Morgunblaðið - 02.11.1968, Side 3

MOKGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 1968
3
Loftárásirnar á N-Vietnam
ÁKVÖRÐUN Johnsons um að
láta hætta loftárásum á Norð-
ur-Vietnam hefur að vonum
vakið athygli um allan heim.
Þó er ekki unnt að segja að
fregnin hafi komið mönnum
á óvart, því að legið hefur í
loftinu undanfarna daga að
mikilvægra tíðinda væri að
vænta úr Hvíta húsinu í Was-
hington.
Ef litið er á sögu loftárás-
anna í Vietnam hefur gengið
á ýmsu sdðan 7. febrúar 1965,
er þær hófust. Ákvörðun John
sons um a'ð hefja loftárásirn-
ar var tekin eftir árás Viet-
Cong skæruliða á flugvöll í
nágrenni borgarinnar Pleiku
um 385 km fyrir norðan Saig-
on. Féllu þar átta bandarískir
hermenn og 123 særðust. Áður
en þesisi árás var gerð hafði
Viet-Cong bæzt 34.000 her-
menn vel vopnaðir og þjálfað
ir frá Norður-Vietnam, sam-
kvæmt upplýsingum Adlai
Stevenson, þáverandi aðalfull
trúa hjá Sameinuðu þjóðun-
um.
ÁrásimaT hafa staðið nær
samfleytt, nema í 10 skipti, er
gert hefur verið hlé á þeim.
I fyrsta skipti var gert hlé 13.
maí 1965 og var þá beði'ð í
fjóra daga eftir gagnkvæmum
viðbrögðum Norður-Viet-
nama, en til þeirra kom aldrei.
24. desember sama ár var gert
hlé, sem stóð til 31. janúar
1966 — meðan á jólahaldi
stóð. Aftur var gert hlé á loft
árásunum 24. og 25. desember
’66 og um áramótin, gamlárs-
dag og nýársdag.
Fimmta skiptið, sem gert
var hlé á loftárásum, var er
nýárshátíð Vietnama stóð sem
hæst 8. til 14. febrúar 1967 og
aftur 23. maí sama ár á af-
mælisdegi Buddha. 25. desem
ber var aftur gert hlé á árás-
unum og gamlársdag og ný-
ársdag 1968.
I níunda skiptið, sem hlé
var gert á árásunum, var það
í tilefni áramótahátíðar Viet-
nama 29. janúar sáðastliðinn.
Átti þa'ð hlé að standa í 36
klukkustundir, en hætta varð
við vopnahléð strax að
morgni, vegna stórárása Viet-
Cong á borgir og þorp í Suður
Vietnam. 31. marz fyrirskip-
aði Johnson forseti síðan að
árásum skyldi hætt á svæði
fyrir norðan 20. breiddarbaug,
en það eru 90% af Norður-
Vietnam, þar sem langflestir
Norðurvietnamar búa. Þessi
ákvörðun fylgdi í kjölfaT sam
komulagsins um að fri'ðarvið-
ræður skyldu fara fram í
París. Hinn 7. apríl tilkynnti
síðan talsmaður herstjórnar
Bandaríkjanna í Saigon, að
hersveitir Bandaríkjanna
hefðu fengið fyrirmæli um að
gera ekki loftárásir á staði
norðan 19. breiddarbaugs.
Leiðin til friðarumleitana í
Vietnam-deilunni hefur verið
bæði löng og ströng og legið
um margvíslega og krókótta
stigu. I fjögur ár hafa stjóm-
málamenn margra landa reynt
áð finna leið um hið þrönga
völundarhús „diplomatiskra"
samningaumleitana og í hvert
skipti ,sem vonarneisti kvikn-
aði reyndist hann ekkert ann-
að en mýraljós — blekking
ein.
Lyndon B. Johnson hefur
frá því 1964 stigið rúmlega
30 skref til lausnar deilunni,
en orðið harla lítið ágengt,
fyrr en 31. marz síðastliðimn,
en það leiddi til samningavið
ræðna í París svo sem kunn-
ugt er. Haustið 1964 gerði
hann fyrstu tilraun og lýsti
yfir að Bandaríkjastjórn væri
tilbúin til vi'ðræðna. U Thant
hafði þá skýrt frá því að
Hanoi-stjórn væri tilbúin til
Vietnam.
