Morgunblaðið - 29.11.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1968

Útgefíandj
I'ramkvæmdastjórj
Ritstjórar
Ritstj órnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgrei'ðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 130.00
í lausasölu
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjiamason. frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árnd Garðar Kristinsson.
Aðalstraeti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr. 8.00 eintakið.
UPPGJÖF STJÓRNAR-
ANDSTÖÐUNNAR
k þeim tímum er þjóðin
** stendur frammi fyrir ein-
hverri mestu efnahagskreppu
á þessari öld gera stjórnar-
andstöðuflokkarnir, Fram-
sóknarflokkurinn og Komm-
únistaflokkurinn, enga til-
raun til þess að leggja fyrir
" þjóðina tillögur til lausnar
hinum mikla vanda. Þó hafa
þessir flokkar fengið í hend-
ur nákvæmlega sömu upplýs-
ingar um ástand og horfur og
ríkisstjórnin hefur til þess að
byggja sínar ákvarðanir á, og
stjórnarandstöðuflokkarnir
hafa einnig haft aðgang að
nákvæmlega sömu sérfræði-
aðstoð og ríkisstjórnin. —
Stjórnarandstæðingar geta
því ekki borið við þeirri af-
sökun, að þeir hafi ekki feng-
ið nægar upplýsingar um
ástandið. Samt sem áður hafa
þeir algjörlega neitað að
leggja sín úrræði fyrir þjóð-
ina, og er bersýnilegt, að þau
úrræði eru ekki til í herbúð-
um stjórnarandstæðinga.
_ í Ijósi þess, að stjórnarand-
stæðingar hafa með öllu
brugðizt þeirri skyldu sinni
að leggja sín spil á borðið
verður krafa þeirra um, að
ríkisstjómin segi af sér enn
furðulegri og fáránlegri.
Raunar er slík krafa fjar-
stæða ein, þegar ekkert ligg-
ur fyrir um það, hvort grund-
völlur væri fyrir myndun
nýrrar þingræðisstjórnar. Ef
farið væri að ráðum stjórn-
arandstæðinga í þessum efn-
um, mætti búast við, að land-
ið væri stjómlaust svo mán-
uðum skipti, meðan hrossa-
kaup fæm fram milli stjóm-
málaflokkanna um myndun
nýrrar ríkisstjórnar og getur
hver og einn ímyndað sér
hvernig þá væri ástatt. Það
ber því allt að sama brunni,
málflutningur og kröfugerð
stjómarandstæðinga sýnir
ýmist algert ábyrgðarleysi
eða fullkomna uppgjöf
frammi fyrir vandamálun-
um.
Fjarstæðukenndastar em
þó þær fullyrðingar Fram-
sóknarmanna og kommúnista,
að það hafi sýnt veikleika
• ríkisstjómarinnar, að hún
óskaði samráðs við stjórnar-
andstöðuflokkana um lausn
hins mikla efnahagsvanda.
Auðvitað bar ríkisstjóminni
beinlínis skylda til, þegar svo
stórfelld vandamál blöstu
við, að hafa samráð við
stjómarandstöðuflokkana og
freista þess að ná sem víð-
tækustu samkomulagi um
nauðsynlegar aðgerðir. Hitt
sýnir svo bezt styrkleika rík-
isstjómarinnar, að þegar þær
viðræður bám ekki árangur,
hikaði stjórnin ekki við að
grípa til mjög róttækra að-
gerða í efnahagsmálum þjóð-
arinnar, sem hún gerði sér
fulla grein fyrir að mundu
ekki afla henni vinsælda hjá
þjóðinni að sinni, en vom
samt sem áður óhjákvæmi-
legar.
Atburðir síðustu vikna
sýna glögglega, að tveir
stjórnmálaflokkar, Framsókn
arflokkurinn og Kommún-
istaflokkurinn, hafa hreinlega
gefizt upp frammi fyrir hin-
um stórfelldu vandamálum.
Þeir hafa gefizt upp við að
leggja sjálfir fram tillögur,
sem úrslitum gætu ráðið.
Þeir hafa gefizt upp við að
sýna ábyrgðartilfinningu í
störfum, eins og krafa þeirra
um afsögn ríkisstjómarinnar
sýnir bezt, og þeir gáfust upp
við að axla þá ábyrgð, sem
viðræður stjómmálaflokk-
anna gátu lagt þeim á herð-
ar.
ÚTFLUTNINGUR
IÐNAÐARVARA
ITinn þýðingarmesti ávinn-
ingurinn af gengislækk-
uninni er sá, að hún skapar
öllum atvinnugreinum lands-
manna jöfn tækifæri til vaxt-
ar. Ef valin hefði verið sú
leið að koma upp stórfelldu
uppbótarkerfi sýnir reynslan,
að slíkt kerfi miðast fyrst og
fremst við að halda nokkrum
mikilvægustu þáttum sjávar-
útvegs og fiskiðnaðar gang-
andi, en hvetur hins vegar
ekki til alhliða vaxtar í at-
vinnulífinu né að leitað sé
nýrra leiða.
