Morgunblaðið - 03.09.1968, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. SEPT. 1968
15
Stækkun landhelginnar og gæzla
hennar eitt veigamesta mál okkar
Fréttaauki Péturs Siuurðssonar, forstióra Land- “amt n&grannaríkjum
sinum, skuldbunqið sig til ao
aðrar og meiri kröfu-r til Land-
helgisgæzlunnar, starfsmanna
hennar og tækja, en áður var.
Gömlu varðskipin hafa því
smám saman orðið að víkja fyr-
ir nýjum, stærri og hraðskreiðari
skipum, og gæzluflugvélar taka
jafnt og þétt að sér fleiri verk-
efni. Nú síðast hefir hið nýja
varðskip Ægir bætzt í flotann, í
stað gamla Ægis, og innan
skamms er von á tveimur flug-
bátum til að leysa. gæzlugflugvél
ina Sif af hólmi. >á hefir Land-
helgisgæzlan fyrir nokkiru eign
azt sína fyrstu þyrlu, í félagi við
Slysavarnafélag íslands, — og
helgisgæzlunuar 1. september sl.
I DAG fyrir réttum 10 árum,
hinn 1. september 1958 gekk
í gildi ný reglugerð er færði út
fiskveiðitakmörk okkar frá 4
sjómílum í 12. Var hér um að
ræða annan áfanga af útfærslu
fiskveiðtakmarkanna eir hófst
árið 1952, með breytingunni frá
3 í 4 sjómílur og lokun fjarða og
flóa, —: en lauk með girunnlínu-
breytingunum með samkomulag-
iinu við Breta árið 1961.
Fyrst þessara breytinga, (frá
3 í 4 sjómílur) jók fiskveiðiland-
helgina um tæp 75% frá því sem
áður var, önnur (frá 4 í 12) jók
hana um rúm 62 V2 % frá því sem
þá var orðið og sú síðsta um
7.3%. Samtals hafa þessar út-
færslur takmarkanna þannig auk
ið sjálfa fiskveiðlandhelgina um
50.344 km2, þ.e.a.s. rúmlega þre-
faldað hana frá því sem hún var
1952.
Sem kunnugt er orsakaði út-
færsla fiskveiðitakmarkanna frá
4 í 12 sjómílur árið 1958 miklar
deilur, — og þá fyrst og fremst
við Breta, er vefengdu réttmæti
þessara ráðstafana og sendu hing
að meðal annars herskip til þess
að vernda togara sína, en sú saga
er alþjóð svo vel kunn, að óþarfi
er að rekja hana hér.
Á meðan á þessum deilum
stóð hafði Landhelgisgæzlan
mjög alvarlegu og erfiðu hlut-
verki að gegna, en ég held að
óhætt sé að fullyrða að starfs-
menn hennar, háir sem lágir,
hafi haldið þannig á málum, að
landi okkar og þjóð varð ekki
aðeins gagn, heldur líka sæmd
af, enda urðu t.d. skipherrarnir
Eiríkúr Kristófersson og Þórar-
inn Björnsson, þjóðkunnir menn
fyrir störf sín þá.
Á þessum tímamótum fer vel
að minnast þess, að Alþingi hef-
ur f rr og síðar markað ótví-
ræðc stefnu íslendinga í land-
helg . málinu. Þannig er raun-.
veru ?gt upphaf fyrrnefndra út-
færs na fiskveiðilandhelginnar
bygg'. á lögum um vísindalega
verndun fiskimiða landgrunns-
ins, sem samþykkt voru á Al-
þingi 1948, 5. maí 1959 sam-
þykkíi Alþingi ályktun um rétt
íslendinga til 12 sjómílna fisk-
veiðiiandhelgi, og að afla beri
viðurkenningar á rétti íslands til
land. unnsin? alls. Þessi atriði
voru síðan áréttuð og staðfest í
samningum við Breta með álykt-
un Alþingis 9. marz 1961.
Þess er einnig rétt að minnast,
að árið 1949 höfðu íslendingar
fengið því áorkað á þingi Sam-
einuðu þjóðanna, gegn andstöðu
Breta, að meðal fyrstu mála, sem
aiþjóðalaganefndin skyldi rann-
saka, væru réttar.reglurnar um
landhelgina. Af þessu leiddi síð-
ar til hinna svonefndu Genfar-
ráðstefna 1958 og 1960 Um réttar
reglur á hafinu, þar sem 12 sjó-
mílna fiskveiðilandhelgi hlaut
að vísu ekki formlega viðurkenn
ingu, en þó þann efnislega stuðn-
ing, sem hefir nægt henni til
viðurkenningar „de facto“ — eða
í raun.
