Morgunblaðið - 22.03.1969, Qupperneq 31

MORGUNB'LAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ 1909
31
- LANDSÞING #
Framhald af hls. 8
efni. Hann áleit það stórt fram-
faraspor í skipulagsmálum
menntaskólastigsins, þótt það
gengi, í mörgu of skammt. Hann
skoraði á Alþingi að samþykkja
það óþreytt og lýsti vonbrigðum
sínum með yfirborðskenndar um
ræður og flokkspólitískar. Fjórði
kafli frumvarpsins gerir ráð fyr-
ir ýmsum aðbúnaði menntaskól
anna og fjallar um húsrými og
tæki. Eiríkur lýsti ánægju sinni
með þennan kafla, en þar segir:
„í hverjum menntaskóla skal
séð fyrir húsrými á skólalóð eða
í næsta nágrenni, er nægi til
allrar starfsemi hans, svo sem
kennslustofum af viðeigandi
gerðum, bókhlöðu, samkomusal,
íþróttahúsi, kennarastofum, fé-
lagsherbergjum nemenda, skrif-
stofum, eldhúsi og borðstofum
og geymslum. Yfirstjórn skólanna
skal setja sérstaklega reglugerð,
þar sem kveðið er á um lágmarks
kröfur í þessum efnum og hlut-
fall milli húsrýmis og nemenda
fjölda. — Við hvern menntaskóla
skal vera bókasafn, er nemend-
ur eigi aðgang að jafnt á
kennslutíma sem utan hans. í
tengslum við bó'kasafnið skulu
vera lestrarsalir, og skal kveðið
á um stærð þeirra í reglugerð
þeirri sem um getur í 20. gr. —
Kennslustofur skólanna skulu
eftir föngum vera fagkennslustof
ur, og skulu þær búnar þeim
kosti handbóka, hjálpargagna og
kennslutækja, sem þörf er á. —
Yfirstjórn skólanna skal strax
eftir gildistöku laganna, semja
skrá um nauðsynleg og æskileg
rit og tæki. Skrána skal endur-
skoða í heild eigi sjaldnar en á
fimm ára fresti.
Eiríkur kvað það skýlausa
kröfu menntaskólanema að far-
ið yrði að þessum greinum lag-
anna út í yztu æsar: Skoraði
hann á þingfulltrúa að sýna ein
urð og festu.
Björn Bergmann frá Mennta-
skólanum á Laugarvatni talaði
um lýðræði. Hann stakk upp á
því að í skólum yrði komið upp
nemendadómstólum, sem dæmdu
ef um agabrot nemenda væri að
ræða. Undirbúa þyrfti .nemend-
ur til þess að íara út í lífið, svo
að þeir geti orðið sem nýtastir
þjóðfélagsþegnar.
•
Freyr Þórarinsson frá Mennta
skólanum í Hamrahlíð ræddi at-
vinnu og lánamál nemenda. Við
Hamrahlíðarskólann var nýlega
gerð könnun á atvinnuháttum
nemenda á sumrin. Samkvæmt
niðurstöðum könnunarinnar
höfðu reglulega atvinnu sumarið
’68 77% nemenda. Stopula at-
vinnu höfðu 18.3% nemenda og
atvinnulausir voru 4.7% nem-
enda. Síðastliðið vor töldu sig
eiga vísa atvinnu 49.5% nem-
enda. Von um atvinnu höfðu
38.1% nemenda, en enga von
12.4%. Nú eiga 28.3% vissa at-
vinnu sumarið ’69. 50.5% von
um atvinnu og 21.2% eygja enga
atvinnu. Spurhingu um það
hvort atvinna væri nemandan-
um nauðsynleg til þess að hann
gæti haldið áfram námi svör-
uðu játandi 38.4%, neitandi
29.8% og óvíst var um 31.8%.
Samkvæmt útreikningum þeás
um kemur í ljós að nemendur í
efri bekkjum skólams virðast eiga
meiri atvinnumöguleika. f 3.
bekk var atvinnuleysi 1.7% síðast
liðið sumar, en 6.8% í 1. bekk.
