Morgunblaðið - 29.11.1968, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 29.11.1968, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1968 15 Nýjar bækur Helgafells Spjallað við Ragnar Jónsson MORGUNBLAÐINU voru að berast tvær bæ'kur firá Helga- felli, og var tæikifærið notað til að fá nánari fréttir af út- •gáfunni í ár. — Verður bék'aúitgáfain hjá ykkur svipuð og í fyrra? — Nei, við gefum út eiti- hvað færri titla, em við höf- um eirus og fleiri útgefendur, haft hug á að læklka bækurn- ar í ár lítið eitt, og freista að vinna þá lækkun upp í auk- inni söiu hverrar bókar, þar sem viðbúið er að útgáf'ubæk- ur verði færri í ár en í fyrra. — Svo við gebuim treyet því að bæikur haeklki ekki á þessu ári? — Já, því tel ég að óhætt sé að treysta. Okkur er vel ljósit að nú þrengir að bóka- kaupenidium eins og öðrum. Kannske baupa þeir fleiri bækur fyrir bragðið, svo við fáum að lifa eitt ár enm. — Og er þá von á einhverj- um girniieguim bókum að tesa á jólunum og igefa vinium sín- uim? — Já, við höldum okkur nú einvörðuogu við inniemda höf umda, yngri og eldri. Á þreng ingatímum gildir að halda vörð um eigin list Og atvinniu. — Laxnessbókin, Kristni- hald uindir jökli, verðiur auð- vitiað bók ársins. Ég var rétt í þesisu að fá bréf frá gömilum vini, Magnúsi Ámasyni, mál- ara, skrifað á leið til útlainda. Hann segir um Kristnihaildið: „Ég hef aidrei skemmit mér eins vel við fyrsta lestur nokburriar bókar Laxness“. Þiettia eru hinar alimennu und- irtektir. Þebta er dæma'laus bók. Með'ail yngri höfunda er ný sfcáldsaga eftir Thor Vil- hj álimsson, sanmikallað snilld- arvehk, að ég ekki nefni bók Hannesair Pétursson, „INN- LÖND“, himiniíagur skáld- skapur. Og nú höfum við gef- ið út fyrstu bók hans enn á ný, isvo við eigum alílar ijóða- bækur hans. Jón Óskar er þjóðkunniur sem Ijóðstoálid, en fyr.sba skáldsaga hainis er kom- in út. Hér er leilkiö á alveg nýja strengi. Einis og þú hef- ur eflaust veibt athyigli, ekki síður en ég, og mjög keimur fram á síðustu málverkasýn- ingum, t.d. hjá meistaran.um Karli Kvaram, hve listin er aftur að verða mannlegri og hlýrri, nálgaiat afturhvarf til fegurðardýrkunar. Fólk er farið að þreytast á frystikist- um og bíluim, sem standa fast ir, og þó mest á tiligamgSlaiusiu flakki uppá tunglið. Svei því herjans randi um dauðamn geiminn. Þessi erindisleysa og samikeppni við Guð er skelfi- Hannes Hafstein lega barnaleg og kostnaðar- söm. Menn eru farnir að snúa sér að ástinni aftur, orðnir hálfleiðir á pilisum sem ná uppí klof og orsafca blöðru- bólgu, eins og þörf sé að minna fólk á kynfærin á sér. Ástin er aftur á leið á sínar gömlu rómantísiku stöðvar of- an þyndar. Jón Óskar er einn af fulltrúum þess sársauika- fulla og rpann'lega. Bók sína kallar hann „Llúkir á strönd- inni“, merkileg og nýsbárlag skáldsaga. Ný myndskreytt útgáfa af Grettissögu, með nútíma staf- sebningu, er liðor í endurreisn hins þjóðiaga á ísl'andi. Þetta