Morgunblaðið - 02.02.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 196«
17
Hfár Elísson fiskímálastjóri:
ár fjórða mesta aflaár í sögu
okkar.
Aflinn skiptist þannig:
Sjávarútvegurínn 1967
1967 1966
þús. þús.
lest. lest.
Síld 465 770
Lo’ðna 97 125
Þorskafli, bátar . . 262 279
Þorskafli togarar . . 73 6
Krabbadýr 4 5
RITSTJÓRN Morgunblaðsins hef
ur farið þess á leit, að ég setti
saman stutt yfirlit um sjávarút-
veginn á sl. ári. Enda þótt of
skammt sé um liðið og þessvegna
ekki fyrirliggjandi nákvæmar
tölur um fiskaflann, hagnýtingu
hans og útflutning sjávarafurða,
svo og um ýmislegt annað, sem
máli skiptir, má þó í stórum
dráttum gera sér grein fyrir þess
um atriðum.
Árið var sjávarútveginum að
flestu leyti erfitt. Sumt af þeim
erfiðleikum var þegar farið að
gera vart við sig á fyrri árum,
svo sem minnkandi framboð bol
fisks til vinnslu, samfara aukinni
afkastagetu vinnslustöðva. Ann-
að átti uppruna sinn á árinu
1966, t.d. lækkandi verðlag
margra fiskafurða á erlendum
markaði. Enn annað mé belj ein-
kenni ársins 1967. Má þar fyryst
nefna fádæma gæftaleysi á vetr-
ar- og haustvertíð, í öðru lagi
borgarastyrjöldina i Nígeríu, sem
haft hefur í för með sér mikil
vandræði fyrir skreiðarfram-
leiðsluna, og í þriðja lagi er rétt
að benda á hvað langsótt var eft
ir síldinni á sumarvertíð.
Afleiðing allls þessa var versn
andi afkoma útvegs og fisk-
vinnslu, þegar á heildina er litið.
Ánægjuleg undantekning var afli
togaraflotans, sem var tölorvert
meiri en á árinu 1966, þrátt
fyyrir færri skip að veiðum.
Einnig voru aflabrögð ýmissa
flokka bátaflotans víða allgóð
einkum um sumarið, svo sem tog
báta, dragnóta- og handfærabáta.
Gengisbreyting sú sem gerð
var 24. nóv. sl. á að hjálpa til að
rétta hlut útflutningsframleiðsl-
unnar, bæði vegna óhagstæðrar
verðlagsþróunar erlendis og
kostnaðarbreytinga innanlands
undanfarin ár. Þar sem segja má,
að gengisbreytingin hafi ekki ver
ið miðuð við þann öldudal erfið-
leika, sem sjávarútvegurinn er
í, er nú verið að leita ráða til
að fleyta honum yfir vandræðin,
unz markaðs- og aflaástand breyt
ist til batnaðar.
Vetrarvertíðin. Þorskafli báta-
flotans á vertíðinni var alls 175
þús. lestir en var 208 þús. lest-
ir á vertíðinni 1966. Er þetta um
16% munur. Auk þess veiddust
á vertíðinini 97 þús. lestir af
loðnu og 43 þús. lestir a fsíld.
Afli togaraflotans á þessu tíma-
bili var um 29 þús. lestir.
Eins og fyrr segir var veðrátt-
an með afbrigðum stirð á vertíð
inni. Mun það öðru fremur hafa
átt þátt í minni afla bátaflotans
bæði þorskafla og loðnuafla. Auk
þessa ber að geta, að sökum
hinnar óhagstæðu veðráttu var
veiðarfæratjón bátaflotans meira
en menn rnuna áður. Hljóp rík-
issjóður hér undir bagga og
bætti hluta tjónsins með fjár-
framlagi. Var veiðarfæratjónið
vegna óveðurskaflanna áætlað
■ íf'I
-V.- ’ ,',IB
-r,'£ 'íi!
“ f i: <H S- ú.
alls um 30 millj. króna. Þótt erf-
itt sé að henda reiður á slíkum
tölum því að margt vill blandast
með, var tjónið engu að síður
mjög tilfinnanlegt.
Þátttaka í vertíðinni var svip-
uð bæði árin 1967 og 1966 um
460 þiljaðir bátar, sem stunduðu
veiðar að einhverju ráði. Hins
vegar hefur orðið allmikil breyt
ing á skiptingu bátaflotans eftir
veiðarfærum. Veiðar með nót
stunduðu að einhverju eða öllu
leyti 85 skip og bátar á sl. vetr-
arvertíð en 121 skip á árinu ’66.
Þá hefur togbátum fjölgað veru
lega á vertíðinni en netjabátum
fækkað að sama skapi. Raunar
hefur verið þróun í þessa átt und
angengin nokkur ár.
Að þéssu sinni var hlutur línu
veidds fisks meiri en tvær und-
angengnar vertíðir, einnig botn-
vörpuveidds fisks. Fer hér á eft
ir tafla, er sýnir skiptingu aflans
eftir veiðarfærum á tímabilinu
jan./maí:
um átt sinn þátt í að auka fisk-
framboð til vinnslustöðva utan
vetrarvertíðar.
