Morgunblaðið - 14.12.1967, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. DES. 1967
19
ERLENT YFIRLIT
Sovézki kommúnistaleiðtoginn S helenin ásamt norður-víetnömsk
um ráðherra, La Chang.
Sœtta Bretar sig
við aukaaðild?
ÓBILGIRNI de Gaulles forseta
á blaðamannafundinum er hann
hélt í nóvemberlok virtist stað-
festa, að hann sé staðráðinn í að
loka dyrunum að Efnahagsbanda
laginu fyrir Bretum öðru sinni
og þá um leið fyrir Dönum,
Norðmönnum og írum, sem einn
ig hafa sótt um aðild að banda-
laginu. En þótt mótsagnakennt
kunni að virðast, eru enn fyrir
hendi talsvert góðir möguleikar
á lausn marka'ðsvandamála Evr-
ópu. Ástæðan er í fyrsta lagi
sú, að á blaðamannafundinum
gat hershöfðinginn í fyrsta skipti
um aðra möguleika á lausn þess-
ara vandamála en fulla aðild
og í öðru lagi sú, að helztu tals-
menn forsetans hafa túlkað um-
mæli hans á jákvæðan hátt.
Formaður þingflokks gaullista
á þingi Efnahagsbandalagsins,
Jean de Lipowski, hefur látið
svo um mælt, að reyna beri að
De Gaulle
koma því til leiðar, að Bretar
fái vissan umþóttunartíma áður
en þeim vedði veitt full aðild
að bandalaginu og á þessum
tíma njóti þeir vissra réttinda,
sem nánar skuli skilgreind. Aðr-
ir ræðumenn gaullista á þingi
EBE í Strassborg hafa talað í
sama dúr, og auk þess hefur
mikilvægasti stuðningsmaður de
Gaulle á þingi, Valery Giscard
d’Estaing fyrrum fjármálaráð-
herra, beitt sér fyrir slíkri lausn.
Hann telur, að ákveða skuli ná-
kvæmlega þann tíma, er skuli
líða þangað til Bretar, Danir,
Norðmenn og írar fái fulla að-
ild. D’Estaing er sammála de
Gaulle um • nauðsyn róttækra
breytinga í brezkum efnahags-
málum, en vill samningaviðræð-
ur um bráðabirgðalausn. Vestur-
þýzki utanríkisráðherrann, Willy
Brandt, lagði til skömmu eftir
blaðamannafund hershöfðingj-
ans, að Bretar fengju aðild smátt
og smátt, stig af stigi, og fær
þessi skoðun sífellt aukið fylgi.
Allt er nú komið undir því
hvernig brezka stjórnin bregst
við þessum möguleikum. Opin-
berlega hefur afstaða brezku
stjórnarinnar verið sú, að halda
fast í umsókn sína um fulla að-
ild og ekki sé hægt að fallast á
a’ðra lausn. Hins vegar er senni-
legt, að breyting eigi sér nú
stað á hugsunarhætti Breta í
raunsærri átt. Enginn vafi er á
því, að áhrifamikil öfl innan
EBE, ekki sízt í Vestur-Þýzka-
landi, munu reyna að telja
brezku stjórnina á að íhuga
ástandið og kanna tillögurnar
um, að fundin verði „önnur
lausn“, er geti náð fram að
ganga á næstu vikum eða mán-
uðum.
Áður en málin taka þessa
stefnu má búast við hörðum deil-
um innan Efnahagsbandalagsins.
Þau ummæli de Gaulles, a’ð Bret-
ar séu óhæfir til þess að eiga
aðild að bandalaginu, og rök
þau sem hann færði máli sínu
til stuðnings, hafa vakið almenna
reiði og beiskju, og langsam-
lega flestir vísa röksemdum hers
höfðingjans á bug. Belgískir full-
trúar á þingi EBE hafa látið svo
um mælt, að de Gaulle hafi
troðið á sjálfsákvörðunarrétti
aðildarlandanna, að hann reyni
að þröngva skoðunum sínum upp
á aðra og sé gersamlega rök-
heldur.
Eins og venjulega er gremjan
mest í Hollandi og Belgíu. Ekki
verður komizt hjá snörpum orða-
skiptum á utanríkisráðherra-
fundi bandalagsins í Briissel, ef
fulltrúi Frakklands, Couve de
Murville, lætur við það sitja að
endurtaka orð hershöfðingjans
og gerir ekkert til að auka bjart-
sni manna á að samkomulag geti
tekizt. En sennilegt er, að þessi
deila standi aðeins skamma hríð,
og hvað svo sem gerist mun
Efnahagsbandalagi’ð ekki splundr
ast. Ekkert hinna sex aðildar-
ríkja getur séð sér hag í því að
kljúfa bandalag, sem hefur
fært þeim stórkostlegan ávinn-
ing. Hótanir de Gaulles um að
Efnahagsbandalagið splundrist
verði aðild Beta knúin fram, á
áreiðanlega að skiljast þannig,
að Frakkar muni segja sig úr
bandalaginu, en hér er um innan
tóma hótun að ræða. Úrsögn
Frakka úr bandalaginu mundi
koma harðast niður á þeim sjálf-
um og valda skakkaföllum í
efnahagsmálum og stjórnmálum.
