Morgunblaðið - 15.04.1969, Blaðsíða 11

MOROUNB LAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1909
11
Skákeinvígi þeirra Petrosjans og Spasskys
um heimsmeistaratitilinn
— hefst í Moskvu 14. apríl n.k.
Fjórtánda apríl næstkomandi
hefst í Moskvu einvígi um heims-
meistaratitilinn í skák, milli
Petrosjans, núverandi heims-
meistara, og Spasskys, sem hlut-
skarpastur varð á Kandídatamót-
inu í fyrra. Þeir Petrosjan og
Spassky tefldu einnig einvígi um
heimsmeistaratitilinn vorið 1966,
og tókst þá Petrosjan áð verja
titil sinn, eftir tuttugu og fjög-
urra skáka harðvítuga baráttu.
Hlaut hann þó aðeins einum vinn
ingi meira en Spassky, eða 12%
gegn 11%. Hins vegar hefðu hon
um nsegt 12 vinningar, þar sem
heimsmeistari heldur titli sínum
að iöfnum vinningum.
Eins og ekki er óalgengt, þegar
menn fylgjast með spennandi og
harðvítugri keppni, þá skiptust
skákmenn og skákáihugamenn
um allan heim allmjög í tvo
flokka, þar sem annar hélt með
heimsmeistaranum, en hinn — og
líklega sá fjölmennari — með
áskorandanum. Og þegar svo
litlu munar, eins og í síðasta
einvígi, þá eru þeir, sem halda
með þeim sem tapar, í standi til
að benda á þessa eða hina skák-
ina í einvíginu og segja: „Þessa
átti hann nú að vinna. Það var
nú heldur betur heppni hjá
heimsmeistranum að tapa ekki
þessari skák. Spassky var hinn
móralski sigurvegari ein,vígisins.“
Á sama hátt bentu þeir, sem
héldu með Petrosjan á skákir,
sem hann hefði „að réttu lagi“
átt að vinna, en urðu bara jafn-
tefli: „Petrosjan átti í rauninni að
vinna með meiri mun“ segja
þeir. — Þannig má auðvitað
endalaust þrátta, en þeirri stað-
reynd varð ekki haggað, að
Petrosjan tókst að halda titlin-
um, þótt mjóu munaði að vinn-
ingatölu.
Fleiri spáðu Spassky en Pet-
rosjan sigri 1966. Ekki verður
sagt, að þær spár virtust alveg
út í hött. Spassky var nýbúinn
að sigra í útsláttareinvígi þrjá
mikla skákgarpa, alla með tals-
verðum yfirburðum. Það voru
Keres, Geller og Tal. Petrosjan
hafði hins vegar ekki unnið
neina umtalsverða sigra, af heims
meistara að vera, síðan 1963, er
hann vann heimsmeistaratitilinn
af Botvinnik. Þótt vitað væri, að
Petrosjan var allra manna örugg
astur í skák — gerði að vísu mik
ið af jafnteflum, en fágætur við-
burður, ef það tókst að sigra
hann — þá voru þeir þó í meiri-
hluta, sem töldu, að Spassky
byggi yfir svo miklum slagkrafti,
að jafnvel þetta mikla öryggi
heimsmeistarans yrði nú undan
að láta.
Að þessu sinni — í komandi
heimsmeistaraeinvígi, — eru þeir
þó líklega hlutfallslega enn fleiri,
sem spá Spassky sigri en 1966. I
fljótu bragði kann það að virð-
ast kynlegt, þar sem dómur
reynzlunnar féll á annan veg
fyrir svo skömmum tima. Sé
betur að gætt, verður þetta þó
skiljanlegra.
Fyrst verður þá au’ðvitað að
hafa í huga, að einungis munaði
einum virmingi á keppendum í
einvíginu 1966. Hreint tölulega
séð, skorti Spassky þannig að-
eins herzlumuninn, til að verða
heimsmeistari þá.