Veiðar með handlfærum voru
að venju al'lmikið stundaðar. Ér
handfæraaflinn drjúgur fyrir
framleiðslu margra vinnslu-
stöðva. Mun láta nærri að árs-
afli handfærabáta hafi numið
meir en 20 þús. lestuim. Mest
berst á land yfir sumarmánuðina,
enda er þá stundað á um 500
opnum vélbátum víðsvegar um
land, auk margra stærri báta.
Áhugi á línuútgerð virðist
hafa verið töluvert meiri á sl.
ári en oft áður á síðustu árum.
Má trúlega færa það til tekna
Alþingis og ríkisstjórnar sem
gerðu sérstakar ráðstafanir til
að örva þær veiðar.
Alls munu 22 togarar hafa ver
ið að veiðum á árinu, en voru
28 á árinu 1966 þegar flest var.
Stunduðu þeir veiðar að mestu á
Islandsmiðum en einnig við
Skip að veiðum
lestir
lestir
sam'anlborið
árið 1966.
við 43 þús.
1967:
1966:
1965:
Lína
lestir
27.542
24.117
21.967
%
15.7
11.7
9,6
Net
lestir
119.329
152.170
157.886
% Nót % Handf. %
lestir lestir
67,8 5.905 3,3 2.788 1,6
73,3 13.464 6,5 3.828 1,9
69,0 35.696 16,5 4.576 20
Botnv.
lestir
20.016
13.138
8.695
% Humarv %
lestir
11,4 390 0,2
6,3 — —
3,8 — —
Sumar- og haustúthald annað s>>
en síldveiðar. Þróunin í úbhaldi
bátaflotans á þessu tímabili var
svipuð og undanfarin ár.
Nútímatækni við síldveiðar og
hegðun síldarinnar undanfarin
sumur hefur valdið því, að flest-
ir bátar undir 150 rúmlestum eru
ekki lengur álitnir færir um að
stunda síldveiðar austur í hafi.
Ymsir stærri bátar hafa jafnvel
átt í erfiðleikum. Þetta hefur
leitt til þess, að skip þessi snúa
sér í vaxandi mæli að öðrum
veiðum, svo sem togveiðum fyrir
þorsk og humar, svo og síldveið-
um við S. og SV-land. Sl. sumar
Grænland og Nýfundnaland. Var
afli þeirra betri en oft áður, eink
um fyrri hluta ársins.
Sildveiðarnar. Óhætt muin að
segja, að útgerðarmenn og síld-
veiðisjómenn hafi almennt ver-
ið bjartsýnir við upphaf sumar-
síldveiðaanna N. og A-lands. —
Fiskifræðingar bæði islenzkir og
erlendir töldu styrkleika stofns-
ins, sem þar er sótt í, slíkan,
þrátt fyrir aukna sókn og afla-
magn undanafarinna ára, að gera
mætti ráð fyrir góðri veiði, ef
önnur náttúruleg skilyrði væru
sæmilega hagstæð.
Hinsvegar munu íslenzku síld
arsttofnarnir, sem þarna er sótt
í, vera nú með minnsta móti og
munu ekki þola mikið álag. Eru
nú til athugunar tillögur Haf-
rannsóknastofnunarinnar um tak
mörkun á veiði Suðurlandssíldar.
Eins og getið var um hér að
framan útheimtir tæknin, sem
nú ér beitt við síldveiðar, svo og
fjarlægðin á miðin, stærri skip.
Hefur af þeim sökum breytzt
verulega þátttaka í síldveiðunum
einkum austanlands, svo og
stærðarsamsetning flotans.
Sl. ár urðu síldveiðiskipin 160
var afli togbáta víða góður, en
gæftaleysi háði veiðum þeirra
um haustið. Humaraflinn var
með minna mótti eða um 2.700
lestir. Er það um 800 iestum
minna en árið áður. Þátttaka í
þessum veiðum var eitthvað
rninni en undanfarin ár. Drag-
nótaveiðar voru þýðingarmesta
veiðiaðferð báta undir 45 br.
rúml. á tímabilinu júní/okt. Var
aflinn misjafn en víða allgóður.
Hafa þessar veiðar ásamt togveið
ÍiÍslllÍj

Losun síldar úr veiðiskipi
‘í-víl
í flutningaskip.
Nóg virtist vera af síldinni, en
veiðiaðstæður voru mjög erf-
iðar. Var ástand sjávarins slíkt,
að síldin hélt sig lengra burtu
en vitað er um áður og þurfti að
sækja hana allt að 800 mílur NA
í haf.
Er óþarfi að rekja nánar þá
erfiðleika, sem glíma varð við,
vegna fjarlægðar síldarinnar.
