Morgunblaðið - 15.04.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1960
Deilt um prófessors-
embætti á Alþingi
— heimspekideild vildi ekki taka við
prófessorsembœffi í œttfrœði
TÖLUVERÐAR deilur urðu á Al-
þingi í gær, er stjómarfrumvarp
um breytingu á lögum um Há-
skólann kom til 2. umræðu í
neðri-deilð. Frumvarp þetta kveð
ur á um að stofna skuli við Há-
skóla íslands prófessorsembætti
í ættfræði, sem tengt sé við nafn
Einars Bjamasonar ríkisendur-
skoðanda. Var kveðið á um það
í frumvarpinu, að prófessorinn
skyldi eiga sæti í heimspekideild.
Menntamálanefnd neðri-deild-
ar fjallaði um málið og klofnaði
hún i afstöðu sinni. Meirihlut-
inn lagði til að það yrði sam-
þykkt með breytingu, en minni
hlutinn lagði til að rikisstjórain
drægi frumvarpið til baka.
Benedikt Gröndal mælti fyrir
áliti meirihlutans og kom fra/m
að frumvarpið var fiutt í sam-
ráði við háskólaráð, en eigi að
síður vair leitað álits þess og heim
spekideildarinnar. Mæilti háskóla
ráð með samþykkt frumvarpsins,
en heimspekideild snerist gegn
frumvarpinu. Þrátt fyrir það
mælti nefndin með samþykkt
frumvarpsins, en lagði til að em-
bættið yrði stofnað við lagadeild,
svo sem háskólaráð hafði lagt til.
Magnús Kjartansson sagði að
fráleitt væri að samþykkja slíkt
mál nema almenn samstaða væri
um það milli Alþingis og Háskóla
íslands. Komið hefði berlega í
ljós að svo væri ekki, þar sem
heimspekideildin hefði lagzt ein-
róroa gegn því. Þá hefði Stú-
dentaráð ennfremur talið að ef
þess væri óskað að heiðra ein-
hvern fræðimamn með stofnun
persónulegs prófessorsembættis,
yrði að teljast eðlilegt að leita
umsagnar viðkomandi háskóla-
deildar áður en málið væri lagt
fram. Sagði Magnús að að hér
væri eiraumgis um að ræða skrípa
mál, sem að væri óvirðing fyrir
Háskólann.
Gylfi Þ. Gíslason, menntamála
ráðherra sagði í ræðu sinni, að
síðustu árin hefði starfað við Há
skólann erfðafræðinefnd, sejn
fjallaði um grundvalLarraransókn
ir í mannerfðafræði. Svipuð skrán
ing og þar færi fram heyrði einn
ig undir fyrirmæli laga um skrán
ingu íslendinga og væri æviskrár
ritara falið að araraast það starf.
Væri að því stefnt með frum-
varpinu að samræma þessi vinnu
brögð og breyta æviakrárritara-
starfi í prófessorsembætti í ætt-
Tekur sæti
ó Alþingi
í GÆR tók Eyjólfur Konráð Jóras
son ritstjóri sæti á AJþingi, sem
varamaður Sverris Júlíussonar.
fræði. Hefði verið lagt til að
binda embættið við raafn Einars
Bjarn’aisonar sem væri mjög fær
vísindamaður á þessu sviði, þar
sem ekki væri víst að völ væri
á hæfum manni að taka slíkt
prófessorsembætti að sér síðar
meir. Sagði ráðherrann að stofn-
un þessa embættis mundi ekki
hafa aukaútgjöld í för með sér
og ekki koma niður á stofraun
'snnarra prófessorsembætta við
Háskólann.
Þá gagnrýndi ráðherra afstöðu
heimspekideildarinnar til þessa
máls og sagði að í álitsgerð henn
ar væri beinlínis um rangfærsl-
ur að ræða. Þannig væri það t.d.
sagt þar að ekki væri starfandi
v;ð neinn háskóla slíkir prófess-
orar né neinir kenraarar Vitraaði
ráðherra í bæbur máli sírau til
stuðnirags og kam þar fram að
ættfræði er viðurkennd kennslu
grein í mörgum háskólunum og
starfandi prófessorar í greinirani
t.d. í Þýzkalandi. Menntamálaráð
herra gagnrýndi einnig málflutn
ing Magnúsar Kjartanssonar að
hér væri um skrípamál að ræða.
