Morgunblaðið - 15.04.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRfL 190»
17
Róðstelno um gróðureyðingu og lundgræðslu:
Hver maöur greiöi skuldina við landið
Hið íslenzka náttúrufræðifélag
og Æskulýðssamband tslands
efndu um helgina til ráðstefnu
um gróðureyðingu og land-
græðslu í Norræna húisnu. Sóttu
ráðstefnuna 90—100 manns og
urðu mjög fjörugar umræður
auk þess sem flutt voru 8 fróðleg
framsöguerindi. í upphafi fundar
flutti landbúnaðarráðherra Ing-
ólfur Jónsson stutta ræðu.
t lok fundarins var lögð fram
og samþykkt ályktun, þar sem
fram kom að menn voru ein-
huga um nauðsyn þess að klæða
landið aftur gróðri og að þrátt
fyrir ýmsar skoðanir á aðferð-
um voru allir á einu máli um
að efla þyrfti skilning og auka
samvinnu þeirra, sem að þess-
um málum vinna. Einnig var sam-
þykkt tillaga um að kjósa nefnd
til undirbúnings landssamtaka
um þátttöku almennings í land-
græðslustarfinu. Fer ályktun ráð
stefnunnar hér á eftir:
Gróðiur og jarðvegseyðing hef
ur orðið gífurleg hér á landi síð
an um landnám og meiri en víða
í öðrum löndum.
Alitið er að á þessu tímabili
hafi gróður og jarð'vegur eyðz-t
af svæði sem svarar til 1/3 af
stærð landsins. Gróðri þeim, sem
enn er óeyddur, hefur jafnframt
víða hrakað mikið. Gróðureyðing
in er hægari nú en áður vegna
landgræðslustarfsins, en engu að
síður er hún þó emn geigvænleg.
Þetta stafar m.a. af því, að
gróður landsins er enn nýttur
af handahófi og víða umfram
það, sem hann þollir, en gróður er
viðkvæmur vegna legu landsins,
og jarðvegurinn mjög fokgjarn
vegna upprurua síns. Þess vegna
er það frumskilyrði fyrir allri
gróðurvernd, að gróðurinn sé
ekki ofnýttur.
Lög um skógrækt og sand-
tglræðslu voru sett árið 1907, en áð
ur höfðu ýmsir einstaklingar
reynt að spyrna fótum við eyð-
ingunni.
Nú starfa að landgræðslumál-
um tvær stofnanir: Landgræðsla
níkisins og Skógrækt rí'kisins.
Félög áhiugamanma hafa einnig
lengi unnið að þessum málum,
m.a. höfðu ungmennafélögin frá
upphafi landgræðslu á stefnuskrá
sinni. Frá því árið 1930 hefur
Skógræktarfélag íslamds haft for
ystu um að sameina almennirng
um gróðurvernd og skógræktar-
mál. Fleiri félög vinna nú að
landgræðslu, t.d. Lionshreyfing-
in.
Rannsóknarstofnun landbúnað
arins hefur undanfarin ár unn-
ið að rannsóknum í gróðurvernd
og landgræðslu og Rannsóknar-
stöð Skógræktar ríkisins að Mó-
gilsá hefur nýlega verið sett á
stofm.
Landgræðsla ríkisins hefur girt
75 'landssvæði í 12 sýslum, sem
samtals friða um 1500 km 2. Sum
þessara svæða eru þegar full-
gróin. Hefuir tefkist að rækta víð-
áttumikill, örfoka landssvæði og
breytá þeim í nytjalönd.
Skógrækt ríkisins hefur frið-
að mörg h'elztu skógleindi lands-
ins og skóglaus landsvæði til
gróðurverndar og ræktunar ný-
skóga. Lönd innan skógræktar-
girðingar eru nú 320 fenkm.
Báðar þesisar stofnanir hafa
unnið að því að auðga gróður-
ríki landsins með innflutningi
nýrra tegunda, en tegundafæð
landsins er m.a. afleiðing af ein
angrun þess.
Ráðstefnan ályktar eftirfar-
andi:
Kynna þarf landgræðslustarf
semina og gróðureyðingarvanda-
málin fyrir akn'Dnnimgi og hvetja
fólk tiil virkrar þátttöku í gróð-
urverndar og landgræðslustarfi.
Alþingi og stjórn landsinis
verða að gera sér ljóst, að hér
er mikið alvöru mál á ferðum,
sem varðar þjóðarhag í nútíð og
framtíð.
