir undirróðurs-
starfsemi. tilraunir til að
steypa stjórninni eða fyrir
móðganir við yfirvöldin. Flest
ir þessara manna voru dæmd-
ir í margra ára fangelsi.
Einnig hafa á undanförnum
vikum verið framkvæmdar
„hreinsanir" í hernum, í starfs
liði opinberra embættismanna
og í starfsmannahópum hærri
og lægri skóla, nokkurnveg-
inn i anda Stalíns.
f næstum átta mánuði hefur
herstjórnin haft völdin í sin-
um höndum. að þvi er virð-
ist með samþykki konungsins.
Nú virðist gríska herstjórn-
in — lögreglustjórnin —
ramba á barmi glötunar vegna
byltingar, sem eftir öllu að
dæma hefur verið gerð að
undirlagi komungsins sjálfs.
- GRIKKLAND
Framhald af bls. 1
stjórnar sinnar, sagði í París í
kvöld, að hann sé reiðubúinn
að halda til Grikklands, þegar
tilmæli þess efnis berist frá kon-
ungi.
HINN 27 ára gamli konungur
sagði í yfirlýsingu sinni, að
hann hefði verið neyddur til
þess að fallast á valdaránið í
apríl til þess að koma í veg
fyrir blóðsúthellingar. Samtímis
því, sem konungurinn sendi út
yfirlýsingu sína, bárust fréttir
um, að herdeildir í Larissa í Mið-
Grikklandi og í Saloniki hefðu
hafið uppreisn gegn herstjórn-
inni og að Kollias forsætisáð-
herra hefði látið af embætti. Allt
samband milli Aþenu og hérað-
anna út á landi var hirfs vegar
rofið og það var því ógerlegt að
sannreyna, hversu mikið af
þeim orðrómi. sem á kreiki var
í höfuðborginni, var réttur.
Herstjórnin fast ákveðin í að
verja „byltinguna".
Útvarpið i Aþenu sendi út yfir
lýsingu frá herstjórninni, þar sem
skýrt var frá þvi, að .,glæpsam-
legt samsæri gegn ríkinu og al-
mennu öryggi" hefði átt sér stað.
Sagði útvarpið, að konungur-
inn hefði verið vélaður af auð-
virðilegum ævintýramönnum og
neyddur til þess að snúast gegn
þjóðbyltingunni. Stjórnin hefði
öi: tögl og hagldir á sínu valdi
og engin ástæða væri til kvíða.
Varaði stjórnin við tilraunum til
þess að kljúfa þjóðina, því að
slíkt gæti leitt til blóðsúthell-
inga.
Konstantin konungur á að hafa
flutt yfirlýsingu sína í útvarp í
herstöð í Larissa, samtímis því
sem sveitir úr 2. og 3. herfylk-
inu í Lariissa og Saloniki gerðu
uppreisn gegn herstjórninni. í
kvöld var það ekki ljóst, að
hve miklu leyti konungurinn
naut stuðnings hersins og hver
yrðu næstu skerf hans í þá átt
að steypa herstjórninni.
Tvær orrustuþotur flugu lágt
yfir höfuðborgina. á meðan her-
menn vopnaðir vélbyssum tóku
sér stöðu á húsþökunum. Hern-
aðarlegum eftirlitsstöðvum var
komið upp umhverfis flugvöll
Aþenu, en í sjálfri borginni var
umferðin með eðlílegum hætti
og allt með kyrrum kjörum að
því er virtist, nema hervagnar
héldu vörð við ýmsar helztu
byggingar borgarinnar. Alls
kyns orðrómur var hins vegar
á krelki í borginni og langur tími
leið, áður en herstjórnin sendi
út tilkynningu sína.
Stjórnin lýsti því yfir, að her-
inn væri fastákveðinn í því að
verja byltinguna frá því hinn 21.
apríl sl. án tillits til þess, hvað
slíkt myndi kosta. Ef til blóðs-
úthellinga kæmi. hvíldi ábyrgð-
in því algjörlega á herðum
peirra, sem reyndu að kljúfa
þjóðina, sagði i tilkynningunni.
Konungur vill lýðræðislega
stjórn.
Konstantin konungur sagði í
yfirlýsingu sinni, að sér hefði
ekki verið kleift að tala til þjóð-
arinnar fyrr, en nú hefði hann
gripið frumkvæðið í þágu þjóð-
arinnar í því skyni að koma á
aftur lýðræðisstjórn. Krafðist
konungur breytinga á stjórninni
og skoraði á alla Grikki að
fylkja sér að baiki honum.
