Morgunblaðið - 15.04.1969, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRIL 19©»
tjltgefandi H.f. Anvafcur, Reykjavtíik.
Frflmfcvæmdastj óri Haraldur Sveinsson.
ŒUtsbj órar Sigurður Bjamason frá Viguir.
Matth'ias Johanness'en.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjámarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson-.
Fréttaatjóri Björn Jóíhannssoni.
Auglýsihgaatjoxi Arni Garðar Kristmssoin.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími lO-löð.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Síml 212-4-80.
Aafcriiftargjald kr. 100.00 á mánuði innanilands.
1 lausasjöiu kr. 10.00 eintafcið.
VIKA TIL STEFNU
%7'erkalýðssamtökin hafa nú
’ tekið ákvörðun um frek-
ari verkfallsaðgerðir, sem
hefjast eiga hinn 21. apríl n.k.
og verður þar um svonefnd
keðjuverkföll að ræða, sem
framkvæmd verða þannig að
ákveðnar starfsgreinar boða
vinnustöðvun nokkra daga í
senn. Ljóst er því að aðilar
kjaradeilunnar og sáttanefnd
in hafa eina viku til stefnu
til þess að ná samningum, án
þess að veruleg truflun verði
á atvinnulífi landsmanna.
Verkfallsaðgerðir í hvaða
mynd sem þær eru fá ekki
breytt þeim tiltölulega ein-
földu staðreyndum, sem við
blasa í efnahags- og atvinnu-
lífi okkar. Þjóðin hefur á sl.
tveimur árum orðið fyrir
meiri áföllum en dæmi eru
um meðal annarra þjóða, sem
standa á svipuðu stigi og við
íslendingar. Við getum með
engu móti skotið okkur und-
an því að taka afleiðingum
þessara áfalla. Þær hljóta
með einum eða öðrum hætti
að koma fram í kjaraskerð-
ingu hjá landsmönnum öll-
um. Enginn áróður, engar
blekkinigar né verkföll geta
breytt hér nokkru um. Stað-
revndirnar blasa við og ekki
tjóir annað en horfast í augu
við þær. Það sem mestu máli
skiptir hins vegar er að
treysta á ný grundvöll efna-
hags- og atvinnulífs lands-
manna. Að því marki hafa
aðfferðir ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum beinzt á und
anförnum mánuðum, og þess
sjást þegar merki, að þessar
ráðstafanir eru farnar að
bera árangur- Á næstu mán-
uðum mun það þó koma enn
betur í ljós, verði verkfalla-
aðgerðir og óraunh^far kröfu
gerðir ekki til þess að
að spilla því. sem þegar hef-
ur áunnizt og grundvöllur
hefur verið lagður að.
Mbl. hefur áður bent á, að
í grundvallaratriðura er víð-
tækt samkomulag um, að
nýir kjarasamnimrar hljóta
fyrst og fremst að bvggjast á
kjarabótum til handa hinum
lægstlaunuðu. Samn ingavið-
ræður hafa þegar -taðið það
lengi, að grundvöllur ætti að
vera fyrir hendi t.il þess að
ná sh'kum -amningum. Jafn-
vel þótt verkalýð-^'amtökin
hyggi ekki á almennar verk-
fallsaðgerðir nú þegar, er
ljóst, að hin fvrirhuguðu
keðjuverkföll munu valda
töluverðri tr’:’ flun í atvinnu-
lífinu og mar'nns'legum óþæg
indum. Þjóðin þarf á öl'lu
öðru að halda nú en verkföll-
um, og þess vegna er það von
allra landsmanna að samning
ar takist í þessari viku.