Fjárveiting til landgræðslu-
mála hefir aldrei verið, og er
ekki enn, í neinu samræmi við
það, hve alvarfegt vandamál er
um að ræða.
Til landgræðslu og skógrækt-
ar er á þessu ári varið um 25
millj. króna, sem er innan við
V2 % af útgjöldum ríkisiins.
Auka þarf fjárveitingar til
landgræðslu að því marki, að
urnnt verði að nýta betur þá
starfsaðstöðu og þekkingu, sem
fyrir er.
Hraða þarf sem mest rannsókn
um á sviði gróðurverndar og
landgræðslu og tryggja að eftir
niiðurstöðum þeirra rannsókna
verði farið.
Auka verður ræktun lands til
betiar á láglendi til þess að
'létta á ofsetnum högum.
Nauðsyrulegt er að skipuleggja
söfnun og innflutning plantna
frá heimshlutum með svipuð vaxt
arskilyrði og hér eru til land-
græðslu, gróðurverndar, skógrækt
I ar eða annarra nytja á íslandi.
Leggja þarf aukna áherzlu á
kynbætur á íslenzkum plöntum
til landgræðslu.
Auknar verði veðurfarsrann-
sóknir með til'liti til gróðurskil-
yrða í landinu.
Auka ber friðun skóga og
kjarrllenda, sem víða liggja undir
skemmdum vegna átroðnings bú
fjár og illrar umhirðu.
Samræma þarf betur störf
landgræðslustofnana og félaga,
sem að þeim málum vinina, svo
að starfskraftar þe9sara aðila,
og það fjármagn, sem til land-
græðslu er varið nýtist sem bezt
Áherzla skal lögð á, að þær
opinberu stofnanir, sem vinna að
landgræðslu hafi samvinnu um
þá heildarúttekt á gróðureyð-
ingu, sem nú er unnið að sam-
kvæmt landgræðsilulögunum frá
1965. Að því loknu verði saman
lamræmd áætlun um landgræðslu
starfsemina.
íslendingum er skylt að sporna
við frekari gróður- og jarðvegs
eyðingu en orðin er og að bæta
landið, þanniig að því sé skilað
betra og byggilegra til komandi
kynslóða.
Ekki er unnt að ásaka fyrri
kynslóðir fyrir il'la meðferð gróð
urs. Þær áttu ekki annarra kosta
völ.
Núlifandi kynsllóð getur hins
vegar ekki skotið sér undan
þeirri ábyrgð, sem á henni hvíl-
ir, því að nú hefur þjóðin bæði
þekkingu og fjárhagslega getu
til þess að kanna þessi vanda-
mál og leysa þau.
Á þennan hátt einan geta fs-
lendingar tryggt framtíð sína í
landinu, og til þess að svo megi
verða ber hverjum þjóðfélags-
þegn að greiða skuld sína við ætt
jörðina með virkri þátttöku í
gróðurverndar og landgræðslu-
starfi.
LANDSSAMTÖK UM
LANDSGRÆÐSLU
Lionsklúbburinn Baldur bar
fram tillöigu um að kosin yrði 7
manna undirbúningsnefnd til und
irbúnings stofnunar landssam-
taka um landgræðslu og skili
hún áliti fyrir maílok. Var til-
lagan samþykkt og eftirtaldir
(tienn kosnir í undirbúningsnefnd
ina: Hákon Guðmundsson, yfir-
borgardómari, Ingvi Þorsteins-
son, Ragnar Kjartansson, Þor-
leifur Einarsson, Karl Eiríksson
Sturla Friðriksson og Jóhannes
Sigmundssou
JARÐVEGSEYÐING HÓFST
MEÐ LANDNÁMI
Ráðsbefnan var sett kl. 2 á
laugardag af Ragnari Kjartans
syni, formanni Æskulýðssam-
bands íslands. Þá flutti Ingólfur
Jónsson, landbúnaðarráðherra,
stutta ræðu. Fundarstjórar fyrri
daginn voru dr. Bjarni Helgason
og Hákon Guðmundsson.
Dr. Sigurður Þórarinsson
flutti framsöguerindi um sögu
jarðvegseyðingar. f því rakti
hann orsakir að upphafi gróður
og jarðvegseyðingar á íslandi,
og samhengi hennar við búsetu í
landinu. Sýndi hann með línu-
ritum, sem byggðust á öskulaga
rannsóknum fram á, að gróður
eyðingin hófst að verulegu marki
þegar fljótlega eftir landnám.