Hafa flestir landsmenn án efa
fylgzt með fréttum af því. Sýndu
útvegsmenn og sjómenn mikið
þolgæði og sóknarhug við þessar
erfiðu aðstæður. Komu nú flutn
ingaskipin í góðar þarfir bæði
við að flytja síld af miðum til
verksmiðja í landi og við flutn-
ing nauðsynja til flotans. Heild-
arafli á sumarsíldveiðum júní/
sept. í austurhafinu nam samtals
244 þús. lestum, en var 420 þús.
lestir á sama tíma 1966.
Vegna ógæfta, breyttra göngu
venja og háttarlagsvsíldarminar,
brugðust vonir manna um mikla
haustsíldveiði út af Austfjörðum,
eins og átt hefur sér stað undan-
farin ár. Var aflinn á tímabilinu
okt./des. einungis 106 þús. lest-
ir samanborið við 228 þús. lestir
á sama tímabili 1966.
Um skeið var góð síldveiði
við S og SV-land. Erfið tíð spillti
veiðimöguleiekum er á haustið
leið. Var aflamagnið á tímabil-
inu 1. júní til áramóta 68 þús.
Eins og sjá má á þesum töl-
um munar mestu um síldina,
sem er um 300 þús. lestum minni
en á árinu 1966.
Samt er ekki hægt að segja,
að aflinn hafi verið lítill. Er
hann um eitt hundrað þúsund
lestum meiri en meðaltal næstu
10 ára á undan. En ekki má
líta á aflatölurnar einar, heldur
verður ekki síður að hafa í huga
þann kostnað, sem lagður hefur
verið í ný skip og tæki, það
verð, sem fyrir aflann fæst og
byggist á þáttum sem við ráð-
um oftast lítið vfð, og síðast en
ekki sízt þær kröfur, sem þjóð-
félagsþegnarnir gera til sjávar-
útvegsins, og honum er ætlað
að mæta. Undanfarin ár háfa
þessar kröfur miðazt við há-
marksafla og hagstæða verðlags-
þróun. Hugmyndir um meðalár-
ferði hafa ekki komizt að. Þess-
um kröfum hefur að verulegu
leyti verið mætt og er því að
vænta hagstæðra viðbrag'ða hjá
þjóðinni, þegar nú harðnar í ári
hjá sjávarútveginum.
Sóknin. Ofannefndan afla
sóttu u.þ.b. 6000 sjómenn í greip
ar Ægis eða rétt rúmlega það.
þegar flest var. Margir hafa
gaman af að reikna - aflamagn
á hvern fiskimann. Þetta er
nokkrum erfiðleikum bundið hér
á landi sem víða annarsstaðar.
vegna þess að fjöldi þeirra er
breytilegur eftir árstímum eða
vertíðum. Ef við mfðum við
hámarksfjölda, er árs aflj á
hvern fiskimann á ísl. fiskiskipa
flotanum um 150 lestir á sl. ári,
en var rúmlega 200 lestir á ár-
inu 1966. Tvímælalaust munu
ísl. fiskmenn vera hæstir í Evr-
ópu hvað aflabrögð á mann
snertir og þótt víðar sé leitað.
Um verðmæti aflans t.d. á mark
aðsverði stöndum við líklega
hinsvegar öllum Evrópuþjóðum
að baki og kemur margt til.
Ef miðað er við afla á vefði-
skip eða rúmlest veiðiskips
munum við einnig standa í
fremstu röð fiskveiðiþjóða. Gef-
ur eftirgreind tafla fróðlegar
upplýsingar um íslenzka fiski-
skipastólinn og nýtingu hans á
árinu 1967. Taflan miðast við
16. des.
-?>t Framhald á bls. 18.
1967
Fjöldi Br. rúml.
Togarar og hvalvefðiskip ....................... 26 18.115
Fiskiskip önnur yfir 100 br. rúml............ 195 40.350
Fiskiskip undir 100 br. rúml................. 489 16.950
þegar flest var, bæði við S- og
A-land, og yfir sumarmánuðina
komust aðeins 134 skip á afla-
skýrslu austan lands. Er hér
mikill munur eða fyrr á árum
þegar algengt var a‘ð á þriðja
hundrað skip væru að síldveið-
um. Hinsvegar er einnig mikill
munur á stærð og útbúnaði skip-
anna nú og þá, eins og kunnugt
er.
Ársaflinn. Þetta stutta yfirlit
um gang veiðanna á sl. ári gefur
augljóslega vísbendingu um, að
ársaflinn hafi verið minni en
árið áður. Nákvæmar aflatölur
eru enn ekki til, en samkvæmt
áætlun sem gerð hefur verið,
hefur hann numið alls um 900
þús. lestum samanborið við 1240
þús. lestir á árinu 1966 og 1199
þús. lestum á árinu 1965. Er sl.
A. Skip að veiðum
B. Skip, sem ekki voru gerð út
Fiskiskip (öll) yfir 100 br. rúml.
Fiskiskip undir 100 br. rúml. .
Alls sjófær fiskiskip (A | B)
710 75.415
20 8.219
57 1.084
77 9.303
787 84.718