Morgunblaðið - 21.11.1968, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. NÓVBMBER 1968
23
1968. Því fer þó fj'anrd, að hér
séu taliin öll lián, sem 'telkm hafa
verið á þessu tÍTuahiili, til gjaild-
eyrisa'Uíkandi fj árifesi'iiniga, en ein
mieginregla varðaindli veiitÍTiigu
leyfa ti'l lántöku erlendis hefur
uindla'nfaTÍ'n ár veri'ð sú, að um
vaeri að raeða fj'árfestinigu, er
stuðlaði a ðbæfctum greiðsliujöfn-
uði við utlönid.
Verður þá næst farið nokkr-
uim orðuim um gneiðsil'ubyrði
vegna eríendra s'kuld'a, ein með
því er á'bt við heildangreið&lur
vaxta og afbortgaina af föstuim -er-
lend'um iáinum . í h'l'UitfaiUd við
heil'd'argj'aldeyristekjiur, bæði af
útfiuitini'n'gi vönu og þjónuutu.
Fara hér á eftir tölur um
greiðsliubyrðinia frá 1963 ti'l 1968:
Opinberir Einka- Samt.
aðilar
aðilar
% % %
1963 4,8 3,7 8,5
1964 4,6 3,4 8,0
1965 4,3 3,4 7,7
1966 4,4 4,3 8,7
1967*) 4,8 6,6 11,4
1968**) 6,3 9,1 15,4
leyti verið miðað við gamla
genigið, þar sem það er auðveid-
ara til saima’nburðar fyrir fiesta,
þar sem þiirfcar fcöini'egair upplýs-
ingar um efnaiha'gsimiái að undan-
föi'rau eru yfirGeitt miðaðar við
það gswgi. Á hiimn bóginn er rétt,
að leggja áherzí’u á það, að geng-
islækk'Uinin breytir -í mjálfu sér
en'gu um raunverulega skulda-
byrði þjóðarbúsiins enjeindis. Þótt
SlcuJldimar og greiðslur aif þeitm
hækki í krónium tallið, hækka
gj a 1 dey riifi tek j urn' a r, sam notaðar
eru til þess að stanida undiir
greiðsl'uim þes.ium, að saima
gkapi. í»að er því ekki gengis-
lækkunin, heldiur lækikun gjald-
eyristekna, sem hefur þyngt
hina erlend'U greiðsíubyrði ís-
lenzku þjóðarimnar að undam-
fömu.
A myndinni eru Guðmundur Jó hannesson, bóndi Skárastöðum, Páll Halldórsson flugmaður og
Ragnar Benediktsson, oddvitj B arkastöðum.
Þyrlon í eftirleit
in erlend lán, ekki áætluð nema
'ÞESSI gráa ær á meðfylgjandi ■ um 500 millj. kr., en innkomin
1968 eru umsamin, en óinnkom- einkaaðila í erlendum gjaldeyri
vaxið mjög síðustu árin. Alls
nemur aukning þeirra 1412 millj.
kr. frá árslokum 1963. Lang-
stærsti hluti þessarar skulda-
laukningar stafar af flugvéla-
kaupum Loftleiða, en áætlað er,
að ógreiddar skuldir vegna
þeirra verði í árslok 1968 75S
millj. kr. Þar sem Loftleiðir
starfa svo að segja eingöngu á
erlendum markaði, greiðast þess
ar skuldir beint af erlendum
tekjum félagsins, og þær koma
því ekki af almennum gjaldeyr
istekjum þjóðarinnar. Þar sem
lán Loftleiða vegna flugvéla-
kaupa eru til skamms tíma vega
þau mjög þungt í tölum um
vexti og afborganir af erlendum
lánum bæði í ár og næstu tvö
árin.
3) Ftuig'félaig íslamds hefur
, , ,------ — ______ eininig aiukið mjög síkujldir sínar
Vocíj ioÍonUS U* Wf ’v^x fyrst yfirlit um fastar er-1 á afc.ilra síð'ustu árum, enda hefur
1 6,3% 968 og s a ar það len(jar skuldir í árslok 1963 til fl'U'gfloti félaigsins verið al'ger-
fyrst og fremst af lækkun gjald- 1968 - millj kr 1
mynd hvarf út i hríðarsortann í
göngum hjá Miðfirðingum fyrr
í 'haust, þótti bændum illt að vita
af fé á afréttinni. Þyrla Land-
helgisgæzlunnar leitaði afréttina
í vikunni sem leið og fannst sú
gráa með lamb sitt við Arnar-
vatn. Alls fundust 9 kindur og
5 hross í afréttum Miðfirðinga
og Hrútfirðinga.