viðræðna, en það reyndist þó
ekki og sagði Dean Rusk,
utanríkisráðherra, seinna að
Hanoi væri ekki reiðubúin að
ræða um frið — hún teldi
augsýnilega, að hún væri að
því komin áð sigra í styrjöld
iinni. Hann sagði, að stefna
Bandaríkjastjómar væri sú,
að hún hefði „áhuga á undan
bragðalausum aðgerðum í frið
arátt, þegar Hanoi-stjórnin
yrði komin að þeirri niður-
stöðu, að hún væri sjálf fús
að stefna í þá átt.“
Þegar 20 ár voru lfðin frá
stofnun Sameinuðu þjóðanna
í júní 1965 sagði Johnson, for
seti, í ræðu í San Fransisco,
að aðildarríki Sameinuðu
þjóðanna ættu hvert í sínu
lagi og í sameiningu að vinna
að því, að koma á viðræðum
þeirra, sem virðast ákveðnir
í að heyja styrjöld, eins og
hann komst a'ð orði. Þetta
endurtók hann í bréfi til U
Thants hinn 28. júlí 1965.
Laust fyrir miðjan janúar
1966 fór stjóm Bandaríkj-
anna þess á leit við Samein-
uðu þjóðirnar, að þær könn-
uðu möguleika á þvi að koma
á friðsamlegri lausn mála í
Vietnam. Þá var lögð fyrir
Öryggisráðið tillaga, þar sem
hvatt vatr til, að þegar í stað
yrðu hafnar viðræður án nokk
urra skilyrða. Ræða skyldi,
hvernig koma ætti á ráð-
stefnu, þar sem rætt yrði um
leiðir til að koma á friði í
Suðaustur-Asíu. Málið hefur
til skamms tíma enn verið á
dagskrá Öryggisráðsins, eða
þar til Parísarviðræðurnar
komust á.
Meðal stærstu skrefa Banda
ríkjanna til friðar stigu þau
um áramótin 1965 til' ’66, er
þeir gerðu hlé á loftárásun-
um. Johnson sendi þá fimm
sérlega sendimenn sína, m.a.
Averell Harriman til 34 höfuð
borga í heiminum. Hann hafði
samband við stjórnarleiðtoga
víðsvegar og bandarískir em-
bættismenn áttu um 300 fundi
með hinum ýmsu fulltrúum
kommúnistiskra og andkomm
únistiskra ríkja. M.a. hafði
Bandaríkjastjórn þá beint sam
band við fulltrúa Hanoi í
Moskvu og orðsendimg var
send til Ho Chi Mihns, sem
hafði þó áður en vika var lið
in lýst yfir því, að tilboð
Bandaríkjamanna væri ekkert
annað en brella. Jafnframt
krafðist Hanoistjórnin að
Bandaríkin hættu öllum hem
aðara'ðgerðum sínum í Viet-
nam.
Áður en þetta kom til hafði
Johnson boðið í fyrsta sinn
víðtæka efnahagsaðstoð Suð-
austur-Asíuþjóðum, en áður
átti friður að hafa komizt á.
Þetta boð tilkynnti hann 25.
marz 1965 og endurtók það
síðar — 7. apríl í ræ'ðu er
hann hélt við Johns Hopkins-
háskólann í Baltimore. Þar
sagði hann, að Bandaríkja-
stjóm væri fús til að hefja —
án nokkurra skilyrða — við-
ræður við Hanoi-stjórnina, er
miðuðu að þvi að binda endi
á styrjöldina í Vietnam.
Johnson bauð Norður-Viet-
nam að eiga a'ðild að efnahags
áætlun, er gerð yrði fyrir
Vietnam að friði sömdum,
með um 1 milljarð dala efna-
hagsaðstoð frá Bandaríkjun-
um.
í októbermánuði 1965 var
tilkynnt á Manillaráðstefn-
unni, þar sem saman komu
stjórnarleiðtogar Bandaríkj-
anna og bandalagsríkja þeirra
I Vietnamstyrjöldinni, að her-
ir þeirra skyldu farnir frá
Vietnam sex mánuðum eftir
að hermenn Norður-Vietnam
væm famir frá Súður-Viet-
nam og friður tryggður. Að
lokinni ráðstefnunni sendi
Johnson Harriman í annað
ferðalag til Indónesíu, Ceylon,
Indlands, Pakistans, írans,
Þýzkalands, Bretlands, Mar-
okkó, Túnis, Alsír, Spónar,
Fralkklands og Italíu — þar
sem hann ræddi bæði við
stjóm landsins og Pál páfa VI.
