Morgunblaðið - 27.04.1969, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRÍL 196©
Ekki geldar og heilagar kýr
— heldur mjólkandi kvígur
Vísindamann eru hverri þjóð
nauðsynlegir. Mörguim, sem lítið
verða varir við hín hljóðlátu
störí þeirra á ýrnsum sviðum,.
hættir til ’-.S vanmeta þau al-
gerlega. Það eymir hér enn eftir
af fyrirlitningu alþýðumanina,
sem efckert skildi nema stríðið
— fyrir vísinda- og mennta-
mönnum. Það er því nokkur
vandi, að Veitast svo að þessari
stétt manna, að það gleðji ekki
hin verstu öfl. Vísinda- og
menntamenn mega þó ekki með
noikkru móti verða beilagar kýr
sem ekki má hreyfa við. Heldur
eiga þeir að mjólka þjóðinini. Það
sem hér fer á eftir um störf
vísinda- og menntamanna ýmissa
í sjávarútvegi, er ekki neinn
dómur, neldur aðeins vangavelt
ur um, hvort starf þessaira manina
margra sé nógu virkt og jákvætt
fyrir okkur fátæka og smáa. Vís
indamarinastétt okkar er ung,,
og það sækir vitaskuld á urnga
vísindamenn; að eins og aðra
umga menn, að vilja prófa hlut-
ina sjálfir en verðum við ekki að
fara með gát og nota okkur sem
mest vijð megum reynslu og rann
sóknir erlendra visindamainna og
leggja þá áherzlu fremur á prakt
iskar tilraunir bundnar staðhátt
um og aðstæðum okkar, ehldur
en alþjóðlegar frumrannsófcnir
og jafnvel rannsaka allt uppá-
nýtt. Ef oft þarf ekki annað em
skrifa bréf til erlendrar vísinda
stofnunar eða draga ályktanir af
löngum vísindatilraunum an/narra
er dýrt að hafa hér her mawns
til að vinna aliar frumrann-
sóknir eins og ekkert hafi verið
gert annarsstaðar. Stundum virð
ist manni, að það dygigði góð vél-
ritunarstúlka tii að skrifa bréf
manni, að það dyggði góð vel-
ritunarstúlka til að skrifa brét
út og síðan skynsamur maður til
að lesa svarið í stað áralangs
starfs vísindastofnunar hérlendis
Það er rétt að byrja á því,
sem stórtækast er. Norður-At-
lantshafið er fullt af hafrann-
sóknarskipum hinna ýmsu þjóða,
sem að því liggja og þó fleiri
þjóða, Norðmanna, Dana Þjóð-
verja, Frakka, Englendingia, Kan
adamenm, Bandaríkjamenin og
Rússa. Við höfuim á tiltölulega
fáum árum eignazt stétt fiski-
fræðinga og hafrannsóknarmanina
Þessir ungu menn sögðu strax
og kannski réttilega: Það verð-
ur ekkert I.ig á þessu nema við
leggjum hör.d að verkinu og lát-
ið okkur hafa sikip, ekki eitt
heldur tvö og skerið ekki smíð-
ina við neglur ykkur. Það dug-
ir ekki nú á tímum,því að nú
skal Norður-Atiantshafið loks
verða rarmsakað að gagni. . .
Við erum orðnir huindleiðir á
trétunnum okkar undir síld
Þetta eru dýr og óhentug ílát
að ýmsu leyti, en máski er það
rétt, að þau séu þrátt fyrir allt
þau heppilegustu — það veit ég
ekki um. Vísindannenn ýmissa
þjóða hófðu rannsa'kað það ár-
um saman, hvort ekki mætti not
ast í mörgum tilvikum við plast-
tunnur, sem eru miklu ódýrari
og hentugri í meðförum, og þeir
höfðu uirt um þetta skýrslur.