ÁRANGURSRÍK
UT ANRÍKIS-
STEFNA
Ý viðtali, sem Mbl. átti við
Bjarna Benediktsson, for-
sætisráðherra á 20 ára afmæli
Atlantshafsbandalagsins í
Washington gerði forsætisráð
herra að umtalsefni þýðingu
þess fyrir ísland að hafa
gerzt aðili að Atlantshafs-
bandalaginu í upphafi og
sagði:
„Þegar ég nú er hér 20
árum eftir undirskrift Atlants
hafssáttmálans er mér efst í
huga þakklæti yfir því að
hafa átt þátt í því að íslend-
ingar mörkuðu sér rétta utan
ríkisstefnu með þátttöku í
'NATO. Ég gat þess í ræðu
minni ( á fundi utanríkisráð-
herra Atlantshafsbandalags-
ríkjanna) að ég liti ekki til
baba til neins atburðar í
stjómmálalífi mínu með
meiri ánægju en þess, þegar
ég stuðlaði að aðild íslands að
Atlantshafsbandalaginu. Nú
hefur sannazt, að sú stefna
var rétt og starfsemi banda-
íagsins hefur í öllu því sem
máli skiptir borið árangur, en
cí bandalagið sundraðist nú,
væri þetta allt unnið fyrir
gýg. Þess vegna verða allir að
leggja sitt af mörkum til þess
að treysta NATO. Ég hef haft
af því óblandna ánægju að
koma hér aftur að tveimur
áratugum liðnum og hitta
menn að máli.“
DJÚPSTÆÐ
ANDÚÐ
i tburðimir í Tékkóslóvakíu
að undanförnu sýna
glögglega að geysileg átök
eiga sér stað að tjaldabaki,
bæði innan Kommúnista-
flokks Tékkóslóvakíu og einn
ig milli ráðandi afla þar í
landi og Sovétríkjanna.
Viðbrögð ahnennings í
Tékkóslóvakíu við sigri
Tékkóslóvaka yfir Sovétríkj-
unum í ísknattleik eru vís-
bending um þá djúpstæðu
gremju, sem ríkir meðal al-
þýðu manna þar í landi vegna
yfirgangs og ofbeldis Sovét-
ríkjanna og fylgifiska þeirra
og jafnframt öruggt merki
þess, að hernám Sovétríkj-
anna hefur ekki orðið til þess
yjsj
UTAN ÚR HEIMI
Norsku laxárnar í hættu
— vegna ofveiði á landgrunninu
MARGIR noriskir bænidur
hafa löngum haft drjúgar
fcekj'Ur a-f laxveiði, þó enga
ættu þeir laxána. Þetta etru
bændiur á sjávarbýlum, sem á
vorin veiða lax úti á sjó og
inni á fjörðuim, ýmist í net
eða á lóð, þegar hann er á
leið upp í árnar til að
hrygna.
Þessi óskiljanlegi öfugugga
bátbur hefur lengi verið lax-
áreigendum þyrnir í auga. —
Það segir sig sjálft, að lax
sem drepinn er áður en hann
kemst í árnar eykur ekki kyn
sfi'tt, enda er það sannanlegt
að ár, sem fyrrum voru tald-
ar góðar laxár, eru nú orðn-
ar laxlausar og í öðrum hef-
ur veiðin farið þverrandi. —-
Þær laxiár, eru nú orðnar lax-
lausar og í öðrum hefur veið-
in farið þverrandi. Þær laxár
sem nú eru taldiar beztar, eiru
nær eingöngu í Niorður-Nor-
egi, því að ránshendur þeirra
sem veiða lax í sjó, teygðu
sig ekki svo langt.
Ofan á þetta hefur svo
bætzt að á síðari árum er
fjöldi útlendinga, einkum
Danir, byrjaður að veiða lax
fyrir utan landlhelgisl'ínuna. í
fyrra munu á 2. hundrað
dönsk skip stundað þesisa
veiði og allmörg sænsk. Og
þessi skip hafa mokað upp
laxinum, aðallega úti fyrir
Mæri og Þrændalögum.
Þessi sjávarveiði veldiur
áhyggjum, þeim sem varð-
veita vilja laxárnar. En bann
gegn veiðinni fyrir utan land
helgi er óframkvæmanlegt
nema alþjóða-samkomulag
náist um það, og vinma Norð-
menn nú að undiribúningi
Iþessa máls.
