Morgunblaðið - 15.04.1969, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1969
„Hann var ekki stór her-
'maður í orðsins fyllstu merk-
íngu. Styrkur hans var fyrst
og fremst fólginn í mannleg-
tim eiginleikum hans. Hann
Var stórkostlega mannlegur.“
Heimurinn er fátækari að
J)essum merka manni gengn-
tim. Mér er ljúft að ljá hon-
úm lið, og skýra frá því, hvers
Vegna missir hans er mér svo
'sár.
Fundum okkar bar fyrst
saman vorið 1942, áður en ég
fór til Afríku. Hann heim-
Sótti herbúðir mínar er ég var
að stjórna heræfingu fyrir
hermenn mína í Suðvestur
Snglandi. Hann var fámáll, og
á þeim tíma fannst mér fátt
um hann.
Naest fundumst við í Túnis í
april 1943. Attundi herinn, sem
var undir minni stjórn, og
hafði barizt áfram frá Ala-
nvein, var um það bil að sam-
einast her hans, sem hafði
gengið á land í Norður Afríku
í nóvember 1942. Ég laut nú
stjórn hans.
í þetta sinn þótti mér meira
til hans koma. Hann hafði
aldrei séð kúlu hleypt af 1
alvöru í illu, fyrr en við land
gönguna 8. nóv. 1942, og aldrei
Sigurvegararnir: í Berlin uppgjöf Þýzkalands. F. v.: Montgomery marskálkur,
hershöfðingi, Zhukov Rússlands og Jéen de Lattre de Tassigny.
Eisenhower
Eftir Montgomery
hermarskálk
og lávarð
Frú Mamie EeLsenhower situr hjá kistu eiginmannsins, sveip
aðri bandariska fánanum, í Eisenhower bókasafninu í Abil
ene, Kansas.
arminum við brúarsporðinn.
Ike var stórkostlegur yfir-
stjórnandi, og engan annan
hef ég þekkt, sem hefði getað
stjórnað Bandamannahernum
á sama hátt og hann gerði
það, og getað um leið stillt
til friðar milli stórmennanna
sem áttu við óvininn að etja,
lávarða loftsins og hermann-
anna á jörðu niðri. Hanri hafði
ótrúlega þolinmæði og for-
sjálni til að bera.
Það var ekki fyrr en eftir
styrjaldarlok, að við kynnt-
umst vel, og sama er að segja
um töfrandi eiginkonu hans,
Mamie.
Hann var þá æðsti yfir-
maður herráðs Bandaríkjanna
og ég var yfirmaður herfor-
ingjaráðsins brezka. Ég fór að
heimsaekja hann í Washing-
ton, og vi’ð áttum langar sam-
ræður um heiminn eftir stríð.
Seinna, þjónuðum við saman
1951—52, hann sem æðsti yfir
maður NATO-herjanna, og ég
fyrr hafði hann haft með hönd
um stjórn hermanna í orr-
ustu.
Við áttum lengi tal saman og
mér fannst mikið til koma um
skilning hans á vandanum, og
einfl því öryggi og hjarta-
gæzku, sem stafaði frá honum.
Hann reykti heilmikið á þess
um tíma, og við morgunverð,
var hann byrjaður að reykja í
matartjaldi mínu, áður en ég
var einu sinni byrjaður að
snæða.
Við sátum saman og ég flutti
mig strax um set að hinum
borðsendanum. Honum varð
fljótt ljóst, að mér geðjaðist
ekki að því að vera umvafinn
reyk á matmálstímum, bað
mig afsÖKunar, og fleygði
vindlingnum frá sér!
Seinna hætti hann alveg að
reykja.
Ég laut stjórn hans áfram,
til stríðsloka í mai 1945, er
Þjóðverjar gáfust upp. Við
vorum ekki alltaf sammála
um skipulag bardaganna, og
berkænskubrögðin í stórum
dráttum í styrjöld þeirri, er
við háðum.
Mér hefur enn ekki orðið
hált á því, að beztu hjóna-
böndin byggðust á eilífu sam
komulagi beggja aðila. En ég
get mér þess til, að þeir elsk-
ist, og geri því það sem gera
þarf fjölskyldunnar vegna. —
,,Hann var ekki mikill hermaður í
orðsins fyllsta skilningi. Styrkur hans
var fólginn i mannlegum eiginleikum"
Þannig var því einnig farið
með okkur Eisenhower.
Ég dreg það í efa, að hann
hafi skilið þý"öingu áformanna
um Normandí-bardagana, og
hann komst ávallt í æsing, er
Bandaríkjablöðin og fylgdar-
lið hans orðuðu það, að Bret-
um fleygði ekki nægilega
fram á eystri armi við svæðið
í Caen. Hann skildi ekki þá
staðreynd, að hlutverk okkar
væri ekki að gera framrás,
heldur að draga sem mestan
þýzkan liðsöfnuð að okkar
svæði við víglínuna, til þess
að Ameríkanarnir gætu ráð-
izt til sóknar á þeirri víglínu,
og þetta gerðum við svo sann
arlega.
Það, hve seint gekk, vár
fyrst og fremst Ameríkönum
að kenna, að því leyti, að
þeir voru svo lengi að búa
sig til áhlaups. Of lengi, reynd
ar, því að þeir höfðu aldrei
eins mikið að fást við og Bret
ar og Kanadamenn á vestur
Hvíta húsinu, eða á býlinu
þeirra í Gettysbung, og vin-
skapur okkar óx og styrktist
með hverju árinu sem leið.