er að rnörgu leyti skemmtileg asta fornsagain ,aiveig isérstak- laga fyrir unglinga, jafnvel börn. Myndirnar eru stórkost- legar, nærri 70 að tölu. í saima flokki er ný útgáfa á öllum verkum Hannesair Hafstein, Ijóðum, 'ritgerðum, skáldsög- ur með formálá eftir Tómas. Sá undrakraiftur, sem þessi stóri maður bjó yfir mætti gjarna þynna svolí'tið blóðið í Islendingum ársina 1968. Hannes Hafstein er aiuðvitað maður ánsiinis, afmælisbarn fullveldisins. Þá er bókki, sem aillir athaifna- og fjár- málamenn bíða eítir, Alþýða og athafnalíf eftiir Eyjólf Konráð, ritstjóra þessa blaðs. Bókin fjallar um brennaindi spursmál íslenziks athiafnalífs, sem enginin ungur miaður get- ur látið ólesna. Bólk af þessu tagi er nýjunig nú um hríð í þessu landi. Hér er taliað til þeirra sem eiga að erfa land- ið og stjórna athafnalífi og fjármiálum. „Alþýða og at- hafna'líif" gæti átt drjúgan þátt í aö tryggja fullveldi okkar. Einar Ól. Sveinsson er nú senn sjötugur, og allir viinir hanis vi'ta að hamn hefur lengi átt í fórum sínum fallegan skáldskap í bundnu máli, nokkur töfraljóð, sem eniginn annar gæti hafa ort. Þessi bók á nú að vera þátttalkaindi fullveldishátíðahöldum okbar. Ein bók sker sig einnig úr, vona ég, í bókaflóðiinu, ný bðk um Kjairvall, Kjarvals- kver, samitailis'bók við meist- ara Kjarval, eftir Matthías Johannessen, ritstjóra og 1 Skáld, með miklu af sérkenni- i legum ljósmyndum frá vinnu- í sitofu málarans, eftir Ólaf J Magnússon. Þessi bók er ger- 1 semi, sýnir a'lveg nýja hlið á i meistaranum. Formála skrif- i air aildavin'ur meisbarans, Sig- 7 urður Benediktsson. j Þá bernur næstu daga nýtt \ bindi endurminninga Einars L ríka, sem Þórbergur hefur / skráð. Bókin heitir „Fagur J fiskur í isjó“. I Enn er ein a'bhyglisverð ( bók, fiuHitrúi fyrir íslenzka al- l þýðumeniningu, „Varabálkur“, heimspekiljóð Sigurðar Guð- mundsisonar. Bókiin kom fyrst út fyrir hundr'að árum og jaifnfágæt og Liilj-a. Siigurður Bjarniason, ritstjóri, ritar for- má'la. Loks kemur viðhafnarút- gáfa af Njá'iu hanida emsku- mælaindi lesendum. 'Þessi bók er ætluð til stórgjafa, og er eiinunigiis bundin í ekta nauts- húð frá Iðunni. — Og hvað er isvo á næsta ári. Hverniig á að mæta krepp unini? — Með nýjum skáldiskap unga fólksins. Hann er eina trausta vörnin gegn undan- ' haldi. s Erlendur Jónsson |lÁ|# AAf||||TIB skrifar um DUIVfwlCrlN I IK EITT SKREF FRAM Jón frá Pálmholti: TILGANGUR í LÍFINU, sögur. 114 bls. Helgafell. Rvík 1968. VIKUBLAÐ nokkurt lýsbi avo dómum gagnrýnenida uim Orgel- smiðju Jóns frá Pálmholiti, að þeir hefðu verið „niðursiallamdi“. Betur varð tæpast að orði kom- izt. Mun þeirri bók fyriirbúið nokkuð nema gleymsbain? Vafa- samt verðuir það nú að teljast. En hiöfund'UTÍnn hefur risið upp aft- ur og sendir nú frá sér aðra bók með skáldakap í lausu máli: tylft smásaigna. Orgefcmiðjan vaikti á sínum tíma iangtum meiiri aithygli en efini stóðu til, ef til viil sakir þeisis