Hver ætti t. d. að styrkja fransk-
an landbúnað ef framlög frá
Vestur-Þýzkalandi, sem nema
mörgum milljör'ðum króna, hætta
að berast?
Deila Crikkja og
Tyrkja hjaðnar
DEILA Grikkja og Tyrkja út af
Kýpur er að hjaðna, í bili. Ljúka
á við að framfylgja ákvæðum
samnings ríkisstjórna Grikklands
og Tyrklands um brottflutning
ólöglegra hersveita þessara landa
frá eynni fyrir 18. janúar, og þá
eiga að vera eftir á eynni 950
grískir og 650 tyrkneskir her-
menn samkvæmt samningunum
frá 1960 um sjálfstæði Kýpur.
Ekki er vitað með vissu um
fjölda grískra og tyrkneskra her-
manna á Kýpur, þar sem þeir
hafa verið sendir þangað á laun
í trássi við samningana frá 1960,
en talið er að alls verði 8.500
grískir og 1.200 tyrkneskir her-
menn fluttir burtu. Fyrsta gríska
hersveitin hefur þegar verfð
flutt á brott.
Enn eru ýmis mál, er valdið
hafa ágreiningi, óleyst, ekki sízt
deilan um Þjóðarvarðlið Kýpur-
Grikkja, sem Tyrkir krefjast að
leyst verði upp, þannig að stig-
ið verði fyrsta skrefið í átt til af-
vopnunar á eynni, en það eru
fleiri en Tyrkir sem hafa hvatt
til þess, að að þessu verði
stefnt. Tyrkir krefjast þess einn-
ig, að hinar sérlegu lögreglu-
sveitir, sem Makarios forseti hef
ur komið á fót, vedði leystar upp.
U Thant, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, og Cyrus
Vance, hinn sérlegi sendimaður
Johnsons Bandaríkjaforseta,-sem
hafa manna mest stuðlað að því
að samkomulag tókst, munu að
öllum likindum leggja þetta mál
fyrir Öryggisráð SÞ, sem kemur
saman á föstudag, meðal annars
til að taka afstöðu til þess hvort
dvöl friðargæzlusveita SÞ. á
eynni skuli framlengd og hvort
víkka skuli út starfssvið gæzlu-
liðsins. Um þa'ð er rætt, að nauð-
synlegt sé að gæzluliðið fái auk-
in völd, fleiri verkefni og að
fjölgað verði í liðinu, sem nú er
skipað 4.500 mönnum. Fjölgun
í liðinu verður óhjákvæmileg, ef
Þjóðarvarðliðið verður leyst upp
og SÞ eiga a’ð bera ábyrgð á því
að halda uppi lögum og reglu.
Vietnam fyrir
Öryggisráðið?
FRAM til þessa hafa stjórnin í
Norður-Víetnam, Þjóðfrelsis-
fylkingin í Suður-Víetnam
(stjórnmálahreyfing Víet Cong),
sovétstjórnin og stjórnir annarra
kommúnistalanda lagzt gegn
þeirri hugmjmd Bandaríkja-
manna, að Víetnammálið verði
tekið til meðferðar í Öryggis-
ráði SÞ. Nú bendir margt til
þess að afstaða Rússa og banda-
manna þeirra sé að breytast, og
er ástæðan sú, að kommúnista-
ríkin gera sér vonir um, a’ð ör-
yggisráðið bjóði Víet Cong og
Norður-Víetnamstjórn að senda
áheyrnarfulltrúa á fundi ráðsins.
Fái Viet Cong og Norður-Víet-
namstjórn að senda fulltrúa til
SÞ er ljóst, að þar með býðst.
ákjósanlegt tækifæri til að hafa
áhrif á almenningsálitið í heim-
inum, hefja Víet Cong til skýj-
anna og ófrægja Bandaríkin og
bandalagsþjóðir þeirra. Þjóð-
frelsisfylkingin hefur þegar sýnt
fram á, að þetta er það sem fyr-
ir henni vakir nú, því að í haust
reyndi hreyfingin að fá að senda
tvo fulltrúa á Allsherjarþingið
og tók fram, að fulltrúarnir
hefðu ekki áhuga á því að starfa
hjá heimssamtökunum eða fylgj-
ast með fundahöldum sem
áheyrnarfulltrúar, líkt og full-
trúar Suður-Víetnamstjórnar, en
hins vegar mundu þeir ekki neita
að koma fram í sjónvarpi og út-
varpi eða ræða við blaðamenn,
ef þess væri óskað.
