Morgunblaðið - 20.12.1970, Page 16

16
MORGUN'BLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. DESEMBER 1970
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kiistinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjaid 195,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 12.00 kr. eintakið.
SAMNINGAR
RÍKISSTARFSMANNA
Jóhann Hiálmarsson
. ^ SKq^AN,

SPYTT I ASJONUNA
Á HÖFUPSKEPNUNUM
SKÁLDSAGA GUÐMUNDAR GlSLA-
SONAR HAGALlNS Sturla í Vog:uin, er
n/ú kamin í anrnapri útgáfu. Skuggsjá
gefur verki'ð út í simieikklegiuim búninigii,
einind stóirri bók, en upphaftega voru
bindin tvö og komiu út 1938.
Sturla í Vogum er dæmiigerð epísk
skáldsaga. Sagan hefuir tiil að bera þá
miklu breidd og þainn stiígandi þurnga
frásagnar, sem skeir úr um tifvænlegt
gilldii henniair. Enn hefur jiesst ská'ldsaga
boðskap að fliytja, aulk þess er hún
skemmitiliesitur um leið og hún veitiir
innsýn í örlög manns'ins á jörðinní.
Karlmennið og hetjan Stuirla í Vogum
„'spýtlir í ásjómuna á höfúiðskepniunum"
í raunum sdnum. Hann sér additaf ein-
hver úiræði þegaæ aðmiir gefasit upp,
glatar ekki fcrúnni á liflið, „hirikalegur
eins og drangamir, sem standa þama
hér og þar í brimigarðimum undiir hlíð-
unuim og ho'ts'kefl'ur óminndfegra tóða
hafa sorfið frá forbergi hdns fasta
lamds“. Þegar hlaðan er fokin, helm-
ingurinn af heyiinu og báturinn, tætur
Stourla bóndi ekkd hugfallast, en hedt'ir
kornu síinni því, að hefja baráfltuna að
nýju. Hann stendur v'ið það.
En það eru ekki aðeins höfuðskepn-
umar, sem Sturiia veirður að berjast við.
Hann á sér óvini. Hefndinni er beint
gegn konu hans, styrkustu stooðinni í
llfiimu. Þegar Stuirla er að hedman ræðst
Magnús í Neshólum að henni í því skynd
að svívdrða hana. En hún sér Við hon-
uim og aðfördnni lýkur með daiuða
Magmúsar. Síðan filýr hún vditi símu f jær
út í myrknið og verður úti. Það ligigur
við að StuirHa iátii bugast þegar iitlur orð-
rórnur kernsit á kreilk um samtbamd
þeirra Þorbjargar, konu hans og Magn-
úsar. En hamn kermst að hinu sanna og
þá gefcur ekkert unrnið horaum tjón leng-
ur. Hann ris í sögutfok á ný sem hinn
sterki, traiusiti og vondjarfi maðuir. Ein-
stakWnigishyggjumaðuninn Stuirla i Vog-
um hefur vaíkmað itSII vil'uindar um félags-
tega ábyrgð og samhug í liifisbaráttummi,
fiumdið mammeskjuma.
Listræmt séð ris kafl'iinm um him dap-
urlegu örlög Þorbjargar hæst. Hamm er
magnaður og ógnvékjamdi og fær lies-
andamm ti'l að skynja óravíddir mann-
legs huga. En dagfegu lífi í Vogum, ekki
síst bömiumum, er lýst á þanm hátt, að
það lœtur emgam ósmortiinm, HagaWn er
eims og kummugit er meistari samtala og
sá frásagmarháttur, sem hamm vedur sér
í Sturiu í Vogum, mótaist mjög af venju-
legu, aiþýðlegu talll. Með þessu mótii
verður sagan aðgeragifeg, kemur till
móts við fesamdann, em hteður ekki múr
rniilli hans og höfuradarins, eins og
stundum villll brenma við í lömigum og
Viðamikium skálldsögum. Ég er viiss um,
að nýir lesenduæ munu fagna Stumhi
í Vogum. Eniginn, sem villll kumna skil
á því heflsita í ísliemslkri skáldsagnagerð,
getur látið eims og Stiurla í Vogum hafi
ekki verið tífl. Kriistrún í Haimravík og
Stuirla í Vogum eru minniissitæðusitu
Skáldsögur Guðmnndur Gíslasonar
Hagallins.
