Morgunblaðið - 11.04.1968, Page 2

Morgunblaðið - 11.04.1968, Page 2
2 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 1968 særður. Ég segi við hann: „Við skulum reyna að fara upp í bátinn og fíra honum jafnt nið- ur“. Ég fer upp í bátinn að framan. En hann treystir sér ekki og skríður upp á báta- dekkið." En í sama bili kemur kúlna- regnið eins og þykkur veggur og kubbar sundur kaðalinn, sem heldur bátnum í afturda- víðunni, svo að skuturinn fell- ur í sjóinn, en báturinn hangir á stefnisfalnum í framdavíð- unni. Eyjólfur kastast út úr bátnum og í sjóinn. Það er logn, en svalt í sjónum. Hann er þar ekki lengur en þarf og vegur sig aftur upp í bátinn. Hann hikar á dekkinu. Hugs- ar sig um. Allt veltur á að halda höfðinu og gera enga vitleysu. Hann reynir að grilla í kafbátinn og fylgjast með ferðum hans. Veit að á því muni velta líf eða dauði. Hann ætlar að taka ákvörðun — fara gegnum bræðsluhúsið og yfir á bakborða, en þá dynur yfir nýtt kúlnaregn, svo þétt — „að ógjörningur var að kom- ast í gegn, enda sá ég þá kaf- bátinn og var hann svo nálægt, að hann hvarf bókstaflega und- ir hekkið. Ég fylgdist nú með honum nokkra stund. Hann sakkaði kringum skipið og beindi byssunum einungis þang að sem menn voru“. Þegar kafbáturinn er kom- inn í hvarf og hann telur sig nokkurn veginn öruggan, setzt hann á dekkið, fer úr stíg- vélunum, vindur sokkana sína, ætlar svo upp á bátadekk aft- ur, en þá sjá kafbátsmenn til ferða hans. „Ég kastaði mér niður á bátadekkið, þegar þeir hófu skothríðina á mig og reyndu að plumma mig niður, og þar lá ég meðan hún gekk yfir stjórnborðsmegin, svo hélt ég áfram þegar ég sá að kaf- báturinn var kominn á bak- borða. Þá sýndist mér hann svo nálægt að ég gæti stokkið yfir í hann. En aldrei sá ég neinn mann um borð.“ Ekkert kvikt. Aðeins skot- glampar. Og þessi þúst, svört eins og nóttin. Eyjólfur telur sér nú nokk- urn veginn öruggt að staulast á fætur og reyna að komast yfir að björgunarflekanum aft- ur á. En þá heyrir hann brak og bresti, skipið tekur kipp. Það hristist og skelfur. Hann er þess fullviss að nú séu þeir að skjóta Reykjaborgina niður. í sömu andrá er kallað til hans: „Eyjólfur, Eyjólfur." Hann lítur upp. Sigurður kyndari liggur á flekanum og bendir honum að koma. Nú er tæpur klukkutími liðinn síðan þeir stóðu saman í brúnni. Klukkutími mikilla og óvæg- inna örlaga. Skipið sígur að aftan. Hann tekur undir sig stökk, hleypur í átt til flekans, en sér ullar- teppi og ábreiðu á dekkinu, beygir sig niður og þrífur það með: „Ég vissi að við gætum notað það í flekanum, að það mundi skýla okkur. Svo stökk ég upp í flekann og náði þang- að, áður en hún seig undan okkur að aftan. Við losnuðum við hana og komumst út úr mesta soginu. Það hefur bjarg- að okkur, að líklega hefur hún verið nokkuð heil að frarnan". Og þama lágu þeir í flek- anum og horfðu á skipið sitt rísa upp að framan, stefnið fingur sem bendir til himins, þangað sem stjörnurnar lýsa. Svo sekkur hún í hafmyrkrið. „Sogið var þó það mikið, þar sem við vorum, að björgunar- flekinn fór á bólakaf.