Þegar málið kom til umræðu
hér, sögðuvísindamenn okkar í
fiskiðnaði strax: — Við skulum
rannsaka málið. Kaupið handa
okkur tunnur og ættið okkur
nokkur ár. .
Víða um lönd hafa vísinda-
menn gert tilraunir með heil-
frystinigu fisks og birt um það
lamgar skýrslur, og margir hafa
þegar tekið upp þessa aðferð.
Málið kom til umræðu hér, því
að það var okkur mikilsvetrt.
Vísindamenn okkar sögðu strax:
— Við skulum raninisaka málið
Kaupið handa okkur frystitæki
og ætlið okkur nokkur ár. .
Flotvarpan var fundin upp hér
og hér voru álmúgamenn, sem
viissu manna miest um flotvörpu
en auk þess haía vLsindamenin
stórþjóðanma sumna gert út lamga
leiðangra til tilrauna, og skrifað
skýrslur um þá leiðanigra. Vís-
indamenm okkar komust í málið
og sögðu:
— Það er bezt að við ranrn-
sökum þetta mál allt. Kaupið
handa okkur metzondetæki og út
lenda vörpu og ætlið okkur tíma
góðan. .
Þá er komið að því málinu,
Fiskur hefur verið kassaður með
nágranmaþjóðum okkar um fleiri
ána bil og fyrir liggur mýgrút-
ur af umsögn bæði lærðra og
leikna um ágæti þess • fisks og
gæði hans umfram ókassaðan
fisk.Málið kom loks til umræðu
hér og þá sögðu vísindamemm
okkar auðvitað strax:
— Við skulum rannsakamálið.
Látið okkur hafa aura og ætlið
okkur tíma, við ætlum að sanma
hvað kaissaður fiskur sé miklu
betri en ókassaður.
Áður en við eigmuðumst umga
fog efnilega vísindamanmastétt,
var búið að gena ýmislegt í heim
inium — eða það héldum við al-
múgamenn. Hvað varður nú, ef
okkar menn fá þá, flugu í höf-
uðið að rannsaka sjálfir allt
dnaislið frá byrjun?
Helion 1.
Af hverju Líbanon en ekki
VESTFIRÐIR?
Frakkar eru að byggja tvö
skip af þeirri gerð, sem hér birt
ist mynd af — fyrir Lábanon,
negraríki sunnarlega á hnettin-
um og er ekki í stríði þessa
stundina. Þetta eru 25 metra
langir togarar, tæpir 7 metrar
á breidd og 3,5 metrar á dýpt,
sem sagt nokkuð á annað hundr-
að tonn. Þarna er gecrt ráð fyr-
ir að vinma og frysta rækjuna
um borð, sem vafalaust hentaði
nú okkur ekki bezt, en þetta
virðast vera hin glæsilegustu
skip og það gæti verið að minni
gerð slíkra Skipa hentaði okk-
ur vel. Þetta eru síðutogarar,
sem geta togað bæði með bak-
borðs og stjórnborðstrolli. Nú
vaknar sú spurning, sem við
Gamli James
Greinin átti að vera á síðustu
sjómannasíðu.
í Orkneyjum hefur verið starf
andi um 100 ára skeið lítil skipa
smíðastöð rekin af sömu fjöl
skyldu alla tíð. Stöð þessi fæst
eingöngu við smíði lítilla báta
mest 40 feta langra. Bátar þess-
arar stöðvar þykja nieð afburð-
um vandaðir og enn eru á floti
nokkrir þeirra báta, sem fyrir-
tækið smíðaði fyrir hundrað ár-
um síðan. Skipasmíðastöðin er á
eyjunni Burray, og James Dun-
can, sem nú stjórnar fyrirtæk-
inu er fjórði Jamesinn, sem
stjórnar því og rekur það nú
með tveimur sonum sínum, Ró-
bert og James en nú bíða svo
mörg verkefni, að gamli James
hefur tekið tvo lærlinga tíl að-
stoðar. Báturinn, sem þeir feðg-
ar hleyptu síðast af stokkunum
er humarbátur en einnig velfall
inn til sjóstangarveiða enda
hafa Orkneyjamenn mikinn hug
á að efla þá veiði til að drag
aferðamenn til eyjanna. Þessi
Jurtaframtíð mannkynsins
síðbúinn
humarbátur, sem vakið hefur at-
hygli manna, fyrir það, hversu
öllu eir þar vel fyrir komið, er
36 eta langur og frambyggður.