Hann gat þess t.d. að á tíma-
bilinu 4000—2800 fyrr okkar
daga hafi myndunarhraði jarð
vegs verið mjög hægur vegna
þess að 'land var grafið, eða 10
sm á 1000 árum. Hinsvegar eftir
landnáim, þegar jarðvegur var
farinn að feykjast til og fjúka,
hafi þykktin orðið allt að þvi
tíföld á við það sem var fyrr.
Sagði Sigurðuir, að fyrir landnám
hefði tiltölulega lítill uppblástur
átt sér stað, nema í öskugeir-
um í nágrenni við eldfjöll, þar
sem vikurinn var mjög þykkur
eftir gos. Hinis vegar hafi þessi
landsvæði gróið upp á ný af
sjá'lfu sér.
SPEGILMYND AF
LANGVARANDI OFNÝTINGU
Þá tartaði Yngvi Þorsteinsson,
magister um gróður og gróður-
nýtingu á íslandi. Byggði hann
mál sitt að mestu leyti á niður-
Btöðum rannsókna, sem unnið hef
ur verið að á vegum Rannsókn-
arstofnunar landbúnaðarins á
gróðurlendum landsins. Rakti
hann eðli og tilgang þessara rann
sókna og gerði í stuttu máli grein
fyrir eðli og eiginleikum nú-
verandi gróðurfars. Taldi hann
allar líkur benda til að gróður
væri ekki nema að nokkru 'leyti
með þeim 'hætti sem aetti að vera,
ef allt væri með felldu, en frek
ar spegilmynd af langvarandi
ofnýtingu gróðurlendanna víða
um landið. Taldi hann að frá
landnámi hefði tapast hér jarð-
vegur og gróður af svæði, sem
svaraði til am.k. % af stærð
landsins. og bentu allar líkur til
að enn væri gróðureyðingin ör-
ari en það sem vinnst með sjálfs-
græðdlu og endurgræðslu af
manna völdum. Eina meginor-
sök þessa taldi hann vera aff
gróður sé enn nýttur af handa-
hófi og víða langt umfram beit-
arþol. Sýndi hann niðurstöður
útreikninga á beitarþoli nokk-
urra afrétta á Suður- og Norður
landi, og kom í ljós að flestir
þeirra erú ofsetnir. Taldi Yngvi
fjárveitingar til uppgræðslu
hvergi nærri í samræmi við um
fang málsMts.
SKYNSAMLEG NÝTING
GRÓÐURLENDA
Hjalti Gestsson framkvæmaa-
stjóri Búnaðarsambands Suður-
lands og ræddi um landbúnað-
jnn cvg gróðurinn. Rakti hann
mikilvægi gróðursins fyrir vel-
ferð og framgang 'landbúnaðar-
ins, og varaði við þeirri hættu,
sem stafaði af gróðureyðingunni
Lagði hann ríka áherzlu á að
gróðurlendi væru nýtt skynsam
l'ega. Nefndi hanin Þjórsárdal, sem
dæmi um hve sjálfsgræðsla væri
seinvirk hér á landi og' hve
brýna nauðsyn bæri til að not-
aðar yrðu hraðvirkari aðferðir
við uppgræðslu lands.
RANNSÓKNA ÞÖRF
Jónas Jónsson, ráðunautur,
talaði um ræiktun og gróðurskil-
yrði, Gerði hann í ítarlegu máli
grein fyrir því sem vitað er um
g* óðurskilyrði í landimu og benti
á mauðsyn þess að ítarlegri rann
sóknir færu fram á þessu sviði,
ekki hvað sízt á veðurfari og
áhrifum þess á ræktun. Hann
ræddi um fábreyti'leika íslenzka
gróðurríkisins og taldi eina meg
morsök hennar vera einangrun
landsins. Hér gæti mannshöndin
bætt stóríega úr með ræktun og
kynbótum íslenzkra plantna og
einnig með innflutningi erlendra
ytjnjurta. og ti'lraunum með hvað
hentar. Þá ræddi hann um ýms-
ar ræktunaraðferðir, sem væru
mögulegar hér á landi, sem verða
mættu til þess að létta fjárþunga
af þeim beitilöndum, sem væru
ofsetin. Lagði hann sérstaka
álherzlu á að slík ræktun yrði
framkvæmd á láglendi, t.d. með
þurrkun mýra og uppgræðs'lu
sanda.