Sagði ráðherra að þingmaðurinn
sýndi háskólaráði lítinn sóma
með slíkum ummælum, þar sem
— Mývatn
Framhald af bls. 32
Verksmiðjan hefur átt við
ýmsa byrjunarörðugleika að etja
enda er þetta í fyrsta sinn sem
Fljótlega tókst þó að vinna það
efni sem til var ætlast, þ.e. sí-
unarefni í fyrsta gæðaflokki.
Á árinu 1968 voru framleidd
25ð0 lestir af síunargúr fyrir
Evrópumarkað og seldist hann
jafnharðan.
í greinargerðinni segir að fé-
lagið hafi nú unnið fullan bug
á hinum ýmsu örðugleikum, og
verksmiðjan hafi starfað með eðli
legum hætti undanfarna mánuði.
Tilraunavinnslan hafi leifct í Ijós
að þurrvinnslukerfi verksmiðj-
unnar mun geta skilað tilætluð-
um afköstum án teljandi breyt
inga. Um votvinnslukerfið þyk-
ir það hins vegar sýnt, að af-
kastageta þess mun reynast minni
en aðilar höfðu ætlast til. Má
rekja það til þurrkara verksmiðj
unnar, sem eru ekki eins öfl-
ugir og við var búizt, og eiran-
ig hafa að jafnaði orðið í þeim
nokkur efnistöp við útgufun-
Virðist hönnun þurrkaranna ekki
hafa verið í samræmi við þær
forsendur, sem áætlanir aðilarana
voru byggðar á, f því sambandi
ner að hafa í huga, sem fyrr
var nefnt, að votvinrasla á kísil-
gúr hefur hvergi farið fram áð-
ur, og var því ekki við beina
þessara tækja. Verksmiðjan er nú
rekin með afköstum, sem svara
til úm 8 þús. lestá ársframleiðslu,
og er það sú afkastageta, sem
þurrkararnir virðast geta náð
án breytinga. Á þessu vori mun
verða komið fyrir útbúnaði við
þurrkarana, sem hindra á efnis
töp úr þeim. Má þá ætla, að
afkastageta þeirra aukist í 10
þús. lestir á ári. Það er stækk-
un úr þessu marki, sem nú er
fyrirhugað, og mun hún leysa
af hólmi frekari aðgerðir til
endurbóta á fyrsta áfanga verk
smiðjunnar.
Hin fyrirhugaða stækbun felst
fyrst og fremst í aukningu á
votvinnslukerfi verksmiðjunnar.
tillögumar væru frá því kornn-
ar.
Þórarinn Þórarinsson sagði að
ættfræði gæti aldrei verið vís-
indagreim Hér væri ákaflega ein
kennilega staðið að málum. Tafca
ætti málefni Háskólans til end-
urskoðumar í heild og m.a. gera
áætlun um fjölguin kemraara við
skólann. Haran kvaðst einraig ef-
ast um það að lagadeild mundi
vilj a taka við þessu embætti. Þá
sagði Þórarinn ennfremur að
mörg mjög txrýn úrlausnarefni
biði í málefnum Háskólans og
bæri það vott um skilniragsleysi
menntamálaráðherra að eiraa mál
ið er 'haran flytti á Alþingi fjall-
aði um að búa til stöðu fyrir
ákveðinn mann.