Hefir þeim ríkjum, sem síðan
hafa tekið upp 12 sjómílna fisk-
veiðilögsögu farið ört fjölgandi
ár frá ári. Þar á meðal eru marg
ir fyrrverandi harðir andstæðing
ar okkar í þessu máli, eins og
Bretar.
Af brýnni nauðsyn urðum við
fyrstir til að ríða á vaðið með
útfærslu fiskveiðilögsögunnar,
— og urðum þá fyrir mestu að-
kastinu og óþægindunum.
í þessu sambandi má einnig

Óðinn siglir að brezkum togara í upphafi innrásar brezkra togara í íslenzka fiskveiðilögsögu 1959.
þótt hún sé að vísu lítil, þá hefir
af henni fengizt mikilsverð og
góð reynsla. Traust tveggja
hreyfla þyrla er stöðugt á dag-
skrá, enda myndu not 'hennar
geta orðið mjög víðtæk, bæði til
gæzlustarfa og skjótrar aðstoðar,
hvort 'heldur skipum á hafi úti,
eða afskekktum byggðarlögum.
Til gæzlustarfa sinna í dag er
Landhelgisgæzlan vel búin tækj
um og æfðum starfsmönnum, en
þar með er ekki neinu endan-
legu takmarki náð. Með hinum
nýju lögum um Landhelgisgæzl-
una, sem samþykkt voru af Al-
þingi fyrir um það bil einu ári
er einnig gert ráð fyrir mjög víð
tækum verkahring hennar, á
sviði hverskonar björgunar- og
aðstoðarmála. Hafísþjónustan,
bæði með varðskipum og flug-
vélum, á þessu ári, svo og lækn-
isþjónusta varðskipsins Óðins
við síldveiðiflotann við Sval-
barða, auk viðgerðarþjónustu
þeirrar, sem hann einnig hefir
stundað' þar, eru hvorttveggja
nýir þættir í þessum störfum.
En varzla sjálfrar land-helginn
ar, eins og hún er á hverjum
tíma, er þó alltaf kjarni starf-
seminnar, enda væri allt tal um
landhel'gi orðin tóm án raun-
hæfrar gæzlu hennar. Stækkun
íslenzku landhelginnar og örugg
gæzla hena-nr er og verður ætíð
eitt af veigamestu málum hins
fámenna eyríkis í norðunhöfum.
ri og varSskipið Þór

minna á, að ísland hefir nýlega,
taka þátt í alþjóðaeftirliti með
fiskveiðum utan landhelgi hér í
Norðurhöfum. Er hér um mjög
merkt nýmæli að ræð-a og gæti
haft mikla þýðingu fyrir okkur.
Hin mikla stækkun íslenzku
fiskveiðila-ndhelginnar og aukn-
ar skuldbindingar 'g-era eðliiega
Endir bundinn á hættuástandið á miðunum.
UR YMSUM ATTUM
Framhald af bls. 14
reyndi líka að koma á „klass-
isku formi“ hjá veitingahúsun-
um í Ítalíu, sem óðum höfðu
,.ameríkaníserast“. En svo gafst
hainn uipp viið það l'Ska.
— Aldrei settist hann við skrif
borðið sitt eftir að hann kom úr
fangelsinu. 'Hann var lengst af
deginum á rölti einhvers staðar
í nágrenninu við Roncole, alltaf
með byssu um öxl og veiði-
hund í bandi — en aldrei sást
hann hleypa skoti úr byssunni.
Kunnugir sögðu, að hann hefði
aldrei haft nein skothylki með
sér. Alltaf gekk hann í gömlum,
gauðslitnum fötum. Enda átti
h-ann ekki nema tvenn föt.
Síðustu árin forðaðist -hann
vandlega að hitta listamenn eða
rithöfunda. En í knæpunni í
Roncola hitti hann gamla kunn-
ingja daglega. Þetta voru óbreytt
ir almúgamenn. Og við þá gat
hann talað eins og frjáls maður.
Honum varð engin hamingja
að milljónunum. Þvert á móti —
það var „iðnvæðin-g andlegrar
þróunar, með sigrandi að tak-
marki“, sem gerði hann þreytt-
an og leiðan á öllu. Hamingjan,
sem hann fór á mis við, var bar-
átta æskumannsins fyrir því að
fá að lifa frá hendinni til munns