—SKULDAAUKNING
Framhald af bls. 24
skulda á síðustu fimm árum.
lán eru þá áætluð samtals 7300
millj. kr. á eldra genginu, og er
það hin raunverulega heild-
arskuld þjóðarbúsins erlendis
vegna lána, sem samið er um
til lengri tíma en eins árs. Sé
við þá tölu bætt 800 millj. kr.
áætluðum skuldum vegna stuttra
vörukaupa erlendis, eru heildar-
skuldir nú í ársok því áætlaðar
8100 millj. kr., eða 12500 millj.
kr. á nýja genginu.
Tfl frekari glöggvunar er rétt
að gera grein fyrir erlendum lán-
um íslendinga undanfarin ár. Er
alls staðar, þegar ekki er annað
Þa kemur e.nn.g fram . frett tekið f miðað g þag •
Seðlabankans, að gre.ðslubyrð-, sem f árs,ok m7 gfram
in yegna erlendra skulda hefur ti] u nóvember sl hafa töl.
auk.zt, ef miðaðer v.ð heildar- ur fr& f ri árum V’J umreikn.
gjaldeynstekjur, bæði af utflutn aðar tif þess gen is Kemur hér
eyristekna.
Hér á e ftir fer frétt Seðlabank-
ans í heild:
í UMRÆÐUM um efnahagsmálin
að undanförn-u hafa komið fram
mismunandi tölur um það, hverj-
ar væru erlendar skuldir íslend-
inga. Þar sem talnamisræmi það.
sem hér um ræðir, stafar af því,
að menn hafa túlkað á mismun-
andi hátt upplýsingar, sem Seðla
! lega endiurnýjað'ur og munar þar
Opinberir aðilar Einka- aðilar Samtals Samtals á nýja genginu
1963 3.146,5 933,5 4.080,0 6.299,5
1964 3.077,8 1.674,2 4.752,0 7.337,1
1965 3.107,4 1.961,4 5.068,8 7.826,2
1966 3.369,9 2.488,1 5.858,0 9.044,8
1967 3.781,6 2.794,5 6.576,1 10.151,9
1968 áætl. 4.955,0 2.345,0 7.300,0 11.271,2
Samkvæmt þessum tölum er
bankinn hefur látið í té, þykir' áætlað, að skuldaaukning frá
rétt, að bankinn skýri, í hverju | árslokum 1963 til ársloka 1968
þetta misræmi liggur, jafnframt | verði 3220 millj.. eða 79%. Sé
því sem gagnlegt getur verið að j hins vegar haft í huga, að megin.
gefa nokkrar almennar upplýs- j hluti þessarar skuldaaukningar
ingar um skuldastöðuna við út- j hefur verið vegna sérstakrar
lönd og greiðslubyrði þjóðarinn-! gjaldeyrisskapandi fjárfestingar,
ar. I svo sem Búrfellsframkvæmda,
Misskilningur sá, sem fram fl^éiakaupa og fiskibátakaupa
' er augljost, að raunveruleg
hefur komið um þessi mál, stafar
af því, að Seðlabankinn lét við-
ræðunefnd stjórnmálaflokkanna
um efnahagsmiál í té tölur, er
byggðar voru á endurgreiðslu-
áætlun fastra erlendra lána, og
náðu þær til allra lána, sem sam-
ið hafði verið um eða vitað var
um í árslok 1967. Þessi tala er
hins vegar hærri en raunveruleg
erlend skuld í árslok 1967, sbr.
fölur þar að lútandi í 2. hefti
Fjármálatíðinda 1968. Mismun-
urinn liggur í því, að í árslok
1967 hafði verið samið um stór-
lántökur vegna Búrfellsfram-
kvæmda, sem þá höfðu ekkí ver-
ið nema að litlu leyti notaðar.
Alls námu fastar erlendar skuld-
ir í ársok 1967 á þáverandi gengi
6576 millj. kr., og er þá átt við
þann hluta lána sem notaður
hafði verið. Að ónotuðum hluta
umsaminna lána meðtöldum,
námu skuldbindingar þá hins
vegar alls 7870 millj. kr. Mis-
munurinn er því um 1300 millj.
kx., sem voru umsamin, en ónot-
uð lán, sem að miklu leyti hafa
komið til notkunar á árinu 1968.
Veldur þetta því, að í árslok
skuldabyrði hefur ekki vaxið að
sama skapi. Verður nú gerð
grein fyrir helztu liðum í skulda-
aukningunni á þessu tímabili.