Benedikt Gröndal kvaðst
harma það hvað Þórarinn Þór-
arimsson fylgdist lítið með mál-
efnum Háskólaras, en verra væri
þó hversu haran virtist lítt fylgj-
ast með störfum þiragsiras. Benti
Beraedikt á það að nú lægi fyrir
efri-deild Alþingis mikiU laga-
bálkur um málefni Háskólans og
sagði að einfcennilegt mætti telj-
ast að slíkt færi fram hjá þirag-
maraninum. Þá sagði Benedikt að
hairma bæri að þingmanninum
væri ekki kuranugt um að í tvö
ár hefði starfað nefnd að emdur-
skoðun á skipulagi Háskólans og
háskólalaganraa og að áætlun um
fjölgun prófessorsembætta hefði
einnig verið geirð fyriir nokkru
og þegar væri byrjað að veita
embætti eftir þeirri áætlun. Sagði
Gröndal, að hér væru stjómar-
andstæðingar einungis að reyraa
að blása út smámál og gera það
að pólitísku deilumáli. Slíkt væri
ekki vænlegt til álitsaufca Há-
skólaras, enda hugsuðu þeir lítt
um hans hagi
Verður lögð ný hráefnisleiðgla
frá Mývatni við hlið þeirrar,
sem fyrir er, og afl dælustöðv-
ar aukið. Byggðar verða tvær
nýjar hráefnisþrær við verk-
smiðjuna og ný skilvinda, er
verður mun stærri en hin fyrri.
Bætt verður við a.m.k. tveim
nýjum þurrkurum, er verða öfl-
ugri og sterkbyggðari en þeir
tveir, sem fyrir eru. Auk þessa
fer fram stækkun á vörugeymsl-
um venrksmiðjunnar á Húsavík og
við Mývatn. Áætlað er, að hinn
beini kostnaður af þessari fram-
kvæmd muni nema aRt að 2,3
mi'lljónum Bandaríkjadollara eða
rúmlega 200 milljónum króna.
Af því er beinn kostnaður við
efni og vinnu tálinn allt að
1785 þús. dollurum. Þar af yrðl
sem næst % hluti innlendur
kostnaður. Johns Manville Corp
oration mun sjá um hönraun á
mannvirkjunum og verkfræðilegt
eftirlit með byggingu þeirra gegn
greiðslu á útlögðum kostnaði.
Segir í greinargerðinni að
það sé samdóma álit ful’ltrúa
ríkisstjórnarninar og Johns Man
ville Corporation í stjórn Kísil-
iðjunnar h.f. að ofangreind fram
kvæmd sé bæði æskileg og að-
kallandi. Er sú skoðun fyrst og
fremst á því byggð, að fram-
leiðsluvara verksmiðjunnar hefur
gefið mjög góða raun og fylli-
lega staðizt samjöfnuð við þau
síunarefni, sem fyrir voru á
markaðiraum. Telur stjórrain, að
öruggur markaður, muni verða
á komandi árum fyrir hina
auknu framleiðslu sem af stækk
uninni mundi Jeiða eftir
því sem unnt er að ful'lyrða
um þau efni. Má gera ráð
fyrir því, að unnt verði að selja
jafnóðum þær 8—10 þús. lestir,
sem áætlað er að framleiða
á þessu ári, en á árirau 1973
ætti salan að geta farið fram
úr því marki, sem verksmiðj-
an annar nú. Jafnframt er á
það að líta, að verksmiðjan mun
ekki bera arð usmfram afskrift-
ir, meðan hún er starfrækt með
núverandi afkastagetu. Hins veg-
ar er þess að vænta, að hún
muni geta skilað nokkrum arði
— Loðdýrarækt
Framhald af bls. 32
Sveinin Guðmundsson mælti fyr
ir frumvarpinu á fundi efri-deild
ar í gær. Vakti hann í ræðu sinrai
athygli á því, að eftirspurn eft-
ir minfca skinraum hefði aukizt
stórkostlega á undanförnum ára
tugum og væri hún nú víða orð-
in mjög ábatasamur atvinnuveg-
ur. Mesta aubningin í minfca-
skinraaframleiðslu hefði orðið á
Norðurlönduraum og framleiddu
þau nú um 9,5 millj. skirana á
ári eða um 40% af heimisfram-
leiðslurani. Ef hlutur íslendinga
hefði verið sá sami og þefcra,
hefði ársframleiðsla héir sl. ár
átt að vera um 3000 millj. kr.
að verðmæti.