í öðru lagi, þá voru sigrar
Spasskys í útsláttareinvígjumrrn
á síðasta ári ennþá meira sann-
færandi en 1965. Hann byrjar á
að sigra Geller með 5% gegn 2%.
Tapar engri skák fyrir honum.
Þá tekur hann Larsen og sigrar
hann einnig með 5% gegn 2%.
Tapar aðeins einni skák í því
einvígi. Loks sigrar hann hinn
geysisterka rússneska stórmeist-
ara Korchnoj, mann sem hafði
áður unnið Reshevsky og Tal í
sínum tveimur fyrstu útsláttar-
einvígjum. Spassky sigraði Kors-
hnoj með 6% gegn 3%. Tapaði
aðeins einni skák fyrir honum.
Heildarútkoma Spasskys í þess-
um þremur einvígjum er þannig
— af 26 skákum tefldum — 11
skákir unnar, 2 tapaðar og
þrettán jafntefli, eða 67,3%.
En það var ekki einungis, að
Spassky ynni þessi útsláttarein-
vígi með enn meiri yfirburðum
tölulega séð 1968 en 1965 — 1965
hlaut hann 63,8% — heldur voru
sigurvinningar hans einnig að
öðru leyti enn meira sannfær-
andi í fyrra en fyrir fjórum
árum. Hann vinnur landa sinn
Geller að því er virðist án veru-
Tvö jafntefli í viðbót, og Spassky
hafði hlotið hinn tilskilda vinn-
ingafjölda: sex og hálfan vinn-
ing.
Þannig voru sigrar Spassky í
öllum kandídataeinvígjunum sér
lega sannfærandi.
Hvaða sambærilega skáksigra
hefur Petrosjan að tefla fram
gegn þessum afrekum Spasskys?
Hann stóð sig jú mjög vel á
Ólympíuskákmótinu I Sviss í
haust, þar sem hann tefldi
á fyrsta borði í Sovétsveitinni.
Þar var auðvitað við marga
öfluga stórmeistara að eiga, svo
ekki má gera lítið úr þeim ágæta
árangri, er heimsmeistarinn náði
þar. En sé litið yfir tímabilið
milli einvígjanna 1966 og 1969 í
heild og aðeins teknar þær keppn
ir. sem þeir Petrosjan og Spassky
Spassky og Petrosjan
legrar fyrirhafnar, hann kemst hafa báðir verið þátttakendur í
aldrei í taphættu gegn þessum
mikla sóknarmanni, nema ef
vera skyldi í einni skák. Hann
stefndi að því að gera einatt
jafntefli, þegar hann hafði svart,
en vinna- á hvítt, og því marki
náði hann i öllum skákunum
gegn Geller, nema í þeirri síð-
ustu, þar gerði hann einungis
jafntefli á hvítt, enda. nægði það
honum til að vinna einvígið.
Það er furðulegt að sjá, hvern-
ig hann brýtur af sér allar sókn-
artilraunir GeUers í þessu ein-
vígi, en tekst sjálfum jafnan að
ná sókn, þegar hann leitar eftir
þvi, á næsta auðveldan hátt, að
því er virðist. — Maður getur
varla talið þá Spassky og Geller
í sama styrkleikaflokki, eftir að
hafa skoðað þetta einvígi.
Svipað má raunar segja um
einvigi Spasskys gegn Larsen og
Korshnoj. Larsen tapaði þremur
fyrstu skákunum, sem er auðvit-
að algjört rothögg i 10 skáka ein
vigi. Spa.fsky komst aldrei í telj-
andi hættu i því einvígi — ef frá
er talin sú eina skák, sem hann
tapaði ;— og þótt Larsen sýndi
oft æði mikil tiiþrif og sigurvilja,
eins og hans var von og vísa,
þá kom allt fyrir ekki. Hann átti
greinilega í hoggi við ofjarl sinn.
Hann skorti það öryggi, jafnt i
vöm sem sókn, er Spassky bjó
yfir.