50% nemenda í 3. bekk þurfa
atvinnu í sumar til þess að geta
haldið áfram námi á móti 34%
í 1. bekk.Meðaltekjur pilta síð-
astliðið sumax voru 45.000 krón-
ur, en stúlkna 30.000.00 krón-
ur.
Holgeir Trop sagði frá svipaðri.
feönnun í Menntaskólanum í
Reykjavík. Samkvæmt henni
eiga 162 nemendur trygga at-
vinnu næsta sumar eða 21%. 271
vonast eftir atvinnu eða 35% og
341 sér ekki fram á að geta feng
ið atvinnu eða 44%.
Skoðanakönnun af þessum
toga hefur ekki farið fram í
Menntaskólanum á Laugarvatni
og úrvinnslu úr könnun á Akur-
eyri er ekki lokið.
Finnbogi Jónsson, Menntaskól
anum á Akureyri mælti með því
að skólarnir kæmu sér upp sín-
urn eigin bóksölum, þar sem síð-
an yrði unnt að losa sig við gaml
ar bæfeur, sem nemendur hefðu
ekki lengur not fyrir og hinir
yngri gætu fengið fyrir lágt verð.
Síðasti frummælandinn var
Kjartan Gunnarsson, sem ræddi
um stofnun Landssambands
menntaskólanema, sem berjast
myndi fyrir hagsmunamálum
nemenda. Bjóst hann við því að
slíkur félagsskapur myndi ganga
í Æskulýðssamband fslands.
Hann mælti með stofnun lands-
sambandsins.
Aðrir ræðumenn á fundinum
í gær voru: Þorsteinn Þorsteins-
son, MH, Björn Þórarinsson, MA,
Ingólfur Ingólfsson, MA, Bald-
ur Kristjánsson, ML og Jón Árna
son, MA.
Nefndir þingsins munu starfa í
dag, en álit þeirra verða lögð
fram í fyrramálið, en dagskrár-
þættir aðrir verða: almennar um
ræður, önnur mál og þingslit.
- BREZHNEV
Framhald af bls. 1
því álagi á herafla Sovétríkj-
anna, framlög þeirra til varn-
armála og aðþrengdan efna-
hag, sem viðvarandi spenna á
kínversku landamærunum
hefði í för með sér.
700 MILLJÓN ÓVINIR
Þótt Brezhnev segði það
ekki berum orðum, skildu
fundarmenn orð hans þannig
að ef núverandi bardagar
leiddu til algerrar landamæra
styrjaldar þá gæti ótakmark-
aður mannafli og auðveldari
samgöngur Kínverja vegið
upp á móti yfirburðum Rússa
í vopnum. Ef Rússar gerðu
kjarnorkuárás til þesis að eyða
kjarnorkuverum Kínverja í
Sinkiang mundu þeir glata öll
um áhrifum sínupi í kommún
istahreyfingunni án þess að
fá nokkra tryggingu fyrir því
að átökunum yrði hætt. Þar
að auki ættu þeir á hættu
sem fyrr, að hafin yrði venju
leg styrjöld eða skærustríð,
sem gæti orðið miklu erfiðara
viðureignar en hlutdeild
Bandarikjamanna í Víetnam-
stríðinu.
Á hinn bóginn getur svo far
ið, að Kínverjar komi sér upp
töluverðum birgðum kjarn-
orkuvopna á næstu árum. Að-
eins örfáar langdrægar eld-
flaugar búnar vetnissprengj-
um er gætu eytt Moskvu, Len
íngrad og Kíev mundu nægja
til þess að koma á „óttajafn-
vægi“ milli risavelda komm-
úniista.