Að lokum þessum framsöguer
induim urðu fjörugar umræður
og tóku 15 manns til máls. Komu
þar fram ýmis sjónarmið.
GIRT 75 FOKSVÆÐI
í 13 SÝSLUM
Á sunnudag stjórnuðu fund
um Sturla Friðriksson og Þor-
leifur Einarsson Páll Sveinsson
landgræðslustjóri flutti fyrsta er
indið. Rakti hann sögu Sand-
græðslunnar og hvernig hún
hefði breyzt með tímanum. Fyrst
hefði verið stefnt að því að
friða helztu foksvæðin, sem víða
ógnuðu heilum sveitum. Hefði
sandfokið verið heft með garð-
hleðslum. Síðan hefði verið tek
ið að sá í foksvæðin. Framan af
var íslenzka melgrasið eina p'lant
an, sem tiltæk var, en síðar
hefðu aðrar grastegundir tekið
yfirhöndina. Tækni við land-
græðslu hefði fleygt geysilega
fram, ekki hvað sízt með tilkomu
áburðarflugvélarinnar fyrir nær
tveimur áratugum. Árið 1965
voru sett ný lög u#m land-
græðslu og heitir stofnunin nú
Landgræðsla ríkisins og hefur
með höndum heftingu uppblást-
urs og gróðurvernd. Landgræðsl
an hefur girt af 75 foksvæði í
12 sýslum landsins, sem friða
samtals 1500 ferkílómetra. Eru
sum þessara svæða fullgróin en
önnur nýgirt.
FRIÐUN SKÓGARLEIFA OG
TILRAUNIR MEÐ NÝ TRÉ
Hákon Bjarnason skógræktar
stjóri, hóf miál sitt með því að
rekja þá gróðureyðingu, sem hér
hefur orðið og orsakir hennar
og rakti þær til búsetunnar.
Taldi hann að hér hefði verið
f lengri tíma og væri enn langt-
um meiri búpeningur í högum
en þeir þyldiu. Síðan rakti Há-
kon sögu skógræktar frá upp-
hafi og tilgang hennar, sem væri
tvíþættur, friðun síkógarleifa, þ.
e. gróðurvernd, og hins vegar
innflutningur og tilraunir með
ýmsar trjátegundir frá svæðum
með svipuð veðurfarsskilyrði og
ei a á íslandi ti'l landgræðslu og
ræktunar nytjaskóga. Hefði Skóg
ræktin reynt 50 teg. erlendra
trjáa, þar af 33 barrtrjátegund-
ít. Af þeim hefur komið í ljós
að 22 geta þrifist hér og er plant-
að út um helmingi þeirra. Skóg-
ræktin og skógræktarfélögin
hafa friðað mörg fallegustu skóg
lendi la'nldsins, og bjargað þeim
frá eyðingu. Innan skógræktar-
girðinga eru 350 ferkm. lands
og hefur verið plantað í nær-
fellt 22 ferm. Benti Hákon á
að sannazt hefði að hér sé arð-
vænlegt að rækta skóg til viðar-
framleiðálu og hefði það verið
viðurkennt með fjárveitingu til
að hefja skógrækt á jörðum
bænda í Fljótsdal.
ÞÁTTUR SKÓGRÆKTAR
FÉLAGA STÓR
Snorri Sigurffsson erindreki
ræddi um þátt skógræktarfélaga
í landgræðslu og gróðurvernd.
Skógræktarfélag fslands var
stofnað á Þingvöllum 1930. Nú
eru skógræktarfélög í öllum sýsl
um landsins og flestum bæjar-
fé'lögium og félagatala 7500. Skóg
ræktarfélögin hafa látið gróð-
urvernd til sín taka frá upp-
hafi pg taldi Snorri að nýmæli
þau sem tekin hafa verið inn í
lamdgræðslulögin væru ekki sízt
að þakka þeirri viðleitni skóg-
ræktarfélaganna í orði og verki.
Með tímanum hefði orðið breyt-
ing í stefnu skógræktarfélaganna
þannig að starfið væri nú mark-
vissaira og plantað í stærri og
samfelldari svæði. Er nú búið að
planta í 1800 ha lands af þeim
5300 sem félögin hafa girt.
Framhald á bls. 21
Frá ráffstefuunni um gróff ureyffingu og landgræffslu.