Enn sendi Johnson bréf til
Ho Chi Mi'hns í tilefni af stöðv
un loftárásanna í tilefni ára-
mótanna í febrúar 1967. Þar
Xagði hann til, að þeir settust
að samningaborði einhvers
staðar á rólegum og kyrriát-
um stað, þar sem þeir væru
lausir við ágengni blaða- og
fréttastofnana. Bauð forsetinn
að Bandaríkin sendu ekki
fleiri hermenn til Vietnam
og hættu loftárásum á Norður
Vietnam, gegn því að Norður-
Vietnam hætti íhluttm í Suð-
ur-Vietnam, bæði á landi og
sjó. Hanoi-stjómin svaraði
ekki fyrr en daginn eftir, er
Johnson hafði fyrirskipað að
loftárásirnar skyldu hafnar á
ný. Var þá svarið á þá leið,
að Norður-Vietnamar myndu
aldrei fallast á fri'ðarviðræður
meðan þeim væri ógnað með
loftárásum.
Hinn 29. september 1967
bauðst Johnson til þess að
fara sjálfur, eða senda Dean
Rusk hvert á land sem væri
til friðarviðræðna um Viet-
nam. Þetta kom fram í ræðu
forsetans í San Antonio í Tex-
ar. Hann sagði þá að loftárás
um yrði hætt, þegar Hanoi-
stjómin féllist á viðræður og
þá myndi Bandaríkjastjóm
vænta þess, að Hanoi nota'ði
ekki hléið til árása í því skjmi
að bæta hernaðarlega aðstöðu
sína.
Næst gera Bandaríkjamenn
hlé 29. janúar, vegna áramóta-
hátíðar Vietnama. Ætlunin
var að hléið stæði í 36 klukku
stundir, en afLýsa varð því,
þar sem skæruliðar Viet-Cong
og hermenn frá Norður-Viet-
nam gerðu heiftarlegustu árás
til þess tíma. Réðust þeir á
marga flugvelli og herbæki-
stöðvar, 8 borgir og bæi í mfð-
hálendi landsins og nokkrar
hafnarborgir. Bardagar geis-
uðu í Saigon og Da Nang og
gerð var tilraun til innrásar í
sendiráð Bandaríkjanna í
Saigon. Þessi árás meðan á
vopnahléinu stóð setti óhug að
mönnum og búizt var við
hinu versta af hendi kommún-
ista. Þessari stórsókn linnti
ekki fyrr en eftir um það bil
fjóra sólarhringa og búizt var
við að 300.000 manns hafi
misst heimili sín í henni. Eng
an hafði grunað að meðal
hinna fjölmörgu, sem streymt
höfðu til Saigon til þess a'ð
taka þátt 1 áramótahátíðahöld
unum leyndust skæruliðar
Viet-Cong. Borgir stóðu opn-
ar. Skipulag árásarinnar var
mikið og hún heppnaðist
Áframhaldandi árásir komu
siðan í kjölfar og mestallan
febrúarmánuð virtist svo sem
Norður-Vietnam ynni hvem
sigurinn á fætur öðrum. Það
er ekki fyrr en 27. febrúar að
halla fer undan fæti fyrir
kommúnistum og á hlaupárs-
daginn tilkynnir franska
stjórnin að Hanoi-stjómin sé
fús til viðræðna, ef Bandarik
in hætti loftárásum.
Þessar leifturárásir urðu til
þess að skipt var um yfirhers
höfðingja í Vietnam. Hinn 31.
marz ávarpaði Johnson banda
rísku þjóðina og takmarkaði
loftárásir á Norður-Vietnam
svo sem áður er getið. Bauð
hann Hanoi-stjóm til við-
ræðna og leið svo og beið í
nokkra daga. Hinn 4. apríl
tilkynnti Ho Chi Minh, að
hann væri reiðuibúinn. Stóð
þá lengi í stappi um fundar-
stað. Bandaríkin stungu upp
á hlutlausum löndum sem
fundarstöðum, en Hanoi neit-
a’ði ávallt. Hanoi-stjómin
stakk upp á fjöldamörgum
viðræðustöðum í kommún-
istaríkjum og Bandaríkin neit
uðu. Loks samdist um París
sem fundarstað 3. maí og 10
dögum síðar hófust fundir.
Síðan hafa þessir fundir
staðið yfir og verið haldnir
hvern miðvikudag. Viðlbrögð
fólks hafa verið mismunandi.
T.d. hefur það verið álit Rússa
a'ð eitthvað þyrfti að breytast
í þessu vandasama deiluháli,
en aðrir t.d. Mao formaður
hefur lýst því yfir, að samn-
ingafundirnir væru samsæri
heimsvaldasinna.
Tapaði veski með 30 þús. kr.
MAÐUR tapaði í fyrradag 30
þúsund krónum, en hann varð
tfyrir því óhappi að týna veski
sinu. Veskið kom þó aftur í leit-
iraar, en peningarnir voru þá
horfnir.