1) Sér fyrst litið á opinberu
lánin, kemur í ljós, að lang-
mestur hluti skuldaaukningar
opinberra aðila felst í hinum
miklu lántökum vegna Búrfells-
virkjunar og hafnargerðar í
Straumsvík. Alls er gert ráð fyr-
ir, að útistandandi skuldir vegna
þessara framkvæmda verði í árs-
lok 1968 1584 millj. Sé þessi tala
dregin frá skuldum opinberra
aðila í árslok 1968, nema þær
þá 3371 millj. kr., svo að önnur
skuldaaukning þeirra frá árslok-
um 1963 hefur aðeins numið 225
millj. kr. Rétt er að taka fram,
að með opinberum lánum eru
talin, auk lána ríkisins sjálfs,
lán ríkisbankanna, fjárfestingar-
sjóða, ríkisstofnana, svo og sveit-
arfélaga og stofnana þeirra. Bein
lán ríkisins í árslok 1967 voru
aðeins rúmur þriðjungur opin
beru lánanna.
2) Eins og taflan hér að fram-
an ber með sér, hafa skuldir
mest um þotukaiupin. Þófct Plug-
félaig Í3l'ands 'sibarfi í mimna mæli
á alþjóðamankaði en Loftleiðir,
eru þó gj’aldeyristekj ur aif sbarf-
semi þass verulegar. Alls eru er-
lendar skuldir Fíugiféil.agisijnis áætl
aðar 327 millj. 'kr. í ártslok 1968,
og er þá eins ag áður miðað viið
eldra gengiið.
4) Loks er að 'geba þess, að mik
ill hlu'ti þeirra eiinkail'án>a, sem
tekin 'haifa verið erlendits að und
anförnu, eru vegna kaupa
fiskiskipum, og haifa skuldir
vegna kaupa fiskisikipa erlendis
hækkað um 328 millj. kr. á fianm
áruim, en áætlaðar skuldir vegna
fiigkiskipakaupa nú í árslok 1968
eru 687 millj. Fiskiisiki'paláinin
eru öll til ti'l'tö'liulega s'kamms
tíma, fl'est til 7 ára, svo að
greiðslubyrði aif þeim er tiltöliu
lega mjög mikil. Húm var þó
ekki tilfinnainleg á meðam síld
veiðar gengu vel, en hefiur vald-
ið vaxandi erfiðíeiikuim, efitir því
sem verr hefur genigið útgerð
sbóru síldarskipatnina.
Séu laigða r samam skuldir
vegna þeirrar fjárfestimgar, sem
nú hefur verið nefnd, þ.e.a.s. Búr
felils, St raum s v í kur, flugvéla-
kaupa og fiiskibá'taikaupa, keimur
í ljós, að heildarskuldir vegna
hennar mema alHs 3353 millj. kr.
í árslok 1968, em það er heldur
meira en heildaraiukning er-
liendra skulda á síðushu fiimm ár
Uim. Alis niema þessi lán ein 46%
af heildarskuldunum í árslok
*) Bráðahirgðatölur.
**) Áæltun.
Af þessum töUum miá sjá, að
greiðslulbyrðin 'hefiur 'auikiz't mjög
mikið síðuistu tvö árin, en megin
ástæðam fyrir því er hdm miikla
lækikun gj'aildeyrisbekna, er veld-
ur því, að greiðsíubyrðin þynig-
ist, þar siem sömu greiðslur
þurfia nú að komia ®f leegri heild-
airtekjum. Enmifremur á það þótt
í þyngri greiðslu'byrði þetasi ár,
aið aililimikið af skuldlaaukning-
'Uinmii síðusbu árin ihaáa verið til-
tölutega stiutt lán velgna kauipa
á flugvélum oig fiskibátum. Eru
flest þesisi Jám tiil fimim til sjö
ára og kemur það t.d. fram í
því, að á áruinum 1968 tiil 1970
muniu greiðast um 67% aif 'heild-
airskuíduim eimkaaðiQla, eims og
þær voiu í áralok 1967, en um
85% verða að fuMiu greidd í árs-
lok 1972. Af 1359 rnáiMj. kr.
greiðlsl'um afborgana og vaxita á
áriinu 1968 eru t.d. 570 miililj. kr.
eða 42% vegna Loftleiða, Flug-
félagsins og fiskibátakaiuipa.
Greiðslubyrðin vegna opim-
berra Jiána hefur hætekað miklu
miintna, þar se mhér er fyrat og
fremst um að ræða lán tii lamgs
tíma. 'Hækkum greiðsluþyirðar-
inoar vegna þessara láma 1967 og
1968 stafar svo tM eiingön'gu af
því, að gjaildeyriistekj’umar hafa
minmkað, svo að grei'ðísliubyrðiin
þyngist þess vegrna hliuitfailil'Slega.