Hins vegar er það á valdi
.Norðmanna að afstýra veið-
inni innan landhelgi, og
óskiljanlegt að þeir skuli
ekki hafa gert það fyrir
löngu. En í vetur samibykkti
Stórþingið loks lög um all-
miklar takmarkanir á þessari
veiði. — Það er landbúnaðar-
ráðherrann sem annast lax-
veiðimálin. En jafnskjótt og
það var gert, létu laxveiði-
'bændurnir til sín heyra. Þeir
'sneru sér til Moxness fiski-
málaráðherra og mótmæltu
lögunum og sögðust mundu
virða þau að vettugi. Sumir
'fullyrtu að þetta væru eign-
arránsiög, því að jarðir
'þeirra yrðu óbyggilegar af
'þeir misstu tekjurnar af lax-
veiðinni. — En ríkisstjórnin
hefur daufheyrzt við kröfum
þeirra ennþá, en lofar frekari
rannsókn í málinu.
Joakim Harstad, fyrrver-
andi veiðimálastjóri hefur lát
ið álit sitt í ljósi í sam-
bandi við deiluna um laxveið
ina:
— Noregur getur óhikað
talið sig forustuland að því
er rannsókniir á laxi snertir,
segir Harstad. — Fyrir alda-
mótin var byrjað á víðtækum
laxaimerkingum, en árið 1909
er þess fyrst getið, að veiðst
hafi merktur lax. Til þessa
hafa yfir 100.000 laxaseiði og
fcringum 16.000 laxar verið
merkt hér, og það sem veiðst
hefur aftur af merktum laxi
hefur gfið okkur góðan grund
völl til að draga ályktanir af.
En þegar sjóveiðimenn
kvarta undan að rannsókn-
ir séu ekki gerðar á laxagöng
um í sjónum, þá byggist þetta
á þ'vá, að hér er um tvenn
sjónarmið að ræða. Annað
veit að því að finna laxinn
til að drepa hann. En hitt
veit að því að finna grund-
völl að því að fjölga honum
— að varð'veita og skapa í
stað þess að uppskera og
eyða.
Það hefur ekki verið neitt
vakandi áhugi fyrir því að
rannsaka laxinn í sjónum,
vegna þess að stofninum
fjölgar ekki þó maður kynn-
ist honum á hagbeitarslóðum
hans í sjónum. Það er í ánum
sem laxinn fæðist. Þar er
hann uppsprottinn og þar er
hægt að gera ráðstafanir til
að varðveita s-tofninn og auka
hann. Það er ástæðulaust að
rannsaka laxinn í sjónum,
þ'ví að hann kemur aiftur það
an, og að jafnaði í ána sem
hann fæddist í. A-uk þess er
hægara og hagvænlegra að
veiða laxinn í ánni en úti
sjó.
Því hefur verið haldið fram
að laxinn sem kemur upp að
Noregisströnd þurfi ekkj endi
lega að vera klakinn í norsk-
um ám. En hér er því til að
svara, að af þeim laxi sem
merktur hefur verið í Noregi,
alla leið frá Mandal til Finn-
imerkur og veiðst hefur aftur,
eru það aðeins 3% sem veiðst
hafa erlendis. En 97% af end-1
urveiddum laxi hefur veiðst
í norsfcum ám ða við Noregs-
strönd . . . Það eru því engar
öfgar þó sagt sé, að laxinn
sem veiddur er á línu eða í
reknet við Noregsströnd, sé
fæddur í norskum ám — eða
framileididur í Noregi, segir
veiðimálastjórinn.
Esská.
— Ræða Ingólfs
Framhald af hls. 14
VAXANDI SKILNINGUR
FÉLAGASAMTAKA
Það sem skiptir ekki minna
máli heldur en aukið fjármagn
og verður farsælast til framlbúð-
ar, er vaxandi skilningur félaga-
samtaka og almennings á þvi
þjóðþrifamáli, sem landgræðsla,
gróðurvernd o'g ræktun landsins
er. Aukinn skilningur á gildi
jarðargróðurs og landbúnaðar í
þjóðarbúskapnum ber vott um
vaxandi menningu, meiri víðsýni
og skilning á mikilvægu þjóð-
félagsmáli. Ungmennafélag ís-
lands og Lionshreyfingin ásamt
fleiri félagssaamtökum hafa
sýnt mikilsverðan áfhuga fyrir
gróðurvernd og uppgræðslu.
Hafa ýms félög Lagt fram virð-
ingarverða sj álflboðavinnu undan
farin tvö sumur, við dreifingu
að draga kjark úr Tékkum og
Slóvökum.