“ Særðir og sjóblautir rýna þeir í myrkrið. Skammt frá þeim lúskrast kafbáturinin og hverfur einnig í hafið, en þó stendur turninn lengi eins og grár sverðsuggi upp úr sjónum. Og aftur verður allt hljótt. Tíminn hættir að standa kyrr. Nú fer hann aftur að þokast áfram. En hægt. Myrkrið er svartara en nokkru sinni, en svartast í brjósti þeirra og vit und. Það heyrist ekkert nema gjálfur dynjandi hringiðunnar við sundurtættan björgunar- bátinn. Þeir fara að svipast þar um, finna Óskar kyndara og drusla honum yfir á flek- ann til sín. Svo líður nóttin á sundur- skotnum flekanum úti á regin- hafi. Ekkert matarkyns. Vatn- ið hefur runnið til spillis út um skotgötin á brúsunum. Vos- búð og deyjandi félagi. Þetta er nú orðið hlutskipti þessara marghrjáðu manna. En þeir missa ekki kjarkinn. Eru ekki einu sinni hræddir. „Við Sigurður töluðum sam- an eins og við gátum til að hafa ofan af fyrir okkur. Við höfðum trú á að okkur yrði bjargað, þó flekinn væri að mestu í kafi — níu af tíu tunnum með skotgötum. Veðrið var gott tvo fyrstu sólarhring- ■ana- En auðvitað kalt. Ró- lyndi bjargaði lífi okkar. Og ullarteppið góða og ábreiðan. Ég hugsaði heim. Bað guð að blessa félaga mína, sem dóu. Ég var með hugann við veru- leika, sem nú var ekki annað en minning.“ Þegar hann kom heim, tók við nýr og heillandi veruleiki. Hann hafði eignazt dreng. Hann fæddist 20. apríl. Þá var hann í sjúkrahúsi í Skotlandi. Á fjórða sólarhring var þeim bjargað um borð í brezkan tundurspilli. Og Eyjólfur Jónsson, fyrrum háseti, nú vörubílstjóri í Reykjavík, horfir á mig votum augum. Nær hálfsjötugur segir hann við mig, þar sem við sitjum og rifjum upp dómsdaginn, að- faranótt 11. marz 1941: „Ég hef þá trú“, segir hann og horf- ir í gaupnir sér, „að enginn grandi þeim, sem ætlað er lengra líf.“ Mundi ekki þessi maður hafa reynslu til að láta svo ein- falda skoðun í ljós? Og enn kveður við spreng- ing, dauf og drungaleg eins og úr fjarska. Eða kannski hún sé frá öðrum heimi. Þeir standa í brúnni og horfa spyrjandi hver á annan. Hvað er á seyði? Þeir grilla út í myrkrið. Klukkan er tæplega fimm að morgni. Nú eru þeir félagarnir tveir af Reykjaborginni að tala saman í hálfum hljóðum, renn- blautir og kaldir af vosbúðinni, þeim hefur ekki komið dúr á auga alla nóttina. Þeir eru ekki lengur eins dofnir og áð- ur, og sársaukinn farin að gera vart við sig. Atburðir nætur- innar leita á þá í sífellu, hver myndin af annarri kviknar og deyr í huga þeirra. Það er 11. marz. HVað er þetta? Skipstjórinn spyr fyrsta vélstjóra, hvort verið geti að „dynkurinn" staf- aði af sprengingu við kola- moksturinn niðri. Vélstjórinn segist ekki vera viss. Þeir stara út í myrkrið, sjá ekkert. Augu þeirra fyllast söltu húminu. Dauðinn slær trumbu sína inni í ósýnilegum frumskógi úthafsins. Þeir bíða átekta. Hvernig eiga þeir að vita að þófamjúkt rándýr læðist að þeim úr laun- sátri, og býr sig undir að hremma bráðina. Mínúturnar líða, tíu mínút- ur ... tuttugu ... Augu rán- dýrsins skjóta gneistum í myrkr inu. Skothríðin er hafin. Kúlurnar þjóta fram hjá og ofan við