Ráðherrann fyrir Norður-
Grikkland. Patiris hershöfðingi,
sendi út áskorun í sérstakri út-
varpsútsendingu í Saloniki í dag
til 1., 2. og 3. herfylkis þar
að styðja herstjórnina. Sagði l.srs
höfðinginn, að sérhver mótstaða
myndi verða brotin á bak aftur
og fór hann þess á leit við al-
menna borgara að styðja bann
hluta hersins, sem væri hollur
herstjórninni.
Tíu mínútum siðar var dag-
skrá útvarpsins í Larissa rofin
og þulur lýsti því yiir, að 3.
herfylkið hefði nú tekið útvarps
stöðina á sitt vald, en að ler-
sveitin hefði gengið í hóp þeirra.
sem berðust gegn henstjórninni.
Var skorað á alla landsmenn að
ljá þes?u máli stuðning sinn og
fara að dæmi 3. herfylkisins.
Flugvellinum í Aþenu lokað.
Flugvellinum í Aþenu var lok-
að kl. 1. e. hád. upplýsti skrif-
stofa SAS í Kaupmannahöfn.
Næsta flugferð SAS á samkv. á-
æílun félagsins að verða til
Aþenu á föstudag, en þangað á
vélin að fljúga í bakaleiðinni,
því að hún flýgur fyrst til Kairo
frá Kaupmannahöfn á morgun.
Ef flugvelli’" n verður enn lok-
að þá, mun vélin ekki geta lent
í Aþenu.
Erlendir stjórnmálafréttaritar-
ar í Aþenu hafa áður spáð því,
að tilraun myndi verða gerð til
þess að steypa stjórninni, sökum
þess hver úrslit Kýpurdeilunnar
uðu. Samningurinn við Tyrk-
land, þar sem m.a. er kveðið á
um. að um 10.000 heranenn
Grikkja verði fluttir burt frá
eynni, er af mörgum talinn auð-
mýkjandi ósigur fyrir stjómina
í Aþenu.
í París sagði talsmaður gríska
miðflokkasambandsins, að nú
færi frem bylting í Grikklandi,
en hún hefði ekki enn náð til
Aþenu. — Ég hafði búizt við þvi,
að eittfavað myndi gerast en ekki
fyrr en 14. eða 15. desember,
sagði hann.
í Brússel ' sögðu meðlimir
grísku sendinefndarinnar á ráð-
herrafundi NATO. að þeir vissu
ekkert um það, sem væri að ger-
ast í Grikklandi, því að allt sam-
band við það væri rofið. Gríski
utanríkisáðherrann, Panayotis
Pipineli sagði, að hann myndi
ekki breyta áætlun sinni um að
taka þátt í ráðherrafundi NATO
vegna fréttanna um atburðina í
Grikklandi.
Leikkonan Meline Mercouri
sagði í New York í dag, að hún
væri þeirrar skoðunar, að Konst-
antin konungur hefð: séð sig til-
neyddan til þess að gera eitt-
hvað í þágu lýðræðisins vegna
áhrifa frá þjóðinni. Sagðist hún
vera áhyggjufull, vegna þess að
hugsanlegt væri að borgara-
styrjöld væri að brjótast út í
Grikklandi, en hún bætti því
við, að hún myndi fara þangað
og taka þátt í baráttunni, ef
til borgarastyrjaidar myndi
koma.
Óttinn um að atburðarásin í
Grikklandi kynni að faindra
brottflutning grískra hersveita
frá Kýpur, breiddist út á meðal
utanríkisráðherra Atlantsíhafs-
bandalagsins, segir í NTB-frétt
frá Brússel í dag. Danski utan-
ríkisráðherrann, Hans Tabor,
vildi ekkert segja um ástandið,
en lét í ljós von um. að þróunin
myndi leiða til þess, að lýðræðis
legir stjórnarhættir kæmust aft-
ur á í Grikklandi. Dean Rusk,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, á að hafa l'átið frá sér fara
svipuð umimæli og lagt áherzlu á,
að Bandaríkin myndu gera það,
sem í þeirra valdi stæði ti'l þess
að koma í veg fyrir að brottflutn
ing grískra hermanna frá Kýpur
seinkaði.
Bandariskir borgarar fluttir á
brott.
Talsmaður bandarísku stjórn-
arinnar skýrði frá því í dag, að
verið væri að athuga, hvort
fl.ytja skyldi brott um 20.000
bandaríska þegna, sem nú dvelja
í Grikklandi. Ef ástandið versn-
ar enn í Grikklandi, er hugsan-
legt, að bandaríska stjórnin
ítreki aðvörun þá, sem hún gaf
út við ferðalögum til landsins, á
mieðan Kýpurdeilunni stóð, og
enki var afturkölluð fyrr en á
þriðjudag.
Framhald á bls. 31