fyrst og fremst, að henni var eimlægt hnýtt aftain í Borgar- líf Ingimars Brlends og Svarta messu Jóhanniesair Helga og — jafmvel Stillt upp við hliðinia á Dægurvísu Jakobínu, þar eð þeiss air fjórar Skáldsiögur komu ailar út í sömu anidránmi, höfðu sam- flot á manikaðimn og voru ræki- lega auiglýstar. Jón frá Fáimholti naut og galt í seun þess félags- skapair. Það er því ekki ófyrkisynju, a@ maður opmar þessa mýju bók Jóns með nokkurri hliðsj'án af Orgelsmiðjunni. Sá samianburður verður höfunidiinum haigsbæður. Tilgángur í lífimu er í aláa staði vandaðri og meiri hók en Orgeí- smiðjan. Höfundua- hefur lært. Guðbergur hefuir t.d. reynzt hon- um heppilegur ákóli, sem hamrn þó tileinkar sér með hófsemd. Em miest er um vert, að Jón frá Fálmihoiti befur nú vandað verk sitt betur en áður. Hamm velur viðfangsefmi sín skynsamlegar og vimmur úr þeim af meiri gætni og hugkvæmni. Hiainn vaimdar betur stíl simin. Form og efni fetlur betur hvort að öðru. Jón frá Pálmholti sýmist ekki vera raunisæishöfundur. Sögu- efni hans eru „af löndum huig- ans“. Og viðhorf hainis til efnis- ins er jafman rómiamtísikt. Ég tek sem dæmi fyrsbu söguma, Til- gáng í lífimu, sem endair svoraa: „Ég hugleiddi tilgáng íífsims Jón frá Pálmholti. og skynjaði allt í einu hve það er hverfulít, og sem ég var að hugsa þetta opnaðiist mér ný út- sýn yfir tilveruma“. Þetta dæmi getum við sagt, að eé Jóni líkt: að draiga tja'ldið til hálfs frá nýrri senu, um leið og aðailis'viðið myrkvast; enda eina sögu með því að gefa í skyn aðra sögu, sem aldrei verður sögð. Og ekki meira um fyrstu söguina. Vetrarhljómkviðan heitir saga úr sveitinni .vandlega samsebt og sýmbólsk; saga um manininn, sem á „fullt í fánigi með að standa uppréttur“. Endirinn mimnir á endimn í Peeheur d’Is- lamde. Flöskusafnarinn er mútíma- draugasaga að formimu til, en má líka skoðast sem tilbrigði um spurnimguna: „Til hvens litfir þú?“ Tvær eru blið-ar á hverju máli: Höfundur lætur aðra sögu- hetjuna svipta aíf -sér samfestiimgi og peysu og stamda eftir kjól- klædda „með hvítam harðan flibba í gömium stíl“. Það má virðaist sem afcriði í sögu og skiptir þá máli sem slíkt, en má líka skiljaist táknræmt: maður- ÓLI OG MAGGl FINNA GULLSKIPIÐ Höfundur: Armann Kr. Ein- arsson. Myndskreyting: Halldór Pétursson. Prentun: Prentverk Odds Biörnssonar h.f. Útgáfa. Bókaforlag Odds Björnssonar. 19. sept. 1667 strandaði hol- lenzkt Indíafar við IsLnds- strendur. Það grófst í sand og týndist, en sagnir lifðu um, að meða.1 farangurs væru gull- og gimsteima-kistur. Þetta fréttu framtalssamir menn og fjallar sagan um þátt Óla og Magga í leit hinna týndu gersema. Sögu- sviðið er aðeins nokkrir dagar, um páskaleyti'ð og gerist á sönd- unum austur í Skaftafellssýslu. Til sögunnar eru nefnd Björn og Drífa á Sandbakka, persónur er við könnumst við úr síðustu bók höfundar um þá Óla og Magga. Notar höfundur tækifærið og dregur til samanburðar hina tápmiklu