Segja má, að sigur Spassky
ýfir Korshnoj væri ekki alveg
eins sannfærandi og i hinum eín-
vígjunum tveimur. Þó hlaut hann
þar þrjá vinninga af fjórum
fyrstu skákunum, en Korshnoj
veitti þó mjög hart viðnám í
þeim skákum og hafði, til dæmis,
greinilega betri stöðu á tímabili
í skák nr. 2. Korshnoj fékk einn
og hálfan vinning úr skákum nr.
5 og 6, rétti sig þannig nokkuð
vfð, hafði nú aðeins einum vinn
ingi færra en andstæðingurinn
(Alls skyldu þeir tefla 12 skák-
ir). En þá tekur Spasisky sig til
og virtnur tvær skákir í röð, og
þar með voru allar vonír Korc-
'hnojs runnar út í sandinn. —
og teflt jafnhliða saman, þá kem
ur i ljós, að Spassky heifur hlotið
22 vinninga af 35 mögulegum í
slíkum keppnum, en Petrosjan
aðeins 17 % af sama skákafjölda.
Sín á milli hafa þeir teflt fjórar
skákir á þessum mótum, þar af
hefur Spassky unnið eina, en
þrjár orðið jafntefli.
Að öllu samanlögðu hefur
Spassky reynzt snöggtum sigur-
sæUi á skákmótum en Petrosjan
á þessu tímabili, og er þar
skemmzt að minnast skákþings-
ins mikla á Mallorca í lok sfðasta
árs, en þar varð Spassky í öðru
og þriðja sæti, ásamt Larsen,
með 13 vinninga. (Korchnoj efst
ur með 14), en Petrosjan varð
fjórði með 11%.
Er nú ekki hægt að draga af
öllu þessu þá ályktun, að Pet-
rosjan verði að lúta í lægra
'haldi fyrir Spassky að þessu
sinni? Segja má, að það væri
kannski ekkert órökrétt ályktun,
en í því sambandi ber þó margs
að gæta, sem gerir allar fullyrð-
ingar þar að lútandi hæpnar.
Til dæmis er þess að gæta, að
Petrosjan hefur unnið mjög fá
afar sterk skákmót um dagana,
þótt hann hafi oftast verið meðal
efstu manna á skákmótum á síð-
ari árum. Meginkeppikefli hans í
ftestum skákum, sem hann teflir
—á ég þar auðvitað fyrst og
fremst við öfluga stórmeistara —
er að tapa ekki, enda fær hann
oftast mlkið af jafnteflum á skák
mótum. En þótt það „dragi sig
saman“ að geri mjkið af jafn-
teflum og vinna svo skákir að
sjálfsögðu inn á milli, þá eru
sigurvegarar á sterkum skákmót
um sjaldnar af þeirri gerðinni.
Sóknharðir stórmeistarar, sem
taka á sig talsverða áhættu, nýta
venjulega betur styrkleika sinn á
skákmótum, ef þeir eru á annað
borð menn til að færast mikið í
fang.
Tökum til dæmis hina miklu
skákmótasigra Tals á árunum
1957—1961. Þeir hefðu naumast
orðið svo glæsilegir, ef hann
hefði ekki teflt meiri hluta skáka
sinna mjög hvasst, jafnvel af
hreinni fífldirfsku á stundum. Á
þann hátt tókst honum að nýta
alla sína beztu kosti sem skák-
maður, en andstæðingarnir voru
hins vegar svo „dolfallnir" yfir
hinni glæsilegu taflmennsku
hans, að þeir komu fæstir auga
á þau færi, sem hann gaf á sér
oft og tfðum.