Brezhnev hvatti Austur
Evrópuríkin til þess að auka
framiög sín til landvarna, efla
varnir sínar og fjölga í her-
afla sínum svo að Rússar
gætu, ef nauðsyn krefði, flutt
hluta tæplega 500.000 her-
manna einna í Austur-Þýzka-
landi, Ungverjalandi og
Tékkóslóvakíu til landamær-
anna í Austur-Asíu. En Brez-
hnev mætti andstöðu, bæði
opinskárri og þegjandi. Nic-
olae Ceusesco Rúmeníuforseti
lýsti yfir því, að deilur Rústsa
og Kínverja vörðuðu þá eina
en ekki Varsjárbandalagið á
nokkurn hátt. í stofnskrá
bandalagsins væri kveðið á
um, að það væri Evrópubanda
lag, sem þjónaði þeim tilgangi
að afstýra eða hrinda árás úr
vestri — það er frá Vastur-
Þýzkalandi. Hann sagði, að
bandamönnum Sovétríkjanna
í Austur,-Evrópu bæri form-
lega engin skylda til að að-
stoða Sovétríkin í átökunum
við Kína.
Leiðtogar Tékkóslóvakíu
og Ungverjalands studdu rúm
enska forsetann, enda er þeim
Ijótt af reynslu sinni frá nóv-
ember 1956 og ágúst 1968, að
setulið Rússa er aðalhindrun-
in í vegi fyrir þróun í átt til
sjálfstæðis eins og átt hefur
sér stað í Auliturríki og Júgó-
slavíu. Auk þess gera stjórn-
irnar í Búdapait og Prag sér
grein fyrir því, að sú harð-
skeytta stefna gagnvart Vest-
ur-Þjóðverjum, sem Brez-
hnev, pólski kommúnistaleið-
toginn Gomulka og austur-
þýzki kommúnistaleiðtoginn
Ulbricht hafa krafizt að fylgt
verði, hefur hamlað efnahags-
þróuninni í þassum tveimur
löndum.
Á KROSSGÖTUM
Kaldhæðnislegt er, að Brez
hnev stendur nú á sams kon-
ar krossgötum og Krúsjeff fyr
ir fimm árum — og er aðstaða
Brezhnevs erfiðari. Frá árinu
1959 gerði Krúsjeff sér æ
betri grein fyrir því, að ógern
ingur væri að bæta lífiskjörin
heima fyrir og heyja um leið
kalt stríð á tveimur víðstöðv
um — gegn Kínverjum annars
vegar og Vestur-Þjóðverjum
og Bandaríkjamönnum hins
vegar. Vorið 1964 var greini-
legt, að Krúsjeff hafði valið
þann kostinn að friðmælast
við Vesturveldin en halda
áfram viðureigninni gegn Kín
verjum. Hafinn var undirbún
ingur alvarlegra samningavið
ræðna við Bonn-stjórnina og
þess krafizt að leiðtogar
kommúnistahreyfingarinnar
kæmu saman til fundar til
þess að gera Kínverja "brott-
ræka úr hreyfingunni. Þessi
stefna og auk þess nýjar ráð-
stafanir til að draga úr stalín-
kma, mistök í landbúnaðar-
málum og yfirvofandi hreins-
anir í æðstu forystu flokksins
varð til þess að Mikhail Susl-
ov, Alexander Shelepin,
Dmitri Polyanski, Alexei
Kosygin og Brezhnev isteyptu
honum af stóli um haustið.
Nýja valdaklíkan var sam-
steypa vinstri- og ‘hægri
manna, sem höfðu ólík mark-
mið í huga, en aðaláherzlan
var lögð á tilraun til að sætt-
ast við Mao Tse-tung. Sameig
inleg nefnd ræddi landa-
mæradeilurnar í ánslok 1964,
Brezhnev ræddi við kínverska
kommúnistaleiðtogann Teng
Hsiao-ping í Búkarest í júlí
1965, Chou En-lai ræddi við
Shelepin í júní 1966 er hann
kom við í Moskvu á leið til
Austur-Evrópu, og fram fóru
fleiri viðræðufundir, sem
minni athygli vöktu. En þess-
ar eáttatilraunir fóru út um
þúfur þegar Mao Tse-tung
hleypti menningarbyltingunni
af stokkunum. Jafnvel Víet-
nam-stríðið jók bilið miili
Rússa og Kínverja.