Gengisbreytingin nú mun
t.d. gefa íslenzkum iðnaði ný
tækifæri til vaxtar. Bæði
batnar samkeppnisaðstaða
iðnaðarins mjög innanlands
og skilyrði til útflutnings
verða mun hagstæðari. Á síð-
ustu ámm hafa ýmis íslenzk
fyrirtæki raunar hafizt handa
um töluverða útflutnings-
starfsemi. Má þar til nefna,
að verksmiðjur SÍS hafa flutt
töluvert út af ullarvörum til
Sovétríkjanna. Verksmiðjur
Álafoss, hins gamalgróna fyr-
irtækis, em nú önnum kafn-
ar við stórfellda tilraun til
útflutnings. í viðtali við for-
stjóra Kassagerðar Reykja-
víkur í Mbl. fyrir skömmu,
kom fram að það fyrirtæki
VŒJ
(ITAN ÚR HEIMI
Ungverjar vilja ekki taka
stö&u með íhaldssinnum
Eftir Leslie Colitt
„ÞAÐ er stórkostlegt að vera
kominn til Vesturlanda að
nýju“, sagði pólskur rithöf-
undur fyrir skömmu, er hann
steig út úr flugvél á flugveil-
inum í Budapest nýkominn
frá Varsjá. Þessi endurnýjaða
gamansaga, sem gengur
manna á milli í Rudapest,
hefur að geyma eilítið stærra
sannleikskorn en áður.
f samanburði við það frost,
sem ríkir í menningar- og
stjórnmálum í Póllandi, má
segja að ríki stöðuigut vor í
Budapest, en við og við
I koma óvæntir frostikaflar. Við
brögð leiðtoga Ungverja-
lands við atburðunum í Tékkó
slóvakíu eru einmitt einn
slíkur kafli.
Janos Kadar, aðalritari
kommúnistaflokks Ungverja-
lands, hitti Alexander Dubcek
að máli á einkafundum mörg-
um sinnum fyrir hinn örlaga-
ríka dag, 21 ágúst sl. í fyrstu
ræddi Kadar við leiðtoga
Tékfkóslóvakíu um hætturnar
af því að leyfa óheftum blöð-
um að ráðast á Sovétríkin. En
Dubcek sýndi engin merki
þess, að sett yrði á jafnvel
takmörkuð eiginritskoðun, var
aði Kadar hann við því, sem
Sovétríkin myndu gera. Hann
grátbændi Dub^pek að leggja
til atlögu gegn aberandi grein-
um í blöðum í Tékkóslóvakíu,
þar sem þá var ráðizt gegn
Mosfcvu daglega t. d. í blöð-
unuim PRACE og MLADA
FRONTA.
Því hefur verið haldið
fram, að Kadar hafi talað
vegna beinna hagsmuna sinna,
þar sem Ungverjar létu opin-
sikátt samúð sína í ljós með
Tékkóslóvökum. Engu að sið-
ur virðist margt benda til
þess, að hann hafi óttazt, að
valdbeiting Sovétríkjanna í
Tékkóslóvakíu myndi verða til
þess að spilla alvarlega fyrir
endurbótaáætlun ungverskra
kommúnista.
Þegar heriið Varsjárbanda-
lagsins, þar á meðal hans
eigið, fékk fyrirmæli um það
20. ágúst að vaða inn í Tékkó-
slóvakíu, hófst tímabil, þar
sem Kadar dró sig í hlé af
opinberum vettvangi líkt og
einsetumaður. Þetta Stóð í um
tvo mánuði, unz hann með
Janos Kadar. Er hann
frjálslyndari en hinir?
tregðu lét hafa eftir sér fyrstu
ummæli sín um innrásina:
„þetta var síðasta úrræðið".
Kadar er fjarri því að vera
sá maður að lenda í deilum
við Sovétríkin vegna Tékkó-
slóvakíu og hann er fylgjandi
hægfara en ekki sjálsfikrafa
endurbótum. En hann vildi
ekki heldur láta nota sjálfan
sig sem Ulbricht eða Gomulka
gegn endurbótarforystunni í
Prag.
Þannig var Kadar ekki við-
staddur flokksþing pólska
kommúnistaflokksins fyrir
skömmu. f staðinn sendi hann
Beia Bisku, sem sæti á í for-
sætisnefndinni til þess að bera
fram sjónarmið ungverska
kommúnistaflokksins. Bisku
lét það ekki einungis undir
höfuð falla að krefjast þess,
að hert yrði á hugmynda-
fræðilegri samstöðu gegn
,,endurskoðunarsinnum“, eins
og Ulbricht frá Austur-Þýzka-
landi, Gomulka frá Póllandi
og Brezhnev leiðtogi sovézka
kommúnistaflokksins gerðu,
heldur tókst honum einnig að
forðast að fordæma öfgar í
Tékkóslóvakíu. Vegna þessa
létu pólsk blöð sér hægt um
og sögðu efcki frá ræðu hans.
