Morgunblaðið - 27.04.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRÍL 199»
17
„Því draumórar
vorir hafa um-
hverfzt í martröð“
Þes3i fyrirsögn er tekin úr
kvaöðisbroti, sem nú í vikunni
birtist í Alþýðublaðinu og er
þar sagt eftir Jóharmes úr Kötl-
um, nýlega birt í tímiariti Máls
og menningar. Harðari dóm yfir
þeim hugsjónum, sem Jóhannes
og féfflaigar hans hafa á mörgum
ájratuiguim reynt að hiaimra iran í
íslenzku þjóðina, er erfitt upp
að kveða. En dómurinn er réttur.
Um það hefur reynslan ótví-
rætt siagt sinira sannleika. Síðustu
atburðir í Tékkóslóvakíu eru ein
ungis enn ein staðfesting þeirr-
ar bitru reynslu. Víst þarf mokk
um manndóm fyrir Jóhann-
es og þá fðlaga til að viður-
kenna þetta, að svo miklu leyti,
sem þeir hafa kjark til þess.
Halldór Laxness vísaði þar veg-
in'n. Það tók haran nokkur ár að
skrifa sig burtu frá þeiim firrum,
Stjóm Framsóknarflokksins.
REYKJAVIKURBREF
^ Laugardagur 26. apríl
er hann áður hatfði haldið að
landslýðnum. í Skáldatíma sýndi
hanin, að honum hafði tekizt að
brjóta af séir herfjöturinn. Svip
að má sagjia uim Mogems Fog
rektar Hafnarháskóte, sem á
yngri árum hafði verið sleginn
somu blindu. Halldór skilur aug-
sjáanlega hið skopliega í því, að
haran skuli nú verða fyrir að-
hrópi samskonar öfgamanna og
áður fyrri hófu hann til skýj-
anna. Hann hefur karlmennsku
til að láta það ekki á sig fá.
Börmiulegt er, að þeir eru allt of
margir, sem enn ana áfram eins
og ekkert hafi að höndum borið.
Að vísu þykjiast flestir þeirra
hér um slóðir þvo hendur sínar
af atburðunum í Tékkóslóvakíu.
Þar hefur það síðast gerzt að
Sovétmenn hættu að senda meiri
háttar stjórnarerindreka til að
tala um fyrir Tékkum, heldur
igerðu út aif örkáirarai eiinn af fflar-
sflcállkiuim isírauim, oig hainin kioan á
nokkruim döguim imieð vísum till
herraámsliðsins fraim því sam
(þvælzt haifði fyiriir stjómmála-
mönmiuniuim mánuðuim sajmaira.
Ajuiðmýkirag TékJka eir nú öllium
opirabar.
Ilelminguriim
kaimaðist ekki
við 9. apríl
Viðbrögð hinma óumbetran-
legu Marxista við reynslu síð-
ustu áratuga eru óhugnanleg.
Nú er því haldið að æskuiýð,
að ekkert megi læra af liðnum
atburðum, reynslan sé einskis
virði. Því miður fá slíkar kenn-
ingar of mikinn hljómgrunn á
þessari atburðasömu öld. Því
heyrist a/llt of oft haldið fram,
að ekki megi tala um foirtíðina,
framtíðin ein hafti þýðingu. Þess
vegraa verður það aldrei um of
endurtekið, að framtíð getur þvi
aðeins orðið fortíð betri, að
menn læri af reynslunni, kunni
skil á því, sem hefur ve'l tekizt
eða ililia áðuir fyrri. Norákux
stjórnmálamaður hafði orð á því
í fyrra, að sonur sinn á stú-
dentsaldri virtiiist telja þá Hitler
og Napoleon hafa verið samtíma-
menn og skildi ekki, að ef ekki
væri að gert, þá kynni nýjum
Bitlter og nýjiuim Stallín að taikaist
að komia á samiákoraair eyðillegg-
inigu oig þessum tveim viaMia-
möranum tókst í mimnii miðaMna
mlanraa nú. í Danimiörlku er hiiras 9.
aiprftl enin miranlst mieð opiraberri
þjóðarsorg. Berliragske Tidleradte
spurði eitt þúsund æskumenn á
aOdirinium firá 13—27 ára, hveirt
værl tilefni þessarair þjóðarsorg-
ar. 494 þeirra, sem spurðir voru,
kuranu engin skil á orsökinni,
vissu ekki að þann dag, fyrir
29 árum, hemámu sveitir Naz-
ista Damimörku með svipuðum
hætti, og Sovétmenn gerðu um
Tékkóslóvakíu í ágúst s.l.