En þótt vera fulltrúa í a'ðal-
stöðvunum hefði óneitanlega mik
ið áróðursgildi, þykir margt
benda til þess, að áhugi Norður-
Víetnammanna á að senda full-
trúa þangað beri vott um það,
að efasemdir geri nú vart við
sig í Hanoi og höfuðborgum
annarra kommúnistalanda með
tilliti til stríðsins, sem gengur
síður en svo vel frá þeirra bæj-
ardyrum séð þrátt fvrir hina
hör’ðu baráttu andstæðinga
stríðsins í Bandaríkjunum. Þar
sem þannig sé ástatt geti nær-
vera sendinefndar víetnamskra
kommúnista í aðalstöðvum SÞ
aukið á ágreininginn í Banda-
ríkjunum á síðustu mánuðunum
fyrir forsetakosningarnar fyrir
utan það að hafa áhrif á al-
menningsálitið í heiminum.
Að undanförnu hafa ráðamenn
í Hanoi komið á kreik þeim orð-
rómi, að þeir geri ekki ráð fyrir
því að breyting vertii á stefnu
Bandarikjastjórnar eftir forseta-
kosningarnar, en sérfræðingar,
sem eru síður en svo ánægðir
með stefnu Bandaríkjastjórnar,
draga þetta mjög í efa. Þeir
telja, að Hanoistjórnin geri sér
einmitt vonir um breytingu á
stefnu Bandaríkjastjórnar og að
ein aðferðin til að ná þessu
marki sé sú að ala á ágreiningi
um styrjöldina í Bandaríkjunum
með öllum tiltækum ráðum. Ef
þetta er rétt, þá mundi nær-
vera harðsnúins og sannfærandi
áróðursliðs í New York vera
Norður-Víetnammönnum mikill
styrkur.
Sennilega finnst kommúnistum
í Víetnam og verndurum þeirra
í Moskvu þetta meira máli skipta
en hvernig umræðum í Örygg-
isráðinu mundi lykta.
Rúmenar breyta
skipulaginu
ÁKVARÐANIR þær, sem teknar
voru á nýafstöðnu þingi rú-
menska kommúnistaflokksins,
munu valda róttækum breyting-
um á uppbyggingu flokksræðis
og ríkisvalds í Rúmeníu á fjöl-
mörgum svi’ðum. Breytingar þær,
sem fyrirhugaðar eru á embætt-
ismannastjórninni og stjórn iðn-
aðarins og atvinnulífsins, eiga
að gera skipulagið sem hagkvæm
ast og tryggja að sem mestum
árangri verði náð á öllum svið-
um. Aðaláherzlan verður á það
lögð að koma í veg fyrir a'ð rík-
isstofnanir og flokksráð, sem
fjalla um lík mál, vinni sama
verkið tvisvar sinnum. Binda á
enda á slíkan „tvíverknað" jafnt
hjá þeim sem eru tiltölulega
lágt settir í stjórnum fyrirtækja
og í þeim stjórnum og ráðum,
sem mestu ráða. Þessar umbæt-
ur miða ekki hvað sízt að því
Ccusescu
að tryggja, að flokkurinn geti
haft eftirlit með öllum mikilvæg-
ustu störfum, en hingað til hef-
ur flokkurinn haft slíkt eftirlit
á hendi ásamt ríkisstjórninni, en
ekki einn.
Þessi sameining flokksræðis og
ríkisvalds kemur gleggst fram í
þeirri ákvörðun flokksþingsins,
að a'ðalritari flokksins, Nicolae
Ceusesceu, skuli jafnframt gegna
embætti forseta. Sameining þess-
ara tveggja embætta á að stuðla
að þvi, að umbótaáætlun þeirri,
sem Ceusescu sjálfur hefur beitt
sér fyrir, verði hrundið í fram-
kvæmd á sem skjótastan og
tryggastan hátt.
Ceusescu hefur verið helzti
forvígismaður hinnar sjálfstæðu
stefnu Rúmena í utanríkismál-
um. Þótt hann sé fylgjandi því,
að Rúmenar hafi nána samvinnu
við Sovétríkin og önnur kommún
istariki á sviðum stjórnmála og
efnahagsmála, vill hann ekki
vera bundinn við pólitískar
kennisetningar, sem samræmast
ekki eigin hagsmunum Rúmeníu.
Hann vill þvert á móti samlaga
stefnu landsins gagnvart Austur-
Evrópu og Vestur-Evrópu brýn-
ustu þörfum og hagsmunum
Framhald á bls. 21
Hluti af innrásarliði Tyrkja, sem nú hefur ver ið tvístrað. Myndin var tekin í hafnarborginni
Mersin í Suðaustur-Tyrklandi þegar ófriðarhætt an var sem mest í nóvemberlok.