Báturinn kostaði 5350 sterl-
ingspund eða kr. 1.160.00. Fag-
merun segja að á bát eins og
þessum, sem þeir feðgar hafa
þarna smíðað megi sem bezt
stunda á humarveiðar, rækju
veiðar, skelfiskveiðar og eins og
áður segir sjóstangaveiði. Mestu
má'li skiptir þó sennilega að
skipasmíðastöðin skuli geta smíð
að bátana svona ódýra og
hreppsnefndaroddviti þarna eða
formaður atvinnuleysingjanefnd
ar á vegum enska ríkisins segir
að bátum eins og þessum geti
tveir menn róið og grætt hann
upp á mjög stuttum tíma o
gbinda Orkneyingar miklar vonir
við þessa bátagerð.
hljótum að spyrja okkur. — Af
hverju byggja þessir menn siðu-
togara til rækjuveiða? Nú eru
fjölmargir aðrir að byggja skut-
skip til rækjuveiða, en samt —
menn byggja jöfnum höndum
síðuskip. Af hverju?
Svarið er margþætt og var
nýlega rætt ýtarlega af John
Burgess, tækniráðunaut Fishing
News, en þó ekki í sambandi
við rækjubáta sérstaklega og því
væri fróðlegt að vita af hverju
þessir svörtu karlar eru að láta
byggja tugmilljóna síðuskip tii
rækjuveiðá. — Sem við hér er-
um svo innilega sammóla um að
séu úrelt til al'lra togveiða. Eru
allar gerðir síðuskipa úreltar?
Síldor-
uppskriit
Það hringdi Norðlendingur
út af síldaruppskriftinni, sem
sagt var hér frá á síðunni sein-
ast. Hann sagði það algengt hjá
síldveiðisjómönnum við Eyjafjörð
að éta síldina glænýja með svip-
uðum hætti og Skotinn gerir, en
þó væri sá munur á að hér væri
suðan látin koma upp á henni
en ekki meira.
Þegar ég var á síld nennti
maðuir varia afturí í mat, ef síld
var á borðum, og ég var aldrei
með að éta hana að neinu ráði,
hvorki hráa, snöggsoðna né
mauksoðna. Hún var yfirleitt
ekki étin nema nokkrum sinn-
um á sumri. Þetta var eitthvað
kokkamennskunni að kenna í þá
daga.
Þörfin á upplýsingum
Það, sem flestum okkar hefuf
helzt þótt að himnaríki, er hugs
unin um að eiga að lifa þar á
himnagrasi brennivínslausir inn
anum skírlífar meyjar. Himna-
ríkisvistin er þó fremur óljós
draumur með þeirri von, að öll-
um sé okkur ætlaður þar stað-
ur við okkar hæfi, hvað sem
hver segir, en nú steðjar bráð
hætta að þessa heims börnum,
grasætuhimnaríkið er skammt
undan á okkar eigin jörð, eða
það segir Gunnar Bjarnason.