En þótt Tal hafi unnið mun
fleiri sterk mót um dagana en
Petrosjan, þá er ekki þar með
sagt, að Petrosjan sé lakari skák
maður, né að hann hefði tapað
einvígi gegn Tal, þegar sá síðar-
nefndi stóð á hátindi frægðar
sinnar. — Komum við þá að því
veigamikla atriði, að það er sitt
hvað a'ð verða fyrir ofan mann á
skákmóti og að sigra hann í ein
vígi. Og það er greinilegt, að
Petrosjan nýtur sín mun betur
i einvígi en á skákmótum.
í einvígi við öflugan stórmeist-
ara jafngildir það tíðum því að
grafa sjálfum sér gröf að tefla
af mikilli fífldirfsku, þótt það
kunni að vera heppileg aðferð
til að verða fyrir ofain hann á
skákmóti. t einvígi vfð mann,
sem „várla kann að tapa skák“
er það að minnsta kosti akki
vænlegt til árangurs. Þar verða
að haldast í hendur varfærni og
nýting hvers einasta smátæki-
færis. Ekki þarf að skaða að
gera eitt, tvö, þrjú eða fleiri
jafntefli í röð, aðeins ef menn
tapa einni skák færra en and-
stæðingurinn. Og þegar keppt er
við mann eins og Petrosjan, sem
tapar ýmist engri, eða í hæsta
lagi svona tveimur til þremur
skákum á fjölmennustu og sterk
ustu skákmótum — hann tapaði
engri skák á kandídatamótinu í
Curaco, þegar hann vann sér
réttinn til að skora á Botvinnik
— þá er þáð ekki lítið afrek að
ná því marki.
Að þessu athuguðu, virðist mér
hvergi nærri einsýnt, að Spassky
hreppi heimsmeistaratitilinn að
þessu sinni, þótt trúlega sé hann
ennþá betur til einvígis búinn
nú en 1966. Má til dæmis enn
minna á það, að Petrosjan heldur
titlinum, ef keppendur skilja
jáfnir að vinningum. Slíkt er
mjög míkilvægt, ef glöggt stend-
ur með úrslit. í öllu falli má
telja víst, að þetta verði spenn-
andi keppni og vinningamunur
verði ekki mftill, hvorum, sem
fellur sigurinn í skaut.
En, hvaS segir nú Petrosjan
sjálfur um einvígi það, sem nú
er að hefjast? Hann mun ekki
vera mjög tölugur maður, en þó
ná'öi blaðamaðu.r frá „Pravda“
stuttu viðtali við haim á dögun-
um og lagði fyrir hann nokkrar
spurningar viðvíkjandi einvíg-
inu. Fer þetta stutta viðtal við
heimsmeistarann hér á eftir, tek-
ið ófrjálsri hendi úr „Berlingske
Tidende:“
Hvernig gengur með þjálfun
yðar undir einvígið gegn Boris
Spassky?
Petrosjan: Hún fer nú fram á
svipaðan hátt og venja er með
undirbúning undir erfið einvígi.
Ég sit allmargar klukkustundir
á degi hverjum við skákborðið,
ásamt hinum fasta aðstoðar-
manni mínum, Boleslavsky, og
öðrum vinum. Svo fer ég á skiði,
til að v&ra ekki lakar undirbúinn
líkamlega en hinn yngri andstæð
ingur minn.
Hvað álítið þér um styrkleika
andstæðings yðar?
Petrosjan: Þegar fyrra ein-
vígi mínu við Spassky var lokið,
þá lét ég svo ummælt, að mig
mundi ekki undra, þótt ég mætti
aftur sama amdstæðingi, þremur
árum síðar. Nú eru þessi þrjú
ár liðin, og tilgáta mín reyndist
rétt, vi'ð eigum að mætast í ein-
vígi aftur. Það verður hörð við-
ureign. Enda þótt Spassky ynni
fyrra kandídatamótið á sannifær-
andi hátt, þá jafnaðist það ekki
á við sigur hans í kandídatamót-
inu núna. Nú sigraði hann and-
stæðinga sína blátt áfram auð-
veldlega.
Hver er heildarútkoman úr öll
um skákum yðar gegn Spassky?