stýrishús Fróða. Bloss- arnir slá fölum glampa á ann- ars drungalegan himininn. En þeir hitta ekki, eru þeir taugaóstyrkir þarna í myrkr- inu ... hvers vegna . . .? Þeir sem eru að vinna „Orustuna um Atlandshafið". Þeir hverj- ir ... ósýnilegar vofur með reidda stríðshnefa . .. brynjað hjarta. Og á næstu andrá er engu líkara en þessi 123ja tonna íslenzki fiskibátur ráði úrslitum í hamslausum hildar- leik styrjaldarinnar. Og blossarnir halda áfram að deyja inn í myrkrið. Þeir hika- Svo gefur skip- stjórinn skipun um að kveikja á siglingaljósunum. „Stöðvið vélina“, segir hann og horfir á stýrimanninn, Sigurð V. Jör- undsson, sem nú var einnig kominn upp i brú. Enn rýna þeir allir í skimulaust marz myrkrið. Nú kemur eldregnið í tveimur gusum báðum megin við stjórnpall og hverfur út í nóttina eins og sindur. Aftur verður örstutt hlé á glóandi eldspýjunni. Fiskibát- urinn liggur kyrr með öllum siglingaljósum, en þá kemur „sprengikúla á stjórnpallinn framanverðan, stjórnborðsmeg- in og sprengdi af honum stór stykki“, eins og Morgunblaðið kemst að orði. „Þessi sprengju- kúla drap þrjá menn af þeim fimm, sem voru í brúnni. Skip- stjórinn og Guðmundur E. Guð- mundsson komust lífs af úr skothríðinni.“ Ef skoðað er í saumana á þessum atburði, kemur í ljós, að hann hefur gerzt mörgum ár- um áður. Einkennilegt að for- lögin skuli hafa þurft að end- urtaka hann: Við erum stödd í Reykjavík veturinn 1936, skömmu eftir áramót. Guðmundur Jörunds- son stundar nám í Stýrimanna- skólanum. Hann heyrir getið um vestur—íslenzka konu, Leu Jós epsson að nafni, sem auðvit- að er uppnefnd hér á landi og kölluð spákona. Honum leikur forvitni á að hitta þessa konu að máli, því að hún hefur dreg- ið að sér athygli fyrir spádóma og skyggni, auk þess sem hún hefur dulheyrn, að sögn. „Mér var kunnugt um að hún var að fara héðan af landi brott vestur til Ameríku, þar sem hún bjó. Ég kom því þann- ig fyrir að ég lenti í kvöld- kaffi með henni heima hjá kunn ingja mínum og hugsaði með mér að gaman gæti verið að kynnast þessum hæfileika hennar. „Mundirðu ekki vilja spá fyrir mér, Lea“, sagði ég. Hún tók því fálega í fyrstu, kvaðst að mestu vera hætt slíku, en að þrábeiðni minni lét hún þó tilleiðast og gekk með mér inn í aðra stofu. Þar ætlaði hún að taka fram spil til að nota við spádóminn, en ég bað hana að sleppa þeim. Hún kvaðst þá þurfa að halda í höndina á mér, meðan hún skyggndist inn í fortíðina. Svo byrjaði hún að lýsa því sem bar fyrir innri sjón henn- ar. f miðri frásögninni tekur hún að lýsa mynd sem hún sér, og er líkast því sem hún birt- ist á veggnum gegnt okkur. Hún sér grátt fiskiskip ogbróð ir minn — offiseri eins og hún kemst að orði — er staddur á stjórnpalli ásamt fleiri mönn- um. Hún sér nafnið ísland skrifað stórum stöfum á skips- hliðina. Síðan segir hún: „Nú kemur einhver grá þúst upp úr sjónum, og nú sé ég skotið frá þessari þúst á stýrishúsið á fiskiskipinu og ég sé að bróð- ir þinn dettur niður og af hon- um annar handleggurinn, en sprengjukúlubrot er í brjóst- inu.