Morgunblaðið - 25.04.1970, Blaðsíða 11

11
MORGinSTBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26." APRÍL
TTTT
1970
EGGERT Guðmundsson, list-
málari, opnar málverkasýn-
ingu í Iðnskólanum á Akra-
nesi síðdegis í dag. Þar sýnir
hann um 45 olíumyndir og 10
teikningar. Sýningin stendur
til 3. maí og er opin daglega
frá kl. 3—10.
Egg’e-pt heíuir verið óvenju
afkastami'k’ill undianSarið: „Ég
hef uranið af mikluim krafta
allt síóasta ár,“ sagði hainin í
stuittu spjalli við Morguníblað-
ið fyiriir slkömimu, „held að ég
ha'Pi srjaldiain veriið duiglegri,
*

Eggert Guðmundsson, listmálari, í vinnustofu sinni.
Hef sialdan verið duglegri
95
— segir Eggert Guðmundsson, listmálari, sem
heldur málverkasýningu á Akranesi
enda þótit óg Vinini niú fulla
vininu mieð.“ Eggert hefuir
um nakikurn tímna keininlt
teiknrimigu í Iðnskólamuim.
Hamin tjáði okkuir, að á sýn-
iimguininii á Akraniesi yrðu umn
30 myndiir, sem aldrei hafa
verið sýndair áður.
Hamin hefuir oiú á síðuistu
áiruim lagt áherzlu á að sýna
myindir síoar úitii á landi. „Ég
sýndi á ísaflirði í fyrna, og
vair mieð litla sýningu á Sel-
fosai' í vetuir. Ég hef aldrei
sýnt á Akraniesi áður, en hef
lenigi hafit áhuiga á því. Ég
hef mjög gaimam af því að
fama úit á land mieð sýnkiigar
míniar til að gefla fólkiinu þair
kost á að sjá, að hverj'U ég er
að vininia.“ Eggertt hefuir alls
haldið uim 8 sýnimgaT úitá á
landi, en homum tielst til, að
eiinkasýniitnigar hans séu orðm-
ar 44, þar af utm 20 erlendis.
Erlemdis hefur Eggert gerzt
víðförulli en flestir aðtrir ís-
lenzkiir málarar; hefur m. a.
haldið tvaer sýminigar í Ásbral-
íu.
„Já, ég dvaldist í tvö ár í
því umitalaðia landi, og mér
líkaði þar vel. Seldii þair
ósköpiin öll af myndum, og
lifði raumar algjötrlega á list-
inmi þamm tóimia, sem ég var
þar. Hvers vegma kom ég
heiim? Ég ætlaðá mér aldrei
að vena lenigur en tvö ár;
skellti mér út til að slkip'ta
um amdrúmisloft um tímia —
til alð hrista úr klaufumium,
eirnis og ég kalla það.“
Myndiir Eggerltis múnia eru
flestar „fígiúratívar“ og efná
þeiirra sækir hanin gjarnam í
atviinnulíflið — bæðá til lands
og sjávar, — eims og það var
fyrr á öldimini, t. d. þegar
hanm var sjálfur að alast upp.
Hanm er fæddur við sjávar-
síðuma — nániar táltefcið á
Reykjanesi — en uppalinm í
Reykjavík. Ætt sána rékur
hanm tól sjómianma og bærnda.
„Hór í gamla diaga var neymd-
ar enginm miunur þar á. Bf
menin fónu á hauisinm í úbgei-ð
snleru þefilr sér bama að lamd-
búnialðá," segir Eggent. „En
sem sagt — ég hief miíkiið dá-
læti á „miótávuim“ úr atviinmu-
lífiinu og hverf gjamian aflbur
uim nokkuir ár til að sækja
efnivið í myndir miínar.“
Eins og áður getur eru
flestar miyndá'r Eggerts núnia
„fígúnaitóvar“ — kaminski ai
því, að „það er of seiinit að
kemma gömluim hunidi að
sitja“, eáns og hanm orðaði
það sjálfuir. „Bn ég er þó allt-
af að bregða mér út í
absbnaktfonmnð öðru hverju“
segir hanm enmfnemur.
Eggertt hefuT bæði reyrat
lof og last á ferli sínum, sem
listmiálari. „Mér hefur þó
alltaf venið samia, hvað um
mig hefur verið sagt. Sumir
segja, að ég sé gaimialdagis.
Það er afstæbt hugtak. Ég
held maður sé ekki gamal-
daigs fyrr en maður er dauð-
ur. Og efcki eimu sinná það
er eimhlM. Stunduim getur
maður orðið hæst „módeme“
eftir dau8amn.“
Eggert segir enniflremur, að
það skápti ság efcki miklu
miáli, hvort homuim bakist að
selja myndir sánar eða ekíki,
„Það skiptir ekki höfuðimálL
KaminiSki er bezit að eiga sámiar
myndir sjálfur, en það er bana
verst að emgimn heflur eflni á
því bil lengdar.“
J>óroddur Guðmundsson:
*
A að fórna öllu sem fegurst er?
