Morgunblaðið - 23.02.1969, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. FEBRÚAR 1909.
25
ygins eru mistökin skrifuð á
reikning Krúsjefs. Það skiptir
engu máli að þessir menn voru
flokksleiðtogar sem á sínum
tíma komu fram samkvæmt sam-
hljóða ályktunum flokksmeðlima
Flokkurinn sjálfur var eins og
ávallt, án saka. Þar sem þetta
eru leikreglurnar, telja margir
menntamenn í Moskvu að Brez
hnev verði að lokum útnefnd-
ur sem sá seki í Tékkóslóvakíu
málinu. Talið er að álitshnekk-
ir Sovétríkjanna sé of stórvægi
legur til að komizt verið hjá að
kenna einhverjum um hann, þeg
ar hann verður loks viður-
kenndur.
í drykkjuhófi, sem ég tók
þátt í fyrir mánuði í bjálka-
kofa-íbúð rithöfundar nokkurs,
var Frakki, sem var aðkomandi
í Moskvu í boði Vísindastofn-
unarinnar. Hann gerðist brátt
drukkinn og skálaði í sífellu
fyrir Marz-Leninstefnunni og
uppbyggingu Kommúnismans.
Af hálfum þriðja tug manna í
stofunni var hann eini komm-
únistinn, en það hefði hann
ef til vill ekki skilið þó hon-
um hefði verið sagt það. Gest-
gjafinn og vinir hans gerðu
samt ekki annað en hrista höf-
uðið og hella aftur í glas
Frakkans — og má telja slíkt
óvenjulega gestrisni, jafnvel
þótt Rússar eigi í hlut.
Atvik sem þetta geta stund-
um orðið til að minna mann á
að félagslegt höfuðáhyggjuefni
Marx, og það sem varð tilefni
allra síðari skrifa sem þekkt
eru sem Marxismi, var fráhvarf
eða brottfæling einstakra hópa.
Því að rússneskir menntamenn
eru illa haldnir af þessum
kvilla. Svo að segja allt „sov-
ézkt“, hvort sem það er fata-
tízka eða nýr ballett, vekur
andúð þeirra. Þeir eru aleger-
lega fráhverfir — og andstæð
ir — meginstraumnum í rússn
esku þjóðlífi.
Og þeir hafa þroskað með
sér eðlislæga varúð til vernd-
ar hugsunum síns innra heims
— ekki aðeins fyrir KGB held
ur einnig fyrir hinum mikla
fjölda, verkamönnum og bænd-
um, „fólkinu". Því þeir skynja
hina almennu og sterku óvild
þess gagnvart þeim sjálfum, of
vitahugmyndum þeirra og svika
kenndum umkvörtunum.
Verkamennirnir kvarta auð-
Kont&r's
CORSELET
ST. M. — XXL.
B og C skálar.
Litir hv., sv. og skt.
YER2LUNIN
© *i$i
vitað sjálfir, en eins og liðs-
menn í her. Þeir eru hreyknir
af Sovétríkjunum pg fullir af
ættjarðarást. Þetta er okkar
land, hugsa þeir, okkar sósíal
istaríki, okkar einræði yfir ör-
eigunum. Jafnvel okkar skort-
ur, fórnir og áróður. Hinir rót-
tæku bókmenntamenn sem
hrópa á frelsi eru ekki hetjur
þessa rúsnseska fjölda —
þvert á móti er hugsað um þá
sem „tvöfalda í roðinu, menn
sem ljfa í allsnægtum en rægja
föðurlandið".
Það sem nýtt er í afstöðu
menntamannanna, er glötun trú
arinnar á sósíalismann sem slík
an, burtséð frá aðferðunum til
þess að koma honum á. Megnið
af rússneskum menningarvitum
hafa verið sósíalistar í heila
öld. Jafnvel á versrtu árunum
undir Stalin var álitið að sovét
stjórn, hversu rangsnúin sem
hún kynni að vera, væri
þess virði að verja hana, vegna
þess að sósíailsmi væri siðferðis
lega og (vonandi hagfræðilega)
réttur. Eignaréttur einstaklinga
á framleiðslutækjum var af
hinu illa — á þeim grundvelli
var ekki hægt að byggja rét't-
látt þjóðfélag.
Nú er þessi trú, hornsteinn
Marx-Leninstefnunnar, látin fyr
ir róða. „Einn sér,“ sagði einn
vinur minn, „hefur sósíalism-
inn enga þýðingu — nei, segj-
um heldur, að hann sé einskis-
nýtur. Raunar er engin þjóðfé-
lagsleg kenning pottþétt: spurn
ingin er aðeins, hvað er nothæft
f Rússlandi hefur sósíalisminn
gert jafnmikið tjón og gagn —
og sé landbúnaðurinn talinn
með, meira tjón en gagn. Fólki
er allt í einu að verða ljóst
að engin hugmyndafræði hefur
nokkra minnstu þýðingu.“
„Hvað hefur þá þýðingu?"
„Það hljómar hversdagslega
— en það er sjálfs-betrun. Ein
staklingsátakið. Hinar sígildu,
frjálslyndu dyggðir. Og enda-
lok Marxisma og allra ann-
arra „isma“.“
Þetta gamaldags sjónarmið —
óskin um einfalda hagsýni í
stjórnmálum — er að verða til-
finnanlega algengari meðal rús3
neskra menntamanna.