Myndun samsteypustjórnar
krktilegra demókrata og jafn
aðarmanna í Bonn í de.-.ember
1966 veitti Rússum tækifæri
tii að endurskoða harðlínu-
stefnu sína gagnvart Vestur-
Þjóðverjum, en á meðan
valdamennirnir í Kreml hik-
uðu í nokkrar vikur flýtti
Bonn-stjórnin sér að koma á
stjórnmálasambandi við Rúm
ena. Þar með náðu austur-
þýzki kommúniiitaleiðtoginn
Ulbricht og íhaldsmennirnir í
Kreml undirtökunum, og þrátt
fyrir tilraunir Charles de
Gaulles Frakklandsforseta og
annarra til að telja sovét-
stjórnina á að hefja samninga
umleitanir við Willy Brandt,
var gamla herferðin gegn
þýzkri „hefndarstefnu“ og
þýzkum „hernaðaranda" tek-
in upp að nýju.
Kína, Þýzkaland og nú sein
ast Tékkóslóvakía hafa stöð-
ugt magnað sundrungina í
kornmúnistahreyfingunni. Aft
urkippur er kominn í sovézk
efnahagsmál eftir nokkur góð
ár, sem fylgdu í kjölfar um-
bóta þeirra, tem Kosygin kom
til leiðar fyrst eftir að hann
kom til valda. Ein ástæðan er
sú, að sovétstjórnin hefur

AUGLYSIKGAR
SÍMI 22*4.80
færzt of mikið í fang með
hernaðarskuldbindingum í
fjarlægari og nalægari Austur
löndum, í Víetnam og Mið-
Evrópu. Því standa sovézkir
leiðtogar aftúr á krostgötum.
Veldur ógnunin frá Peking
stefnubreytingu í Þýzkalands-
málinu? Sú áskorun Búda-
pestfundarins, að haldin verði
ráðstefna um öryggismál Evr-
ópu, var óljóst orðuð, en
óvenju vægilega. Stafar það
eingöngu af áhrifum Rúmena,
var hér um áróðúr að ræða
eða upphafi tilrauna til að
semja frið á- vesturvígstöðv-
um Rússlands?
Svör við þessum spurning-
um fást ef til vill á næstu
mánuðum — og um leið verð
ur skorið úr um pólitíska
framtíð Brezhnevs. Ef til vill
hafa Vesturveldin enn tæki-
færi til að gera eittihvað með
diplómatískum ráðum fyrir
þjóðir Austur-Þýzkalands og
Ungverjalands, sem Banda-
menn hétu frelsaðri Evrópu á
ráðstefnunum í Teiheran og
Yalta í heim'sstyrjöldinni.
- ÍSAÐUR FISKUR
Framhald af bls. 32
fyrir að slíkt gerist. Þegar
komið er að landi, eru kass-
arnir teknir upp úr lestinni,
settir á bíl, sem ekur þeim
að frystihúsinu, þannig að
fiskurinn verður ekki fyrir
neinu hnjaski við löndun. I
frystihúsinu er svo fisknum
komið fyrir í kæli, og þar má
geyma hann dögum saman og
taka hann tiil vinnslu eftir
því hvernig á stendur.
— Sem sagt. Allur afli
bátsins kemur í frystihúsið í
efsta gæðaflokki með þessu
móti, og þess vegna hlýtur
þetta að vera það, sem koma
skal. Allir viðurkenna, að við
eigum mikið ólært í meðferð
þessa dýrmæta hráefnis, og
þetta er stórt spor í áttina
'að bæta úr því. Reyndar er
betri meðferð aflans í þágu
þjóðarhags, því að við höfum
'ekki átt í neinum erfiðleikum
■með að selja gæðafisk okkar.
Það er lakari fiskurinn, sem
'valdið hefur okkur söluerfið-
leikum.
' Haukur gat þess, að til
þess að kaupa þessa kas'sa
þyrfti talsvert fé. eÞir kost-
'uðu hingað komnir um 1000
íkrónur hver og að sögn
inorska sérfræðingsins á bát-
lur sömu stærðar og Þorgeir
1(110 tonn) að geta tekið um
18OO slíka kassa.