Petrosjan: Við tefldum fyrst
saman árið 1953 og höfum alls
teflt yfir fjörutíu skákir inn-
byrðis. Þar að hefur Spassky
unnfð þrjár, ég fjórar, en afgang
urinn orðið jafntefli.
í eiiwígjum um heimsmeistara
titilinn hafið þér átt í höggi
bæði við Botvinnik og Spassky.
Hvor fannst yður erfiðari viður-
eignar?
Petrosjan: Andstæðingur minn
í þessu einvígi er sterkari. Og
jafnvel þótt ég líti til fortíðar-
innar, þá hlýt ég að segja, að
Spassky var mér erfiðari and-
stæðingur.
Má maður vænta þess, að ein-
vígi þáð, sem nú er að hefjast,
muni auðga eitthvað skákteorí-
una?
Petrosjan: Á þessu stigi getum
við aðeins vonað, að svo verði.
Það er erfitt að geta sér til um
það, hvaða myndir einvígið kann
að taka á sig. — Að sjálísögðu
snýst einvígið um heimsmeist-
aratitilinn fyrst og fremst um
þáð, hvor hinna tveggja andstæð
inga sigri. Það er auðvitað höfuð
markmið beggja keppenda. En
jafnhliða hafa einvígi um heims-
meistaratitilinn ávallt haft visst
gildi fyrir þróun fræðilegra hug-
mynda í skák.
Hvort teljið þér erfiðara, að
reyna að vinna heimsmeistara-
titilinn eða að halda honum?
Petrosjan: Það tel ég álíka
erfitt. En sjálfsagt er þó eitt-
hvað rétt í því, sem sagt er um
þyngsli kórónunnar" (d.:
.kronens byrde“).
Hvað hyggizt þér svo aðhafast
næstu daga?
Petrosjan: Brátt lýkur hinni
skákfræðilegu æfingu minni und
ir einvígið. Þá mun ég nota tím-
ann til 14. apríl til að hvíla mig
og fylgjast með „hockey-liði“
okkar, sem einnig þarf að verja
titil sinn.
Eftirfarandi skák er sú tuttug-
ast í röðinni af einvígisskákum
þeirra Petrosjan og Spasskys
1966. Að nítján skákum tefldum
voru keppendur jafnir að vinn-
ingum, og mátti því telja úrslit
enn tvísýn. En eftir að Spassky
tapaði þessari skák, varð að-
staða hans vonlaus, þar sem hann
þurfti þá að ná þremur vinning-
um af þeim fjórum skákum, sem
eftir voru ótefldar, til áð vinna
titiUnn. — Því má telja þessa
skák, fremur en nokkra aðra,
úrslitaskák einvígisins.
Hvítt: Petrosjan.
Svart: Spassky.
Niemzo — indversk vörn.
1. d4 Rf6
2. c4 e€
3. R< 3 Bb4
4. e3 • 0
5. Bd3 c5
6. Rf3 d5
7. 0-0 Rc6
8. a3 Bxc3
9. bxc3 dxc4
10. Bxc4 Dc7
(Keppendur þræða mjög þekkt
byrjunarafbrig'ði. Svartur knýr
fram — e5, til að afla sér frjáls-
ræðis fyrir lið sitt).
11. Bd3 e5
12. Dc2 . Bg4
(Þvingar hvitan til uppskipta á
e5. Margir telja 12 — He8 þó
betri leik).
13. Rxe5 Rxe5
14. dxe5 Dxe5
15. f3 Bd7
16 a4
(Petrosjan eyddi tuttugu mínút-
um á þennan leik, enda reyndist
hann vel. 16. Hel hefði svartur
svarað með Ba4! og fengið
snotra stöðu, þar sem hvítur þol-
ir varla að taka biskupinn vegna
Dxc3 o. s. frv.)
16. — Hf-e8
17. e4 e4
18. Be2 Be€
Framhald X bls. 25