Gera sjálfa sig
að fíflum
Fákunnáttan er örugigasti liðs-
maður ofbeldisaflanna. Þetta
skilja kommúnistar hér á landi.
Þess vegna reyna þeir að troða
því inn í aftmenning, að hernám
Tékkóslóvakíu sé sambærilegt
við það, að íslendingar hafa af
frjálsum vi'lja samið við aðrar
frjálsar þjóðir um, að fs-
land skuli ekki vera óvarið. í
skjóli þvílíkrar hiugsunarbrengl
uiraar fer meinieyisismiaður eiras og
Jóraas Ámiason með mislitain
söfnuð upp fyriir BúrfeE, þar sem
ofstækislýður reynir að vekja at
hygli á sér með öfgaful'lu orða-
skaki. Bn hvenær hafa Banda-
ríkjamenn blandað sér í ísl'enzk
innanríkismál? Bverri ríkis-
stjórn hafa þeiir veirið hliðholl-
ari og dekrað meira við en
vinstri stjómina á árunum 1956
til 1958? íslendingar vita það of-
luirvél, að ef við tökuim sj állfir
um það ákvörðun, þá getum við
með umsömdum fyrirvara, gert
land okkair varnadlaust. Eins oig
nú horfir, hafa flestir beyg af
því, og þess vegna er talað uim
það með ó'ljósum orðum, að varn-
arliðið eigi að ftara smám sam-
an og íslendingar að taka að
sér „sérfræðiiDeg störf“. Þá er
þagað um það hver þessi sér-
fræðilegu störf séu, einfaldlega
af því, að þeir sem svo mæla
vita, að um störf hernaðarlegs
eðlis er að ræða. Sök sér er, að
menn gerizt talsmenn þess, að
íslendingar eigi sjálfir að ann-
ast varnáir sínar og koma upp
eigin varnarflliði. Þá eiga menn
að hafa hreinskilni til þess að
segja svo berum orðum. ísland
er ekki frábrugðíð öðrum ríkj-
um eða þjóðlöndum í því, að það
þarf á róstusömum tímum að
tryggja öryggi aitt. A meðan
þjóðin teluir sig þess ekki megn-
iu@a að gera það af eigin ramm-
leik, er svipuð skipan og nú
nauðsynílletg bæði hennar sjálfrar
vegnia og friðarins í þessum
heimshluta.
Fjósamenn beðnir
afsökunar
í síðasta Reykjavíkurbréfi var
hugsunarhætti eins rithöfundar
Tímans likt við fjósamennsku.
Sú líking var tekin vegna þess,
að hann hafði talað um flór-
mokstur í þeirri merkingu, að
augljóst var, að hugsunarháttur
höflundariiras einkenndist af
þeirri þröngsýni, sem löngum
heftur verið kerand við fjósa-
mennsku. En þessi líking er
röng, góðir fjósamenn hafa ætíð
þurft að vera trúir og dyggir í
störfum sínum, ekki síður en aðr-
ir. Búraháttur og illlkvittni er
allt annars eðlis, sömu teguradar
og þegar Tímiinn fjasar um það
æ oflain í æ, að íslenzlkíir ráða-
menn megi ekki fara utan til að
eiga tal við stéttarbræður sínia.
Eins og íslendinga varði það
engu, hvað gerizt í helztu heims-
miáluim, bæði uim varnir
og efnahag. örlög íslands eru
ekki síður en annarra háð þeim
ákvörðunum, sem í þessum efn-
um eru teknar af helztu valda-
mönnum. Þó ekki væri til ann-
ars en að fyigjast með slíkum
uimræðuim og átovörðuiniuim, þá
ber íSlienzkum ráðherrum að fara
á þær ráðstefnur, þar sem ís-
'land á aðild að, og þessi mál
eru rædd og um þaiu teknar á-
kvarðanir. Rödd og atkvæði fs-
lands ræður raunar s jaldnast
úrslitum, en á meðal frjálsra
mairana er jafnt hlustað á tillög-
ur fslendinga og hinna stærri
þjóða. falendingar eiga hvorki
að temja sér minnimáttarkennd
né oflæti, heldur vita að þeir eru
frjálsir menn og kunna að meta
frefllaið svo mikið, að nokkuð sé
á sig leggjandi til að hálda því.