Við hittum þessu næst að
Imáli Erlend Kristjánsson,
‘stýrimann, sem unnið hefur
iað vinnutilhögun og frágangi
ikassanna í lestinni undir leið-
isögn Norðmannsins. Hann
isagði: — Jú, þetta kostar að
ivísu enn sem komið er tals-
'verða aukavinnu fyrir áhöfn-
iina, en þegar við höfum gert
ýmsar breytingar í. lestinni
lOg bætt útbúnaðinn að fyrir-
isögn Norðmannsins, held ég
tað þetta verði ekki svo ýkja
imeiri vinna út á sjó en nú er.
ÍVið þurfum að breyta renn-
iunum, .sem notaðar eru til að
isetja fiskinn í kassana, og
itaka niður allar stoðir og
iskiilrúm í lestinni, þannig að
ihún verði einn geimur, og
iþá er markinu náð að mín-
■um dómi. Og ég þykist sann-
færður um að plastkassarnir
■eigi eftir að verða þróunin
ihjá flotanum, sem þessar
■veiðar stundar.
Við röbbuðum stuttlega við
Einar Kvaran, framkvæmda-
stjóra hjá SH, og Karl Bjarná
son, sem er þar eftirlitsmað-
ur. Við spurðum þá álits á
þessari nýjung: — Jú, mér
lízt mjög vel á þetta sagði
lEinar — en tel þó varasamt
iað mæila eindregið með þess-
lum kössum að svo stöddu.
iVið megum undir engum
kringumstæðum fara of geyst
í sakirnar, heldur verður að
iþaulreyna þessa aðferð við ís-
l'enzkar aðstæður þar til já-
kvæð reynsla hefur fengizt.
flÞá er það næsta skrefið að
ileiðbeina íslenzkum fiski-
mönnum, hvernig eigi að
ifara með þessa' kassa, og þar
ættu skipverjar á Þorgeiri að
geta komið mikið við sögu.
Það var fyrir tilstilli SH,
að norski sérfræðmgurinn
Var fenginn til að leiðbeiná
áhöfninni á Þorgeiri. SH hef-
■ur séð um kaup á þessum
.kössum hingað til lands frá
fyrirtæki í Bodö. Að sögn
Einars bauðst þetta fyrirtæki
til að senda hingað mann til
að leiðbeina um meðferð
kassanna. Var boðið þegið,
og fór norski sérfræðingur-
inn þessa ferð með Þorgeiri.
Héðan mun hann fara til
Danmerkur. og þaðan vænt-
'anlega til Kanada, þannig að
'ljóst er, að fleiri þjóðir en
'íslendingar eru farnir að
'hugsa s'ér til hreyfings í þess-
'um efnum.
Karl tók mjög í sama
streng og Einar: — Mér lýst
mjög vel á þessa aðferð,
sagði hann :— en nú ríður á
áð við getum kennt sjómönn-
unum okkar að fara rétt að
þessu. Það er aðailatriðið.
' Að síðustu lögðum við leið
'okkar í frystihús útgerðar-
'féla.gsins Miðness, og spjöll-
uðum stuttlega við yfirverk-
stjórann þar, Sigurð Kára
Jóhannsson. . Við spurðum
hann, hvort mikill munur
Væri á gæðum fisksins úr
kössunum og öðrum fiski.
— Eins og svart og hvítt
svaraði hann. — Fiskurinn í
kössunum er fullkomin vara,
eins og við fáum hana bezta
í frystihúsunum. Að vísu höf-
um við ekki enn gert kérfis-
bundinn samanburð á gæða-
flokkí fisks, sem settur .er í
kassa, og fisks, sem hlýtur
venjulega meðferð, en ég ég
býst við að við gerum það
nú þegar þessum afla Þor-
geirs hefur verið landað.
Þorgeir he-fur enn sem
komið er ekki farið nema
þrjár svona ferðir, að því er
mig minnir. Þegar hann kom
með afla í kössum í fyrsta
sinn vorum vjð á tíunda diag
að verka hann, og ég get
fullyrt að sá fiskur var betri
en sóilarhringsgamall línufisk
ur, sem við fókum þá á móti.
Þess vegna er ég sannfærð-
ur. að kassarnir eru það sem
koma skal um borð í fiski-
skipunum okkar.
Séð ofan í lestina, þar sem kössunum hefur verið staflað
upp.