1 nýlegum ritdómi í Morigumblaðimu
uim skáidsögu Wiflliams Heinesens, Von-
in blflð, víkur Guðmundur G. Hagalín
að bolflaleggingum um það, að hin
epíska skáldsaga , Jiafi runndð sitt
skeið“. Það er nú síður en svo, og eng-
in ástæða fyrir riithöfumda á borð við
Hagallín að hafa áhyggjur af því, þrátt
fyrir „samnkalWaðar hundakúnstir“, sem
áberand'i eru viða. Rithöfundar eins og
Williiam Hedinesen og Guðmundur G.
Hagalín afisanna allar fiulilyrðingar um
andiát epísku skáldsögunnar, en það,
sem Hagallín kallar hundakúnstir, getur
iíka átt rétt á sér.
TRYGGÐAVINIR
OG HATURSMENN
„Tryggðavinum minium í hópi is-
fenzkra tesenda ‘tdfleinka ég þessa út-
gáfiu af Sturlu í Vogum“; þessa tileink-
unn leetur Hagall'ín fýlgja nýju útgáf-
unni á St’urliu í Vogum.
Þegar Stuiria í Vogum kom út, slkrif-
uðu mairgir mætíir menn ilofsamiliega um
bókina og henrni var admenmt fagmað.
Hagaiím heflur alltaf átt tryggðavind.
En ekki voru affllr jafm ánægðir. I
Tímariti Máls og menningar, 3. h. 1940,
birtli'st gra'in eft'ir Kristin E. Andrésson,
þar sem banm nefnflr sem dæmfl um
ísl'enskt mennin'garástand, að „lélegustu
skáldin er reymt að gera að dýrflimgum“.
Eifct þessara „fefegu skáilda“ er að dómi
Kristins Guðmundur Gislason Hagalín.
Kristímn getur ekki sætt sliig við þær
hlýju móttökur, sem Sturla í Vogum
fékk. Hann tekur tál bæna menn eflns
og Alexander Jóhamniesson, Guðmund
Finnbogason og Ólaf Thors fyrir að
hafa leyffi sér að hæla bók, sem Kristinn
virðigit sammála skoðar.abróður sínum
um að sé aðeins „venjutegur reyfari á
fremur ógeðsfegu máW“.
Sagan um ofsóknlir isflensikra komm-
únista í garð þeirra rithöfunda, sem
ekki vildu taika umddr fagmaðarboðskap
þeirra, hefiur enm ekki verdð skráð, þrátt
fyrir ýmsar ágætar ábemdimgar um það
efni. Kannskfl hafðl Krfstinn E. Andrés-
son aðedns hilaupið á sig í hdta baráitt-
urnnar þegar hann samdd t'ímarifcsigrein-
ina. Bókmenntasaga Kristins E. Andrés-
sonar Islenzkar mútímabókmenmtlir
1918—1948, sammaðíi afitur á mótl að
Kristinm var ekki af balki dott'imm. I bók
sirani eyðir hann Köngu rúml í að sanna,
að Guðmiundur G. Hagafllín sé ómerflti-
legur riitlhöfiundiur. Reiði han® beíinfet
einkum gegn Stuiriu í Vogum. Kristínm
skriifar: „Stiurla í Vogum er ekki liist-
rænt verk. Sagan er liosarafeg í sniði,
mærðarfiufli og stíWaus, frásagnarhátit-
uirfnn víða ósmekklegur." 1 dag hljóma
þessi orð eirns og öfiuigmœflli, en þau eru
merkifleg heimild um póMtiísk bók-
menmtaskrif.
Af því að Guðroumdur Gíslason Haga-
Wm gekk ekki til liðs vdð Kristím E. og
fiélaga í baráttu sinmd fyrir betra manm-
Mfii, bauð við rauða bolamum eims og
Sturlu í Vogum á degi fyrirheiitanma, þá
var nauðsynflegt að ieggja tifl atíögu við
hann og flýsa honum sem nátttrölffl á
'tímum vaknandi menningar. Ráðím
voru þau að vega að honum sem skáld-
sagnahöfiundi af því að sá sósíafflsmi,
sem hann boðaði, var ekki nógu hættu-
legur. Uim þetta má lesa í bókmenmta-
sögu Krisitins.