Annar svipur
Þegar Framsóknairflokkurinn
var stofnaður fyrir 50 áriun,
voru velmetnir bændahöfðinigj-
ar hafðir þar á oddi. f þeirri
forustuisveit voru menn eins og
Óilaifiur Brilem, bóndi á Áfllf'geiris-
völlum, fyrsti formaður flokks-
ins, Sigurður Jónsson, bóndi ,
Yztafelli, Þorleifur Jónsson,
bóradi á Bóluim, Jón Jónsson,
bóndi á Bvanná, og aðrir slíkir.
Með þessa menn í huga er íhug-
uniarvert að skoða mynd af ný-
kosinni stjórn Framsóknarflokks
ins. Þar eru aílilir góðir og gæfir
imieran: Ólaftur Jóhararaesscxn, j>ró-
fessor, Eiraar Ágústsson, banka-
stjóri, Jðhannes Elíasson, banka
stjóri, Belgi Bergs, bankastjóri,
hvað þeir nú aflllir heita höfð-
ingsmennirnir. f þeim Aöngúlega
hópi kemst Balldór E. Sigurðs-
son, fyrrv. sveitarstjóri í Borg-
amesi, helzt næst því að telj-
ast til „hirana viraraandi stétta“,
sem Framsóknarmenn öðiru
hvoru gera sér tíðrætt um og
þykjast öðrum fremur vera full-
trúar fyrir. Ærið mörg ár munu
þó liðin fá því, að Ballidór gat
kallast í þeim stéttum. Er það
sízt sagt honum til vansa, því
að hann er nú orðinn ein helzta
prýði þeirra atvinnustjórnmála
manna, sem Framsókn vill hefja
til vegs og virðSnigar. Um þá
stétt er miargt vel, en þeir, er
hana skipa, eiga ekki að leggja
launung á eðli sitt, eða þykjast
öðrum fremur vera talsmenn „al-
múgans“, sem Jónas Jónsson
sagði eftirmenn síraa í forystu
Framsóknar alira manna oftast
ræða um.
Boðskapur
Eysteins
Enginn skyldi haMa, að þessi
breyting á Framsóknairflokknum
og forystuliði hans væri tilvilj-
unin einber. f haust hélt Ey-
steirun Jónsson athygllisverða
ræðu á þiragi um Aiþingi og
störf þess. Þessi ræða hefur nú
verið sérprentuð og gefin út
undir heitinu „Alþingi, stjóm-
málaflokkarnir og unga fólkið".
Athyglisverðasti (hiuti ræðu
Eysteins var þessi:
„Það er óhugsandi að lifa af
þiiragfariarfcaiuipiinu imeð þeiim
kostnaði, sem þingmeransku fyig-
ir. Suimdr eru að reyna að hafa
atvinniurekstur með höndum og
má nærri geta, hvernig þau
vinnubrögð verða miðað við það,
sem þeir þurfa að sinna af öðr-
um stönfum. Aðrir eru að reyna
að sinna föstum störfum, þó
einkum á vegum ríkisins, því að
það mun vera leituin á einka-
atvinnurekanda, sem telur sér
fært að hafa alþingisrraann í
sinni þjónustu, eins og nærri má
geta, þegar miðað er við það,
sem þeir þurfa að standa í. Enn
enu þeir sem reyna að lifa á
þingfararkaupinu og svo greiðsl
uim, sem þeir fá fyrir stönf sín í
nefndum og stjómarstofnunum,
þótt slíkt sé iBkleift. Ég tel að
bæta þurfii kjör alþingismanna,
enda má telja það fulla vinnu
að sinna svo vel þingmannsstarfi,
að A'lþingi halldi sínum hlut eiinis
og komið er málum.“
Til ojr frá
f umræðum á Alþinigi reyndi
Eysteinn og síðan Tíminn að láta
líta út eins og í þessum ummæl-
um fæflftst ekki sú hiugmynd, að á
Alþingi ættu að sitja 60 atvinnu
stjórnmálamenn, sem engum öðr-
um störfum hefðu að gegna. f
bæklingi Eysteiras eru þessi orð
prentuð óbreytt með neðanmáls
athugasemd, sem einungis stað-
festir það, sem býr aiuösjáain-
lega í biuiga Eysteiras, að allþirag-
iisrmeiran eiigi að fá þau ilauin, ia@
þeir þurfi ekki að sinna öðrum
störfúm. Hugsun hans er ótví-
rætt þessi. Þetta er sjónarmið
fyrir sig, sem fylMega er um-
ræðuvert. En þá tjáir ekki að
hverfa frá þvi, þegar orðin eru
tekin eins og þau eru töluð.