Við lestur Ánbókar Ferða-
félags íslands 1969 eftir Jóhann
Skaftason hef ég undanfarin
kvöld verið á ferð með bæjar-
fógetanum á Húsavík og sýslu-
manninum í Þingeyjarþingi um
vesturhluta héraðs okkar. Öll
byggðarlögin hafði ég áður gist,
að undanskildum Flateyjardal,
Fjörðum og Látraströnd, sem nú
eru mestmegnis í eyði. Mér var
mikill ánægja af samfylgdinni
við sýsluimann. Leiðsögn hans
rifjaði upp svo margt skemmti-
legt frá fyrri tíð, en^á bættist
við ný vitneskja um framvindu
tímans. Frásögn Jóhanns er lát
laus og eðlileg, en yljuð kær-
leika til þesisara tignarlegu, ilm-
ríku og litaauðugu átthaga.
Héraðslýsing þessi nær yfir
svæðið fró Eyjafirði að Skjálf-
andafljóti og Fljótsheiði og er
með fagurri litmynd af Goða-
fossi framan á kápu. Um foss-
inn segir höfundur svo m.a.:
„Hann er allfjölbreytilegur og
talinn meðal fegurstu fossa
landsins." Þetta eru engar ýkj-
ur. Ungur sá ég hann bæði í
sumarskrýða og fannafjötrum,
og veit ég tæpast, hvort mig
hreif meira, Á síðari áratugum
hef ég sjaldan látið nokkurt tæki
færi ónotað til að skoða þenn-
an gimstein Þingeyjarþings,
hvort heldur sem aftansólin hef
ur steypt yfir hann eldi sínum
eða þokudrungi sveipað hann
svölum úða. Alltaf hefur gljúfna
búinn fagnað mér sem endur-
heimtum vini úr útlegð.
Mér skaut því heldur en ekki
ske),k í bringu, þegar ég las áætí
un úm fyrirhugaða stórvirkjun
Laxár, þar sem gert er ráð fyr-
ir, að leiddar verði tvær af
mestu bergvatnsþverám Skjálf-
andafljóts, Suðuré og Svartá,
auk verulegs hluta Fljótsins, í
Laxá, sem hafa mundi í för með
sér mikla rýrnun vatnsmagns og
glötun fegurðar þesaa dýra
djásns í grænni skikkju og hvít-
um feldi Fjallkonunmar.
Til Goðafoss hafa ýmsir litið
hýru auga sem væntanlegs onku-
gjafa fyrir héraðið og jafnvel
Norðurland allt. Mér hefur að
vísu aildrei verið geðfelld sú til
hugsun, að hann yrði gerður
að asma, „sem upp í er hnýtt og
íslenzkar þrælshendur teyma,“
eins og Þorsteinn Erlingsson
kvað. Hitt finnst mér þó sýnu
lúalegra, að hann sé rændur tær
asta vatni sínu á þennan fyrir
hugaða hátt. Mér er engin laun-
ung á því, að Goðafoss á meiri
ítök I huga mínum en nokkurt
amnað náttúrufyrirbrigði þessa
lands. Yfiir honiuim viirðaslt mér
þeir undra töfrar, að til einskis
annars verður jafnað. Vegfar-
andi um Ljósavatnsskarð,
gakktu að þessu goðumlíka
vatnsfalli að vestanverðu fagurt
sumarkvöld, horfðu í iðuna
leggðu eyrun við fossins indæla
niði, sem á sér engan líka í
landi þessu og miklu víðar að
fjölbreytni, hljómfegurð og
mýkt. Og þú hefur lifað stóra
stund. í endurminninguna um
hana geturðu sótt yl, þrek og
unað, sem endast mun til þíns
endadægurs. Goðafoss er helgi-
staður, sem enginn skyldi
óþveginn augum líta, því síður
veita honum spjöll.