Sveinn sagði að möguleikar fs-
lendinga í þessari framleiðslu-
grein væri á mairgan hátt miklu
hagstæðari en flestra hinina Norð
urlandaþjóðanraa. Þar væri fóð-
urkostnaður mjög mikill, þar sem
þau þyrftu árlega að flytja mik-
inm fiskúrgang inn til fóðrunar
dýranraa. Þannig hefðu t.d. verið
flutt frá fslandi 8—10 þúsund
toran af fiskúrgaragi til þessara
landa.
Sveinn sagði að minikaræktin
gæti orðið mjög ábatasöm á þann
hátt að miklu hærra verð feng-
ist greitt fyrir fisk- og sláturúr-
gang sem nú væri ýmist verð-
lítill eða verðlaus með öllu.
Sveinn sagði að aðairök þeirra
sem á móti minfcairækt væru héir-
lendis væru þau, að dýr slyppu
úr búrum og yrðu skaðvaldur í
náttúrunni. Líta bæri til þess að
nú væri aðstaðan allt önnur og
aðrar kröfur gerðar til frágarags
á búrum og eftirlits með þeim
en þegar minkarækt var stunduð
hérlendis á áratugnum 1930-1940.
Það væri efcki rétt að einblína
á þau mistök sem þá hefðu átt
sér stað og byggja álit sitt á
þessu máli á fordótmum. Hér væri
um mjög þýðingarmikið mál að
ræða sem gæti komið til með að
verða til hagsfoótar fyrir þjóð-
þegar á árinu 1973, ef stækk-
unin fer fram, og geta starfað
með vaxandi arðsemi eftir þann
tíma.
1 samningum ríkisstjórnarinn
ar og Johns Manville Corpor-
ation frá 1966 var svo fyrir
mælt, að aðilar skyldu sjálfir
leggja fram eða ábyrgjast út-
vegun á því fjármagni sem þurfa
mundi til stækkuraar verk-
smiðjunnar að 24 þús. lesta árs-
afköstum, en framaragreind stækk
un er innam þeirrar maka. Að-
ilar telja heppiIegEist, að fyrri
kosturinn verði tekinn að þessu
sinni, þaranig að fé til stækk-
unarinnar verði lagt fram í formi
aukins hlutafjár. Er frumvarpið
við þetta miðað.
í lok greinárgerðarinnar seg-
xr, að samkvæmt bráðábirgða-
reikningi endurskoðenda var af-
korna Kísiliðjunnar h.f. þannig
um s.l. áramót, að bókfært verð-
mæti fasteigraa og véla, ásamt
undirbúningskostnaði, nam sam-
tals 288,6 millj. kr. Lán til langs
tíma námu 182,9 mil'Ij. kr., en
lán til skamms tíma, önnur en
framlög aðilanraa 25,8 millj. kr.
Hinn reikningglegi halli ársins
1968 nam alls 33,6 mlil'j. kr.,
en af þeirri fjárhæð teljast 10
millj. kr. til afskrifta og 9.7
þess sem um var að ræða ýmsa
aðra gjaldliði, sem ekki komu
til greiðslu á árinu. Greiðslu-
halli á rekstri félagsins varð
því mun lægri en þessi niður-
staða gefur til kynna. Hefði
hann orðið hverfandi, ef fram-
leiðsla ársins hefði náð áætluðu
magni. Ef svo heldur fram
sem nú horfir, um árið 1969,
munu sölutekjur fé'lagsins standa
magni. Ef svo heldur fram
undir öllum rekstrarútgjöldum
þess á árinu, og mun félagið
ekki þurfa á aðstoð að halda til
anraars en afborguraar af stofn-
lánum að nokkrum hluta. Að-
gerðir þær, sem frumvarp þetta
gerir ráð fyrir, munu að sjálf-
sögðu stórbæta fjárhagsaðstöðu
félagsins. Er það eindregin skoð
un aðalhliuthafannia, að fram-
lögum þeirra I þá átt megi télj-
ast vel varið.