Maður þessi hafði farið í
banka og tekið út sparimerki
fyrir 'kr. 30 þúsund. Fór hann
síðan til vinnu sinnar á Lindar-
götu, en um kvöldið fór hann
að borða á Gamla Garði, en upp-
götvaði Þá sér til skelfingar að
veskið var horfið. Veskið fannst
þó síðan á Lindargötunni og vaT
skilað á lögreglustöðina, en eng-
ir peningar voru þá í því.
Nú er skorað á þann, sem pen-
ingana hefur tekið, að senda þá
á lögreglustöðina, því að honum
má ljóst vera, hversu bagalegur
þessi mikli peningamissir er fyr-
ir manninn. Eins eru fullorðnir,
ef þeir verða varir við að imgl-
ingar eða böm hafi óvenju
mikla peninga um hönd, beðnir
um að tilkynna það á lögreglu-
stöðina.
STAK8TEINAR
Fást ekki til að svara
Undarlega hljótt hefur verið
um unga framsóknarmenn eftir
að Mbl. beindi fyrirspurnum fil
þeirra um stjórnarkjör á Laugar
vatni og reikninga SUF, er birt
ir voru í Tímanum. Hefði þó
mátt búast við skjótum viðbrögð
um eftir herlúðrablástur spá-
fugla Eysteinskunnar fram til
þess að fyrirspum Mbl. var bor-
in fram. S.l. þriðjudag var þögn
in toks rofin og var röddinn
næsta aumleg. Reynt var með
yfirklóri að breiða yfir Iaumu-
spilið á Laugarvatni, en spurn-
ingum um reikninganna látið alls
ósvarað.
Greinarhöfundur segir, að sjald
an eða aldrei hafi ríkt jafn-
mikil samstaða og eining um
stjóraarkjör SUF og á Laugar-
vatni, sem sjáist bezt á því, að
tillögur uppstillinganefndar hafi
verið samþykktar einróma. Rétt
er það, að ekki komu fram aðfr-
ar tillögur, en vert er að rifja
upp hvaða aðferðum var beitt til
að ná umræddri „einingu og sam
stöðu“. Þeir Ólafur Ragnar Gríms
son og Baldur óskarsson urðu
varir við það snemma á þing-
inu, að veldi þeirra stóð ekki
eins traustum fótum og þeir
hugðu. Að verða sparkað út úr
stjórn SUF var þéim spáfuglum
og læiriföður þeirra. Eysteini
Jónssyni, óbærileg tilhugsun. Sam
kvæmt dagsskrá skyldi stjórn-
arkosningin fara fram í lok
þingsins, en þar sáu þeir félag-
ar sér leik á borði. Var stjóra-
arkosningunní skotið inn milli
dagskráriiða á sunnudagsmorgni,
þegar búið var að smala þeim
fulltrúum er tryggir þóttu. Stór
hluti fundarmanna var hins veg
ar fjarverandi og urðu ókvæða
við, þegar þeim barst fréttin, en
gerðu ekki kosninguna að hávaða
máli, enda var þá komið að því
að minnast afmælis sambandsins
Greinarhöfundur reynir að klóra
yfir athæfið í Tímanum, en minna
fór fyrir svörum hjá honum og
hans félögum þegar Halldór E.
Sigurðsson alþm. gerðið umrædd-
an atburð að umtalsefni á ráð-
stefnu Framsóknarflokksins á
Selfossi fyrir nokkru og átaldi
þessi vinnubrögð.
Fagurt fordæmi?
Með birtingu reiknings SUF
í Tímanum fylgdu þau ummæ<i
að með þessu væri áætlun sam-
takanna að gefa öðrum stjórn-
málasamtökum fordæmi um op-
ið frjálslynt starf. En eins og
bent hefur v-srið á í Mbl. voru
á reikningsbirtingunni nokkrir
meinbugir. Hann náði aðeins yfir
helmíng starfstímabils stjóraar
SUF og á rekstrarreikningi var
einn liður, er nefnist afskrift
bifreiðar, en engin grein gerð
fyrir eignum sambandsins.
SUF var beðið að birta efna-
hagsreikning yfir allt tímabílið,
til þess að betur mætti glöggva
| sig á þessu atriði. Hefði mátt
ætla, að ekki stæði á svörum hjá
þeim sem hugðust ganga á undan
með fögru fordæmi. En svo und-
arlega bregður við, að við þessari
spurningu fæst ekkert svar. Það
er nú öllum ljóst, að spáfuglarn
ir munu ekki treysta sér til þess-
arar b'irtingar og má geta sér til,
hvers vegna þeir kjósa frekar
þanin kostinn að þegja þunnu
hljóði.