Ég álít, að sagan styr’ðji þá
staðreynd, að þar til er heilsu
hans tók að hraka, náði Eisen-
hower miklum árangri, sem
forseti Bandaríkjanna. í
hverju lá styrkur hans? Hann
var ekki stór hermaður í orðs
ins fyllsta skilningi. Styrkur
hans var fólginn í mannleg-
um eiginleikum hans: Hann
var stórkostlega mannlegur.
Hann dró hug og hjörtu
manna að sér, eins og segull
málmstykki. Bros hans vakti
traust manna við fyrsitu sýn.
Hann var einlægnin holdi
klædd. Manneskjur og heilar
þjóðir vottuðu honum tiltrú
sína. Hann var fábrotinn mað
ur, algjörlega ófær um
nokkuð, sem illkvittið var eða
lítilmótlegt.
Alltaf, þegar ég fer til Was-
hington, heimsæki ég minnis-
varða Lincolns, þar sem
Abraham Lincoln trónar í
stellingum sínium, ‘ og lítur
yfir Washingtonborg. Ég fer
þangáð aldrei, án þess að fá
innblástur. Það var eins, er
ég heimsótti Eisenhower.
Hann var ekki aðeins formað-
ur stj órmmálaflokks í Banda-
ríkjunum, og sem slíkur aðal-
framkvæmdastjórinn.
sem undirmaður hans. Þegar
ég var farinn, minnti hann
mig ósjaldan á, hvernig ég
skipti um skoðun á mikilvægu
máli, sem ég þó ekki á vanda
tij að gera, sagði hann.
Það var legið á honum til
að gerast forseti Bandaríkj-
anna, en ég sagði honum, að
hann mætti ómögulega fara
frá Evrópu.
Seinna, fór að halla undan
fyrir okkur í Evrópu. Dag
nokkurn kom ég inn í skrif-
stofu hans og sagðist hafa
skipt um skoðun — hann yrði
að verða forseti, vegna þess,
að aðeins vinsemd og skiln-
ingur í Washington gæti kom-
ið hlutunum á réttan kjöl í
Evrópu. Hann var mér sam-
mála, og mér virtist svo sem
þessar samræður hefðu haft
töluverð áhrif á lokaákvörð-
un hans.
Ég heimsótti hann á hverju
ári, meðan hann var forseti,
og bjó hja honum og Mamie /
Hann gerði sér far um að
vera forseti allra Bandaríkja
manna, burtséð frá flokks-
stöðu eða stjórn'málum.
Um leið og’ hann varð for-
seti, skipulagði hann morgun
verðarfundi með þingmönn-
unum og viðskiptamönnum úr
öllum stjórnmálaflokkum til
þess að kynnast skoðunum
þeirra, svo að hann mætti
gera sér stefnu, sem yrði þjóð
inni í heild fyrir beztu.
Hann fékk hjartaslag 24.
september 1955, og var nokkr
ar vifcur á Hersjúkrahúsinu í
Denver, Colorado. Ég fór að
heimsækja hann í sjúkraihús-
ið, 5. nóvember, og mér fannst
hann líta vel út. En hann var
niðurdreginn vegna framtíð-
arinnar, og sagðist eyða mikl-
um tima í að útnefna eftir-
mann sinn. Ég áræddi að
segja, að það væri tvennt
ólíkt að útnefna eftirmann og
að fá Bandarísku þjóðina til
að kjósa hann!
Síðan sagði ég, að hann
ætti reyndar ekki að tala
svona. Hans væri þörf í hin-
um frjálsa heimi, vegna þess,
að hann væri eini maðurinn,
sem væri þess megnugur, að
brjóta niður járntjaldið, og
vinna bug á örðugleikum
okkar tíma, sem ráðandi væru
milli Austurs og Vesturs. Mér
tókst að hressa hann við, og
við fórum að tala um aðra
hluti.
Við vorum einir allan tím-
ann, og það var ávallt beat
að tala við hann undir þeim
kringumstæðum. Hann talaði
frjálslega um hlutina, svo
lengi sem enginn annar
heyrði til, því að hann treysti
því að ég bæri virðingu fyrir
því trausti, sem hann sýndi
mér.
Þegar ég kom út frá honum
talaði ég lengi við Mamie.
Hún hafði ennþá miklar
áhyggjur af honum, og von-
aði, áð hann gæfi ekki aftur
kost á sér til endurkjörs. En
það gerði hann nú samt. Svo,
1956 var hann skorinn upp við
meinsemd í milti, en var lengi
að ná sér eftir þann upp-
skurð. Tvö áföll, slík sem
hann hafði orðið fyrir á einu
ári, voru ekkert smáræði
fyrir mann, sextíu og sex ára
gamlan. En hann náði sér
furðanlega.
Á árunum eftir heimsstyrj-
öldina, voru gefnar út marg-
ar bækur, þar sem rifhöfund-
ar, borgaralegir og hermenn,
lótu í ljósi álit sitt á því,
hvað skeð hefði í stríðinu, og
Frmmhald á bls. 20
Frakklandsforseti Charles de Gaulle, heilsar hermanna-
kveðju, sem hann dvelst viðkistu Dwight D. Eisenhowers
í Bogasal Capitol í Washington D. C. General de Gaulle
vottaði fyrrverandi hemaðar félaga sínum virðingu, er hann
stóð uppi.