Menn verða að hafa hreinskilni
til að standa við skoðanir sínar.
Það eru ekfki edmiunigis þessi orð,
heldur allur máfllflutningur Ey-
stedns, sem stefnir að því, að á
Alþingi eigi að sitja menn, sem
engum öðrum störfum þurfi að
siniraa. En er það þletta, sem þjóð
in þarf nú á að halda: Að koma
upp stórri stétt atvinnustjóm-
málaimarana, Slitraum úr teragsiuim
við starf annarra borgara í
þessu landi? Framsókraarflokk-
urinn hefur lengi haft slíka menn
að uppdstöðu, þó að stofnendur
hans og fyrstu framrraá-
menn væru allt annarrar teg-
uradiar. Þar af keimur ógæfa 'hiains
og veikleiki. Valdabaráttan, þar
sem sett eru til hliðar öll önn-
ur sjónarmið en þau, að hin út-
valda hjörð hafi öll ráð í sínum
höndum, og geti skammtað „al-
múganum" úr sínum hnefa, hef-
ir nú verið einkenni flokksins í
áratugi. Eysteinn Jónsson hefur
á efri árum Jireinskilni til þess
að gerast talsmaður þvfttkrar
stéttarmyndunar, en skorti á A1
þingi kjark til þess að taka upp
umræðurnar á þeim grundveflli,
er hann sjálfur hefur markað.
Breyttir
starfshættir
Eitt meginatriði í boðskap
Eysteins Jónasonar er það, að
lengja þurfi þinghald, svo að A1
þingi sitji mestan hluta ársins í
því slcyni, að veita rdkisstjóm að-
hald. Víst má halda þessu frarh
og færa að því álitleg rök. Ef
þaraniig er farið að, þá er það
rétt, að bæta þarf kjör alþingis-
manna, svo að þau verði lífvæn-
flieg og þeir þurfi ekki að hyggja
að öðru til þess að sjá sér og
sínum farborða. En mundu ekki
flestir aðrir segja, að Alþingi
eigi að haga störfum sínum á
þann veg, að þingmenn slitni
ekki úr lifandi tengslum við
þjóðlífið? Kvartað er undan of-
urvaldi stjárramálaimamraa. Mangt
af því, sem um þau efni er sagt,
hvílir á missflcilningi. En öruggt
er, að stjórnmálamenn geta því
aðeins gegnt skyldu sinni, svo
að vel fari, að þeir séu ekki
einangraður hópur, að þeir
myndi ekki mýja ýfirstétt í þjóð-
félaginu. Störf A'lþingis eru
mikillsverð og allt er undir
því komið, að hæfir menn fáist
til að gegna þeim. En ráðið er
ekflci að skapa nýja stétt at-
vinniustjórnmálamanna, heldur
haga störfum Allþingis á þann
hátt, að menra úr hinu lifandi
lífi geti tekið þar sæti, sinnt
sínum störfum, atvinnu eða em-
bætti, þó að þeir verði þing-
menn. Aðferðin til þessa er ekki
að lengja þingsetutíma, heldur
finna úrræði til hins, að Alþingi
sitji skemimri tíma á ári hverju
en verið hefur. Vald A'lþingis og
áhrif felast ekki í því, að það
þurfi stöðugt að vera við svo
kölluð fundahöid. Heldur hitt,
að þingmenn gefi sig raunveru-
lega að starfi á meðan þingið
stendur. Gailinn á núverandi
skipan er engum einum að
kenna. Þar birtast bæði veikleik
ar þingmararaa og ríkisstjórnar.
Ef hægt væri að koma á þeirri
skipan að stjórnarfrumvörp
væru til nógu snemma, og þing-
menn legðu sig alla fram á með-
an á þingtíma stendur, þá er
enginn efi á, að stórlega mætti
stytta þinghaldið.
Ekki al vinnu-
stjórnmálamenn
Áður fyrri þótti það sjálfsagt,
að þingfundir væru haldnir á
laugardögum jafnt sem aðna
daga. Nú er því fyrir löngu hætt,
nema sérstök atvik komi til. í
allmörg ár hafa þingfundir yfir-
leitt verið felMir niður á föstu-
dögum. Sú ráðstöfun hefluir ekki
dregið úr afkastagetu þingsins.
Vel mætti hugsa sér, að þing-
fundir væru einungis þrjá daga
í viku, þriðjudag, miðvikudaig og
föstudag, en þá væri unnið frá
Franihald á bls. 31.