sveitastúlku og farðaða tildursdrós kaupsit'aðarins. — Skemmtilega persónu gerir Ár- mann úr Gvendi gæja, strák- gemlingi, er reynir að hækka imn er ekki allur, þar sem bamn er séður. Þá er saga, sem heitir Upp- riisuhiátíð. Hún er mimni háibtar. Jón frá Fálmiholti hefur hagað því svo, að veigaimininisfcu þætt- irnir sikipa rúm í miðri bók. Svo er nú það og Síðasti dag- ur útsölunmar heita næstu þaettir, báðir staitt'iir og báðiir í slatoasta la.gi sem stoáldgkapur. Þá koma sögur, sem heita Menni'ngarbará'tta og Útikamar á tumglimu. Óimöguilegt er mér að talka þau skrif aivairlega. Um Uppbyggimg veigarama gegnir aamia máli, eða næstum því. Þá er saga, sem höfuimdur nefn ir Við kjötkatlainia, og er hún algerlega mishepprauð. Hvað vak að hefur fyrir höfumdi, þegar hann hóf að setja samam þann sig í lofti með hárlubba og skrípi yrðum. Kaflimn, er greinir frá því, er Gvendur gæi festist í blekkingarmeti sjálf sín finnst mér í bókinni beztur. Höfundur fer um atburðinn slíkum meist- ara höndum að uraun er að. Það er ekki á hverjum degi, að villt- ir menn eru kalla’ðir til ratljóss á slíkan hátt. Aðal söguhetjurnar Óii og Ármann Kr. Einarsson þátt, get ég tæpasit gert mér i hugarlumd, hygg þó helzt hanm hafi ætlað að Skrifa ga'mamsöigu. Það hefur þá ekki tekizt. Efnið losnar úr reipunum. Sérvizkuleg- ar athafnir söguhetjuinmar verða að vibamarkla'usium fyrirganigi. Næstsíðasti þátituriinn, Þrestir voru í trjánjuim, er iífca absúrd á isi'nm hátt. En eimhivern veginn verður hötfumdi meira úr því efmi. Og þá er komiS að síðustu sög- U'nni. Hún er ‘lenigJt og ber heitið: Afturgangan. Við geium fcallað það draugasögu. Em raumar er sagan um ultanigarðsmiaimninn í samfélaginu; mianninn, sem emg- iran þorir að samneyta, aí því rítoi hairas er ekki af þessum heimi. Maggi eru skemmtileg ungmenni sem igaman er að kynnast, við- fangsefni þeirra þroskandi. Atburðaras sögunnar er hröð, þó finnst mér, að höfundur hefði getað gert betur í samtali þeirra félaga, er þeir hittast á verk- stæðinu í fyrsta kaflanum. Þetta segi ég af því, að ég tel Ár- mann meðal snjöllustu höfunda er fyrir ungt fólk rita á Islandi í dag. Vandvirkni hans er mik- il og hann skilur, að það fylgir því siðferðileg ábyrgð £'ð segja un.gu fólki sögu. Þetta hafa fleiri fundið en þeir íslenzku foreldr- ar, er kaupa handa börnum sín- um bækur Ármanns, því árlega koma bækur hans nú út í Nor- egi, þarlendum til s' emmtunar og þroska. Myndirnar hans Halldórs eru lisfavei gerðar. Handbragð hans er hverri bók prýði. Prentun og allur frágangur er til fyrirmyndar og hinu virðu- lega útgáfufyrirtæki til sóma. Ætli það séu mörg útgáfufyrir- tækin á íslandi, sem leggia slíka alúð við prófarkalestur sem POB? Ég held ekki. Óli og Maggi finna gullskipið verður þeim femgur er eignast. Framhald á bls. 21 Sigurður Haukur Guðjónsson skriíar um BARNA- OG UNGLINGABÆKUR

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.