En fyrst ég vék að samfylgd
minni með sýslumanninum um
vesturhluta Þingeyjarþings á
liðnum kvöldum, er bezt að segja
ofurlítið frá anmarri ferð, sem
ég fór eitt sinn, ungur sveinn, á
fögrum haustdegi neðan af
Sandsbæjum fram að Hal'ldórs
stöðum í Laxárdal .Faðir minm
sendi mig þangað með ull í
kembingu. Sólskin og suðræna
lék um vangann. Ég teymdi hest
inn, sem bar ullarpokana í klyfj
um, eins og Ieið lá fram með
Skjálfandafljóti, upp Langa-
sand, kom við í Garði, hélt það-
an inn Dalinn og upp að Stöð-
um. Mér varð staðnæmzt hjá
Brúum, þar sem Laxárvirkjun
er nú, sú sem aldrei skyldi gerð
hafa verið. (Nógar orkulindir
voru fyrir höndum). Ég litaðist
um. f norðri blasti við Aðaldal-
ur með fjöll og heiðalönd á
hendur tvær. Eftir honum liðað-
ist Laxá, hólmum prýdd í hausts
ins þúsund litum. Fyrir neðan
brunuð'U Brúafossar stall af
stalli, en suður undan opnaðist
Laxárdalur, sem ég hafði aldrei
áður séð. Logn var veðurs, og
sól skein í heiði. Allt var svo
hreint og ósnortið sem í árdaga,
nema hvað reykirnir úr stromp-
um torfbæjanna liðuðust upp í
fagurtært haustloftið. Mér eru
ógleyma.nleg áhrifin af þessari
ævintýralegu fegurð._
Svo héldum við áfram, hestur
inn og ég, suður þennan frið-
sæla dal, fram hjá bæjum, sem
ég vissi naumast nöfnin á, unz
reisuleg húsaþyrping að Hall-
dórsstöðum hillti undir sód að
sjá. Þeim bæ hafði áður verið
lýst fyrir mér, svo að ekki var
um að villast. Laxá niðaði okk-
ur við eyra, Afa-Rauð og mér,
eða öllu heldur lék á fiðlu sína
undir lóukvak og sólskrífcju-
sörag. Mér datt það víst ekki þá
í hug að aldrei mundi ég lifa
þessu líkan dag að friðsæld og
yndi. Nokkrum sinnum síðar hef
ég átt leið um Laxárdal,
skemmri eða lengri, eitt skipti
gengið kring um Mývatn og með
fram Laxá frá upptökum til ósa,
komið á ýmsa bæi, gist sums
staðar um nætur sakir, kynnzt
sérstæðu fólki úr þessum fá-
gætu sveitum, lært að meta
mannkosti þess og hæfileika.
Allt þetta hefur magnað áhrif-
in af minni fyrstu ferð suður
Laxárdal með Afa-Rauð í taumi
og ullarpokana á baki hans.
Tíminn sem liðið hefur síðan,
nánari kynni mín af einstakri
fegurð og friðsæld Laxár-
dals, snilligáfum fólksins er
hann hefur alið, en ekki sízt
heillandi töfrum árinnar, allt
hefur þetta staðfest þá sannfær
ingu mína, að það mætti ekki
gerast, að sökkt yrði þessari ein
stöku sveit undir vatn, sem auk
þess mundi hafa í för með sér
ýmislegt annað óbætanlegt tjón,
svo sem stórspjöll á Goðafossi
og fleiru. Ýmsar leiðir aðrar hef-
ur verið bent á, sem fullnægt
gætu raforkuþörf Norðaustur-
lands, jafnvel enn hagkvæm-
ari, þó að litið sé á fjárhaginn
einan, sem vitanlega er allt of
þröngt sjónarmið. Jafnvel Þing-
eyjarsýsla ein gæti látið nægar
orkulindir í té fyrir allt landið,
þó að Laxá væri ósnert látin
meir en orðið er. Ég nefni hver-
ina við Námaskarð, á Þeysta-
reykjum og í Reykjahverfi, foss
ana í Jökulsá á Fjöllum og
Skjálfandafljóti langt ofan við
byggð, sem nota mætti því án
þess að skera sundur strengina
í hljómfegurstu hörpum þeirra.
Stundum er að því vikið með
nokkurri fyrirlitningu, að menn
skuli láta tilfinningar og við-
kvæmni ráða afstöðu sinni til
svona máls, því líkt og annað
eins megi aldrei eiga sér stað.
Ég mótmæli þessari kenningu af
öllum þeim sannfæringarkrafti,
sem mér er í brjóst borinn.
Hvað væri þá eftir af tign
mannsins og sjálfsvirðingu, ef
öll tilfinningamál væru að vett-
ugi virt, fegurðarkennd þeirra
einskis metin í orðum og gerð-
um, en gróðasj ónarmið ein lát-
in ráða? Hefur ekki afturhvarf
Gunnars að Hlíðarenda frá hólm
anum, sem við hann er síðan
kenndur og sá huldi verndar-
kraftur, er Jónas orti svo fagur
lega um og vér höfum alltaf
dáðst að, verið oss fram að
þessu ímynd þeirrar tryggðar
og trúmennsku, sem einungisfá
bjargað landi voru, þegar eyð-
ingaröflin fara um það hvað
mestum hamförum? Ogsjálfur
Victor Hugo komst að orði á þá
leið, að fegurðin væri eins nauð
synleg og það gagnlega, ef til
vill í enn þá ríkara mæli.
Ég sagði áðan, að Brúafossa
hefði aldrei átt að virkja. Sú er
mín bjargfasta sannfæring. En
það axarskaft verður ekki aftur
tekið. Hitt ætti þó að verða auð-
veldara og einsætt: að láta stað
ar numið við stigin spor, áður
en lengra er haldið. Laxá ætti
að verða ókrenkjanleg lífæð I
þjóðgarði frá upptökum til ósa,
Mývatn sjálft hjarta hans. Ein-
stök þjóðleg verðmæti í grennd
við ána eins og Þverárbærinn
gamli, kirkjan þar og Hraunsrétt
má auðvitað ekki hreyfa frem-
ur en helga dóma, heldur varð-
veita í sínum núverandi mynd-
um.
Bandaríkjamenn friðuðu
Miklugljúfur (Grand Canyon),
Framhald 1 bls. 13