En ég vil endurtaka það að
þetta er rödd örlítils minni-
hluta. Sá minnihluti er auðvit-
að, þótt valdalaus sé, áhrifa-
mikill hlutfallslega við höfða-
tölu. En það er eitt stöðugasta
fyrirbærið í rússneskri sögu
hve leiðtogunum hefur alltaf tek
izt að einangra þá menntamenn
sem aðhylltust vestrænar hug-
myndir, hindra þá í að ná póli-
tískum völdum og arðveita hið
einfalda trúarlega eðli rússn-
esku stjórnarinnar.
Hvaða merkingu hefur þetta
í framtíðarspá Rússlands? Ný-
Stalinismi, óbrotnar unaðssemd
ir hins daglega lífs og mann-
legra samskipta, bölsýni mennta
mannanna ásamt einlægri ást
þeirra á landinu þrátt fyrir það
(eða vegna þess) hve harðbýlt
það er — allt sem ég sé í kring
um mig virðist benda á eitt-
hvað einfalt og þó djúpstætt:
að Rússland er og verður fyrst
og fremst rússneskt land. Hér
verður ekki lagt út I kappræð
ur um það að hve miklu leyti
sovézkt þjóðfélag sé kommún-
istiskt og að hve miklu leyti
rússneskt. Það er vissulega
hvort tveggja. Rússneskur
kommúnismi er, þegar alls er
gætt, rússneskur — og er frá-
brugðinn öðrum tegundum
kommúnisma á rökréttan, fyr-
irsjáanlegan hátt.
En þau ár, sem ég hef dval-
ið hér hefur landið stöðugt ver
ið að breyatst í átt til hins
rússneska en frá því „komm-
úniska*. Um leið og hinn al-
þjóðlegi kommúnismi skiptist í
sérstæðar og stundum fjand-
samlegar þjóðernislegar heildir
verður þessi breyting að öllum
líkindum örari. Þegar dregur
úr lostinu af völdum október-
byltingarinnar og umrótinu,
sem fylgdi í kjölfar hennar,
virðist rússneskt þjóðfélag, þótt
fengið hafi nýtt efnahags- og
stjórnmálakerfi, aftur vera að
taka á sig þá mynd, sem varð
fastmótuð á tíu öldum fyrir ár-
ið 1917. Sumt fólk örvæntir yfir
þvi að Byltingin skuli hafa
breytt svo litlu um hinn innri
kjarna í rússnesku þjóðlífi. Aðr
ir fagna þvL
Schannongs minnisvarðar
Biðiið um ókeypis verðskra.
Ö Farimagsgade 42
Kþbenhavn 0.
Félag Snæfellinga og Ilnappadæla Reykjavík
Árshátíð
okkar verður haldin í Sigtúni laugardaginn 1. marz
og hefst með borðhaldi kl. 7.00 síðdegis.
Til skemmtunar verður m.a.:
Strælisvagnakvartettinn syngur.
Leikararnir Arni Tryggvason og Klemens
Jónsson skemmta og fleira .
Hljómsveitin ÁSAR Ieika fyrir dansi.
Aðgöngumiðar verða afhentir hjá Þorgils Þorgilssyni
Lækjargötu 6 A á fimmtudaginn 27. og föstudaginn
28. febrúar frá kl. 5—7 síðdegis.
Tekið á móti borðpöntunum á sama tíma gegn fram-
vísun aðgöngumiða.
Einnig verða miðar hjá Maríusi Sigurjónssyni Kefla-
vík símar 2357 og 1508.
Hórgreiðsluslolo DÍSU
er flutt frá Grensásvegi 3 að Álifhólsvegi 7 í Kópa-
vogi (Vibrohúsið). Símamimer stofunnar er 42575.
Opið til kl. 22 á fimmtudags- og föstudagskvöldum.
Permanent—lagningar—úrgreiðslur.
Sérstök meðferð við háralitun.
Hclga Sigurbjörnsdóttir,
Dísa Þorvaldsdóttir.
Alþjóðo sjóstanguveiðimót
verður haldið í Vestmannaeyjum um hvitasunmunia í vor,
og er í því sambandi ráðgert að mji. Esja fari frá Reykja-
•vik fösbudagimin 23. maí kl. 21,00 til Vestmartnaeyja og
verði notuð þar sem hótel fyrir þátttalkeindur meðan mót-
ið fer fram. Á 2. í hvítas'uinniu 26. maí kl. 22,00 sigli sákip-
ið frá Vestmannaeyjuim til Reykja/víkur og komi þamgað
kl. 7—8 á þriðjudagsimongun,
Val mun gefið á að faira með skipinu kringum Surtsey og
e.t.v. að Dyrhólaey. Skipuilaigðar mumu kynnisferðir með
leiðsögn um Heimaey fyrir þá, sem óska.
Far með gkipinu með 1. fl. fæði og þjónustuigjölduim mun
verða frá kr. 2685,00 tiil kr. 3160,00 og kr. 3790,00 á mamn,
Tekið verður á móti farpömtuinium nú þegar og er æskilegt
að tílkynna þátttöku sem fyrst.
Skipaútgerð ríkisins, sími 17650.
Sjóstangaveiðifélag Reykjavikur, sími 84375.
sct. TEMPLARAHOLLIN sct.
FÉLAGSVISTIN
í kvöld kl. 9 stundvís-
lega.
Spennandi keppni.
Góð kvöldverðlaun.
Aðgöngumiðasala frá kl. 8
Þangað sækja allir, sem bezt er að skemmta
sér.
TEMPLARAHÖLLIN
Stjörnur '69
spila að IILÉGARÐI í dag kl. 3,30 — 6,30.
★
NÝ HLJOMPLATA með
Erlu Stefánsdóttur
Við arineld — Óskalagið — Æskuást
— Geturðu nokkuð gert að Jbví
Tónaútgáfan sf.