Sovézka fréttastofan TASS
fór eins að. Ungversk blöð
skýrðu hins vegar ýtarlegar
frá henni en nokkru öðru dag-
inn eftir.
Ungverjar brosa kurteis-
lega, er Vesturlandabúar
koma og „uppgötva" tiltölu-
lega frjálsræðislegan svip yfir
listum, efnahagslífi og jafnvel
stjórnmálasviðinu. „Við skilj-
um stundum ekki, hversu
mjög hlutirnir hafa breytzt,
einkum á sl. sjö árum“, sagði
Tibor Dery, velþekktur ung-
verskur rithöfundur fyrir
skemanstu.
Dery er sjálfur gott dæmi
um þróunina í Ungverjalandi.
Er Rakosi einræðisstjómin
var við lýði fyrir 1956, starf-
aði Dery með stjórninni til
þess að vinna fyrir daglegu
brauði sínu eins og svo margir
rithöfundar aðrir. Þannig
skrifaði hann „sígilda" blaða-
grein í anda flokksins eftir
ein af alræmdari sýndarréttar
höldurn í Ungverjalandi eftir
síðari heimstyrjöld.
f uppreisninni 1956 skipaði
hann sér í fylikingu með Imre
Nagy og var síðan fangelsaður
í mörg ár, eftir að Kadar
komst til valda. Eftir að hann
var leystur úr fangelsi, sikritf-
aði Dery mjög átakanlegar
greinar um reynslu sína í
fangelsinu og tilraunir til
þess að verða aftur hluti af
lífinu í landi sínu. Nú er hann
aftur í hópi helztu rithöfunda
landsins og lætur efckert tæki-
færi ónotað til þess að gagn-
rýna þá dimrnu fortíð Ung-
verjalands, sem hann var
sjálfur hluti af. Það eru ekki
ófáir Ungverjar, sem segja
hann vera hjákátlegan í reiði-
legu viðhorfi sínu um öxl,
en þegar þeir eru spurðir,
játa þeir, að fáir sluppu frá
því tímabili með liljuhvítar
hendur.
Ungverjaland elur nú að
minnsta kosti ekki þess kon-
ar smán gagnvart þjóð sinni.
Frá aðalfundi Rithöf-
undasambands íslands
MORGUNBLAÐINU hefur bor-
izt nokkrar ályktanir frá aðal-
fundi Rithöfundasambands ís-
lands 17. nóvember sl. Fjalla
þær um stofnun sjóðs til að
kosta kynningu á verkum ís-
lenzkra rithöfunda erlendis, um
hefur á þessu ári flutt út um-
búir fyrir um 5 milljónir kr.,
og þannig mætti lengi telja.
Aðstæður til slíkrar út-
flutningsstarfsemi iðnaðarins
eru mun hagstæðari en áður,
vegna gengisbreytingarinnar,
og þess vegna er rík ástæða
að ungum skáldum verði veitt-
ur styrkur eða fái lán árlega
eins og íslenzkir námsmenn og
Ioks er um að ræða vítur og á-
skorun í Menntamálaráð vegna
afnáms fjárhæðar til starfs-
styrkja til handa rithöfundum.
til að ýta undir slíka starf-
semi. Félag ísl. iðnrekenda
hefur þegar tekið til höndum
við þetta verkefni, m. a. með
því að ráða sérstakan starfs-
mann til markaðsleitar, og
fleira mun vafalaust fylgja í
kjölfarið.
í fyrstnefndu ályktuninni er
lýst yfir stuðningi við frumvarp,
sem fram kom á Alþingi um
stofnun sjóðs til að kosta kynn-
ingu á verkum íslenzkra höfunda
erlendis.
í hinni ályktuninni er bent á,
að mörg hundruð íslenzkra náms
manna njóti styrkja eða lána, til
að stunda nám erlendis og enn
fleiri fái hliðstæðan stuðning til
náms í æðri skólum hér heima.
Telur stjórn Rithöfundasambands
ins óviðunandi, að tilsvarandi að-
stoð við unga rithöfunda skuli
ekki vera fyrir hendi, og gerir
þá kröfu að ungir höfundar njóti
réttar til Menntamálaráðsstyrkja
til jafns við námsfólk, þótt þeir
stundi ekki nám í skólum.
Loks skorar stjórn Rithöfunda
sambandsins á Menntamálaráð,
að aftur verði teknar upp fjár-
veitingar til Rithöfundasambands
ins, sem það úthlutaði síðan til
rithöfunda sem starfsstyrkjum,
en hún hefur nú verið felld nið-
ur.