Sveinn Guðmundsson.
arheildina. Benti Sveinn á álits-
gerð Sveins Eiraarssoraar veiði-
stjóra frá 1965, þar sem m.a. fcem
ur fram að mjög lítil hætta á að
vera á því að dýr sleppi úr búr-
um, og að hjá öðrum þjóðum
þekkist slíkt ekki nema þá í mjög
litlum mæli.
í frumvarpinu eru ákvæði um
útbúnað minkabúra og segfc þar
að loðdýrabú, þair sem minkar
eru geymdfc, skuli hafa þrefalda
vörn, vfcnetsbúr með hreiður-
kassa, lokaðan dýrheldan skála á
steyptum ramma og dýrhelda
ytri girðingu úr traustu og við-
urkerandu efni, til vamar því,
að dýr geti sloppið úr haldi.
Flutningur Mfdýra milli loðdýra
búa og flutningur dýra til slátr-
unar skal fara fram í netbúrum
og í lokuðu flutningatæki.
Þá eru í frumvarpinu sektar-
ákvæði gegn brotum á lögunum
og nema þau allt að 10 þúsund
krónum.
í greinargerð sem fylgfc frum
varpinu er ítarlega rakin þróun
minkaskinnaframleiðslu í heim-
inum á undaraförnum árum og
kemur þar m.a. fram að árs-
framleiðsla hefur aukizt frá 1960
úr 11,1 millj. gkiraraa í 25,3 millj.
skinna árið 1967. Þar kemur einin
ig fram að meðatverð minka-
skinma í Danmörtou og á Norður
löndunum er nú talið 100 d. fcr.,
á skinn, eða 1170 kr. ísl., og hef-
ur verið svipað um langt skeið,
nema árið 1966—1968, er óvenju
mikið verðfall átti sér stað á
heimsmarkaðiraum.
Meðalverð í Bandaríkjunum
hefur að jafraaði verið nokkru
hærra, en jafraframt mun breyti-
legra, m.a. vegma þess, að þar í
landi eru flefci litaafbrigði á
traarkaðinum en á Norðurlöndum
og eftirspurn eftir þeim meira
háð tízku en hiraar algengustu
tegundfc, eims og staradard- og
pastelskinin.
í greinargerðinni segir að fs-
lendingar hafi mikla möguleika
til að afla ódýrs mimfcafóðurs.
Við veiðum meira af þorski og
öðrum fiski en Norðmenn, sem
þó veiða mest alfca Norðurlanda
þjóðantna. Þorskafli ofckar er um
og yfir 300 toran árlega. f vax-
andi mæli rnuin þessi afli faira
til flökunar og frystingar á næstu
árum og við það vex fiskúrganig
urinn, sem raauðsyralegt er að
koma í betra verð. Undainfarin
ár hafa fallið til um 100—120 þús.
tonn af fiskúrgamgi, sem farið hef
ur í fiskimjöisvimnslu. Af þeas-
um figkúrgaragi mætti framíleiða
um 2—3 millj. skimna, ef ölLu
væri til skila haldið, nýju, frystu
eða í formi figkimjöls.
Þá fylgfc einnig í greinargerð-
inni athugun sem Efraafoagsstofn-
unin gerði um rekstur á 1000
læðu mirakafoúi á fslaradi. Er þar
fjármögnum slíks bú áætluð rúm
ar 10 millj. kr., era áætlaður
brúttóhagraaður 938 þús. kr., en
hreiran hagraaður 295 þús. kr. Af
kostnaðairliðum er fóður stærsti
liðurinn eða 910 þús. kr. Tekjur
eru áætlað 4 millj. 95 þús. kr.
Við fyrastu urnræðu frumvarps
iras tóku einnig til máls þefc Ein
ar Ágústsson og Jón Þorsteins-
son. Var frumyarpimu síðan vis-
að til 2. urnræðu með 13 atkv.
gegn 1, en áður hafði verið íellt
að senda landbúraaðarnefnd frum
varpið með jöfnum atkvæðum
8:8.