“ Þá hættir hún í miðri lýs- ingunni, leggur hönd fyrir augu sér og segir: „Ég getekki meira, ég þoli þetta ekki“. Ég bið hana að bíða og vera rólega og reyna að jafna sig, því að ' nú er ég orðinn meira en lítið forvitinn. Ég legg fast að henni að halda áfram, svo að hún byrjar frásögnina aftur og segir: „Nú er þústin kom- in að skipshliðinni, nú skjóta þeir af vélabyssum á mennina, sem eru að reyna að koma út björgunarbátnum sínum. Og sumir eru að deyja. Nú eru þeir að reyna að draga suma mennina niður, líklega niður í káetuna. Nú sé ég að þústin er að síga niður. Fiskiskipið ligg- ur alveg kyrrt. Ég held að það ætli ekki að sökkva. Nei, nú fer það af stað. Ég held að kapteinninn deyi líka. En sum- ir bjargast". Svo hikar hún og segir: ,;Nú ætla ég ekki að spá meira fýr- ir þig“. Mér var auðvitað efst í huga að eitthvað væri bogið við þennan spádóm. Ég átti engan bróður, sem var offiseri, svo að notað sé hennar tungutak. Sig- urður, bróðir minn, var aðeins 18 ára gamall, þegar þetta var, og ekki orðinn neinn yfirmað- ur á skipi. Ég skrifaði hjá mér aðalatriði frásagnar hennar og man hana nokkurn veginn orðrétt, svo að hún á ekki að fara milli mála“, segir Guðmundur Jör- undsson að lokum. Sigurður, bróðir Guðmundar, varð síðar stýrimaður á Fróða og féll í árásinni á hann, þar sem hann stóð í brúnni ásamt félögum sínum. Þegar skipið kom til hafnar, fór fram líkskoðun á þeim sem höfðu fallið, og þegar Guð- mundur heyrði lýsinguna á líki bróður síns, „var eins og ég hlustaði á rödd Leu spá- konu, þegar hún lýsti fyrir mér árásinni í Reykjavík, fimm ár- um áður: Mér var skýrt frá því að sprengjubrot hefði fundizt í brjóstkassa hans og annar handleggur hefði farið af.“ Þegar Sigurður féll, var hann 22ja ára gamall offiseri á Fróða, eins og Lea hafði sagt. f fréttum frá þessum örlaga tímum er skýrt frá því að há- seti, Guðmundur Einar Guð- mundsson að nafni, hefi tekið við stjóm Fróða fyrst eftir ár- ásina, og siglt skipinu áleiðis til lands. Kompásinn hafði olt- ið um þegar kúlan sprakk í brúnni og skekktist. Það vissi Guðmundur og hagaði sigl- ingunni samkvæmt því. En áð- ur en þeir lögðu af stað til lands, þurftu þeir að huga að ýmsu, bera helsærða braeður niður í káetu, þar sem annar þeirra deyr skömmu síðar, en hinn — skipstjórinn — þegar skammt er eftir til lands. Einn- ig þurfti að dytta að ýmsu, setja nýja logglínu og troða í kúlnagöt á dekkinu. En erfið- asta raunin að taka lík hinna látnu og búa um þau undir selgdúk aftur á bátapalli. Svo er haldið til lands. Guðmundur háseti var 35 ára þegar hann lenti í þessari eftir minnilegu árás. Nú er hann 61 árs að aldri, kvæntur maður faðir tveggja drengja ogbryti á Lagarfossi. Þegar við hitt- umst, starði ég undrandi á hann. Leiðir fólks liggja sam- an með ýmsum hætti. Eg þekkti hann strax, þó að ég hefði hvorki heyrt hann né séð frá því ég var messagutti á Brúar- fossi 1946. Þá var hann annar VERÐ FRÁ KR. 242.000,- Nýi Victorinn er að verða metsölubíll í Evrópu. Sýningarbíll á staðnum. VAUXHALL-BEDFORD UMBOÐIÐ Ártnúla 3, sími 38 900.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.