Sagan kennir okkur, að breyt-
ingar af því tagi, sem hann tal-
ar um, þurfum við ekki að ótt-
ast í okkar lífi. Slíkar breyt-
ingar gerast hvorki á mannsævi
né jafnalgerlega og hann gerir
ráð fyrir, fyrr en við verðum
þá þorskar á ný eða eitthvað
þvíumlíkt. Hvað, sem líður soja-
bauninni og framtiðarmöguleik-
um hennar, það eru nú 20 ár
síðan ég las mjög svipaða hug-
vekju um hana, þá virðist mér
sú grundvallarskekkja gerast
hjá Gunnari, að við brauðfæð-
um ekki almennilega nema þriðj-
ung mannkyns, og það bætast
við 180 þúsundir daglega. Okk-
ur veitir sem sé ekki um langa-
framtíð af öllum þeim matvælum,
sem við getum framleitt, hvort
þau eru úr dýra — eða jurta-
ríkinu. Það vantar ekki markað
inn, vandinn er viðskiptalegs
eðlis — við kunnum ekki ráð
til að dreifa matvælunum og með
an fólk deyr úr offeiti í einu
landi fellur það úr hungri í
hinu. Manni skilst, að það gerð-
ist ekki annað í sambandi við
almennt jurtaát en það, að
það kæmu á markaðinn ó-
dýr matur, en það hefur
aJJtaf verið að gerast að
um raunverulega offramleiðslu
matvæla yrði að ræða — það
held ég engum heilvita detti í
hug að gera sér vonir um, eins
og ástandið er nú í heiminum.
Að hvetja íslenzku þjóðina, sem
býr við matarbúr til að draga
úr matvælaframleiðsJu er furðu-
leg skammsýni, þó að erfiðlega
gangi í bili. Sá tími kemur, að
iðnvarningurinn hrúgast upp en
maturinn okkar rennur út. Það
er ástæða til að leggjast fast
gegn hverskonar draumum, þeg-
ar hætta steðjar að. Sjómennirn
ir þekkja það, að þegar þeir
veljast á b,tkopp út í hafi, þýð-
ir lítið að láta sig dreyja um, að
maður sé kominn um borð í læn-
ara. Menn verða að bjargast að
landi á þeim segladruslum, sem
uppi eru og til eru um borð —
ekki seglum, sem bíða ósaumuð
í landi framtíðarinnar.
Það liggja ýmsir möguleikar í
sjávarútvegi til fljóttekinnar
fjáröflunar í sambandi við betiri
nýtingu fisks, endurbætur veið-
arfæra, fjölbreyttari sóknar —
björgum skipinu að landi og tök-
um svo til við draumana, —
sojabaunir — sjóefnavinnslu og
hraðbrautir.
Það er ekki nóg að sýna
myndir af skipum og bátum. Við
þurfum að vita, hvað þau kosta,
og margt fleira en hægt er að
fá í tímaritum almienint. Til dæm
is hvemig reynast þessi skip sem
sjóskip oghvernig er útkoman á
útgerðinni. Er nokkur aðili hér,
sem safnar slíkum gögnum fyrir
útgarðarmienn okkarog sjómeiran,
og hvar er hann þá?
Getur ekki einhver af hinum
fjölmörgu skrifstofum sjávarút-
vegsins safnað slíkum upplýs-
ingum á einn stað. Beint sam-
band við FAO væri kannski
æskilegasta eða þægilegasta leið
in. Þar er alltaf verið að vinna
úr því, hvaða skip reynist heppi
legust þessari eða hinni þjóð-
inni. Þó að vitaskuld sé ekki nein
ástæða til að treysta dómgreind
þeirra ágætu miainna í einu og
öllu, þar sem okkar sjómenn
vita auðvitað meira um veiðar
við fslandsstrendur en FAO-
menmimir. Við ættum að geta
fengið þarna miklar upplýsing-
ar með ódýrum hætti. Er
kannski einhvers staðar í leynd
um stað stofnun sem ég eða ann-
ar getur labbað inn í og spurt
um, hvað hugsanilega kosti að
byggja rækjutogara eins og He-
lou, og hvort slíkt skip myndi
hugsan’lega henta okkur, og hver
útkoman sé á rækjuveiðum allra
þessara þjóða, sem eru nú í óða-
önn að byggja rækjuflota?