í þessu yfiriliti hefur að mestu
Ekki tjón vegna
vendunni
votnsbóln
ÞEGAR sett voru ákvæði um
verndun vatnsbóla á höfuðborg-
arsvæðinu var mönnum gefinn
kostur á að koma fram með at-
hugasemdir, ef þeir hefðu þar
hagsmuna að gæta. Komu fram
nokkrar kvartanir og mótmæli
frá umráðamönnum lands á svæð
inu og var fjallað um þau í borg
arráði. Kom fram, að ákvæðin
væru í þessum tilfellum ekki önn
ur en mönnum væri af heilbrigð
is- og byggingarákvæðum gert
að fara eftir og þyrfti því ekki
að bæta nein tjón vegna vernd-
unarákvæðanna.
- SJALFSMORÐ
I ramhald af hls. 24
Á íslandi eru sjálfsmorð 2.7%
af dánartölunni og í V-Berlín
eru þau 2.3% af dánartölunni.
Önnur lönd, þar sem sjálfsmorð
eru yfir 2% af dánartölunni, eru
t.d. Tékkóslóvakía, Svíþjóð, Finn
land og Japan. Allar eru upplýs-
ingar þessar miðaðar við 1966. Þá
kemur einig fram í skýrslu þess-
ari, að í átta iðnþróuðum lönd-
um eru sjálfsmorð þriðja algeng-
asta dánarorsök fólks á aldrin-
um 15—45 ára.
I tiilieifni af þessari frótt sneri
Morgunblaðið sér till Benedikts
Tómajssonar læknis, sem hefur
anraazt sam'antekt þessara upp-
lýsinga hérilendiis fyrir hönd land
læknis, og fékk hjá honiuim frek-
ari upplýsiingair. Kvað Beniedlkt
sjiálfsmorðstöliuma hér á landi
baifa verið rajög breytilega frá
ári til ára, en langhæsta árið
1966, en þá frömd'U 37 mainns
sjál'fsmorð hér á Laindi. Benedikt
kvaöst nýlega hafa fengið sijólfs-
morðstölunia fyrir 1967. Heifði
húin íækkað nokkuð, eða niður í
30 og væru sjálfsmorð 2.3% af
dánairtölunni það árið.
Nokkuð má sjá þróuninia í
þessuim efmum, ef liitið er á tölu
sjálfsmorða undianfarin 10 ár. Ár
ið 1956 frömdu 20 manrns sjálfs-
morð hérlendis, árið 1957 voru
sjálfsmorðin 14, árið 1958 voru
þau 9, árið 1959 11, 1960 13, 1961
19, 1962 17, 1963 15, 1964 17, 1965
22 og árið 1966 37 að töllu, eins
og fyrr segir.
Sntíðn 370
þúsund lestn
olíuskip —
Tokyo, 20. nóvember AP
JAPANSKA skipaamíðastöðin
Ishikalajima-Harima, skýrði frá
því í dag, að henni hefði borist
beiðni um að smíða 370 þúsund
lesta olíuskip fyrir „Tokyo Tank
er Corp“. í Japan. Það verður 58
þúsund lestum stærra en stærstu
skip sem nú sigla um heimshöf-
in.
Áætlað er að skipið verði til-
búið 1971, en kostnaðaráætlun
liggur ekki fyrir ennþá. Skipið
verður notað til að flytja óunna
olíu frá Persaflóa til Japan.
Rúðist ú fiski-
bút frú Kúbn
Havanna, Kúbu, 20. n óv. AP
TVEIR fallbyssubátar frá Vene-
súela réðust í dag á kúbanska
fiskiskipið Alecrin, sem var að
veiðum um 100 mílur út af norð
urströnd Venesúela og neyddi
það til að sigla til hafnar í Vene
súela.
Fallbyssubátarnir skutu nokkr-
um skotum að Alecrin og
skemmdu það mikið, en enginn
af áhöfninni slasaðist.
Þessi frétt er höfð eftir Kúb-
anska útvarpinu, sem sagði einn
ig að Alecrin hefði verið að veið
um ásamt þrem öðrum skipum.
Það hefði verið á þessum slóðum
í 51 dag og búið að fá 90 lestir
af túnfiski.
Carayhnuk, varnarmálaráð-
herra Venesúela, sagði frétta-
mönnum að hann væri að kanna
þessa frétt útvarpsins, en kvaðst
engar upplýsingar geta gefið að
svo stöddu.