í hinni blóðugu sögu so-
vézkra yfirráða í A-Evrópu
eru þess engin dæmi að fólk
haifi ögrað hinu volduga
heimsveldi með þessum hætti
og sú staðreynd að þeir menn
eru enn við völd í Tékkó-
slóvakíu, sem höfðu forustu
um umbótastefnuna, sýnir að
Sovétríkin standa ráðþrota
gagnvart þessari almennu and
stöðu fólksins í Tékkóslóvak-
lu.
áburðar og fræs, í land, sem ver
ið er að græða upp.
Á sl. ári tóku 250 manns þátt
í slíkri sjálfboðavinnu og var á
þann hátt sáð um 70 t af áíburði
og 5t af fræi í 250 ha lands. Land
græðslan lagði til áburð og fræ
í þessu skyni. Gert er ráð fyrii
að þátttaka félagssamtaka í
þessu starfi verði miklu meiri á
komandi sumri en áður. Yfirleitt
er nú notuð véltækni og nútíma-
hagræðing við Landgræðslu- og
gróðrarverndarstarfið. En þann-
10 hagar víða til, að tækni verð-
ur naumast við komið, og er þá
full þörf fyrir mannshöndina við
landgræsluna. Það er ómetan-
legt, hversu áhugi manna fyrir
þessum málum hefir vaxið í
seinni tíð. Ungmennafélögin voru
stofnuð upp úr síðustu aldamót-
um af eldlegum áhuga fjölda
manna, fyrir því að gera ísiand
að betra iandi með því að vinna
því alit, eins oig kjörorð Ung-
mennafélaganna hefir alltaf ver-
ið. Hreyfingin er sprottin af hug
sjónum og eldlegum áhuga fyr-
ir hverskonar framförum í Land
inu. Skógræktin og ræ'ktunar-
málin voru þá ofarlega á dag-
skrá eins og nú. Það er vei að
nú virðist aá álhugi, sem var ein-
kenni Ungmennafélaganna á
fyrsta og öðrum tuig þessarar
aldar, en sem talinn var hafa
dofnað á tímabili, virðist hafa
vaknað með sama hugarfari og
einkennt- hefir ungmennafélaga-
hreyfinguna, þegar ungmenna-
félögin létu mest að sér bveða.
Það er vissulega ánægjulegt, að
mörg önnur félagssamtök virð-
ast starfa með líku hugarfari og
ungmennafélögin.
NAUÐSYN AÐ HERÐA
RÓÐURINN
Það er skoðun margra og ver-
ið um það rætt, að þrátt fyrir
mikla ræktun síðari árin og áð-
stafanir til landgræðslu, skóg-
ræktar og gróðurverndar hafi
eyðingaröflin enn sem komið er
yfirhöndina og að enn blási
meira upp af landinu en það,
sem við bætist af nýjum gróðri
árlega. Ég er það bjartsýnn, að
telja megi vafa á, að málum sé
þannig háttað. Víst mun vera
erfitt að sýna fram á með fuil-
um rökum að eyðingin sé árlega
meiri heldur en það, sem gróður
akningu nemur. Um þetta þarf
ekki að þrátta, því allir eru sam
mála um, að eyðingaröflunum
verður enn of mikið ágengt og
að þjóðfélagslega nauðsyn ber til
að herða róðurinn fyrir upp-
græðslunni og hefta uppblástri
og eyðingu jarðargróðurs.
Ráðstefna sú, sem nú er hafin
mun eiga sinn þátt í því að auka
skilning á þessum málum. Þátt-
taka almennings og margra
félagasamtaka í heilladrjúgu
starfi lofar góðu um framtíðina.
Takmarkið er, að græða upp fold
arsárin og gera ísland að betra
landi fyrir núlifandi og kom-
andi kynslóðir.
Að beita sér fyrir því með öll-
um tiltækum ráðum, er vissu-
lega mikiivægt og verðugt verk
afni, fyrir unga og aldna, kon-
ur oig karla. Áhugi þjóðarinnar
og skilningur á mikilvægi máls-
ins er nú þegar fyrir hendi. Þess
vegna mun fullur . sigur vinnast
og iangþráðu takmarki verða
náð.