Kristinn E. Andrésson vissi hvað
hann sönig. Hagaffln l.afði í Gróðri og
samdfoki, 1943, lýst Krisitmi og félögum
hans sem fiiiræðismönmum við ísflenska
menningu og manndóm, skiipað þeim í
það alþjóðlega samhengi, sem þeir áttu
hedma í. Hacgafliín hafiði séð lengra en
þjónar héimskommúnismans. Þróum
heimsmálanma á seinustu áratuigum
hefur staðfiest margt af því, sem Haga-
lin sá með síraurn glöggu vestfirsku
augum, þegar hanm var að skrifa varm-
ar- og sóknanriit sifit, gent það að óþægi-
legri vissu í vifiund þeirra manna, sem
ætíiuðu að ganiga af honiurn daiuðum
sem rifihöfiundi á þroSkafiímum í liffi
hans og list.
En það er ekki heiglum hent að sigra
drangana i bnimgarðinum.
JL
f/jarasamningar þeir, sem
**■ tekizt hafa milli ríkisins
og starfsmanna þesis, liggja
nú fyrir. Það er eftirtektar-
vert, að þetta er í fyrsta sinn,
sem heildarsamningar hafa
tekizt milli aðila, eftir að rík-
Lsstarfsmenn fengu samnings-
rétt á árinu 1962, en fram til
þessa hafá heildarsamningar
jafnan komið til úrsktirðar
Kjaradóms.
Samningarnir eru gerðir til
þriggja ára eða til ársloka
1973 og gilda raunar hálft
fjórða ár eða frá 1. júlí sl.
Og launahaekkanir, sem um
er samið, eru greiddar í
áföngum á tveimur árum.
Þetta eru mjög þýðingarmik-
il atriði. Kjaradómur hefði
ekki átt annarra kosta völ en
að kveða upp úrskurð, sem
gert hefði ráð fyrir allri
launahækkuninni strax, en
með áfangaskiptingu er dreg-
ið verulega úr áhrifum samn-
inganna á afkomu ríkisisjóðs.
Sú launhækkun, stm kemur
til greiðslu á þessu ári, kostar
ríkissjóð 100 milljónir króna,
en til samanburðar skal þess
getið, að launakostnaður rík-
isinis vegna þesis starfsfólks,
sem samningamir ná til, er í
ár um 1700 milljónir króna.
Á næsta ári munu samning-
arnir kosta um 260—270
milljónir króna eða sem næst
greiðsluafgangi fjárlaga eins
og þau voru afgreidd.
Almenningur mun fyrst og
fremst reka augun í þær háu
fcölur, sem við blasa, þegar
launaflokkarnir eru skoðaðir
og háar hlutfallstölur til
hækkunar, en talið er, að fáir
ríkisstarfsmenn fái minna en
15% kauphækkun og sumir
yfir 50% kauphækkun. I
þessu sambandi er rétt að
leggja áherzlu á þau atriði,
sem Magnús Jónsson, fjár-
málaráðherra, undirstrikaði í
viðtali, sem Morgunblaðið
birti við hani. i gær. í fyrsta
lagi hefur ríkisvaldið fallizt
á þær kröfur B.S.R.B., að
launamismunur í ríkiskerfinu
verði fjórfaldur, þ.e. að hinir
hæst launuðu hafi fjórum
sinnum hærra kaup en hinir
lægstlaunuðu. í öðru lagi
falla nú niður margs konar
hlunnindi, fríðindi og auka-
greiðslur, sem tíðkazt hafa
um nokkurt skeið í ríkiskerf-
inu, ekki sízt hjá hinum
hæstlaunuðu. Benti fjár-
málaráðherra á, að í sumar
voru ríkisforstjórar sviptir
bifreiðum, sem þeir höfðu til
eigin afnota á kostnað ríkis-
ins, og kvað hann þetta eina
atriði nema hátt á annað I
hundrað þúsund krónum. All-
mörgum embættismönnum í
hinum ábyrgðarmestu stöð-
um hefur verið greidd sér-
stök aukaþóknun sl. tvö ár,
en hún verður nú felld niður
og lögð verður rík áherzla á
að draga stórlega úr öllum
aukagreiðs'lum. í þriðja lagi
ber að hafa það í huga, að
lengi hefur það sætt harðri
gagnrýni á opinberum vett-
vangi, að mjög illa væri búið
að ýmsum opinberum starfs-
stéttum, t.d. kennurum, en
þeir fá nú verulega hækkun.
í heild er niðurstaðan sú, að
launahækkanir til hinna
hæstlaunuðu verða ekki jafn-
miklar í reynd og þær kunna
að sýnast á pappímum, vegna
þess að á móti kemur, að
margs konar hlunnindi falla
niður.
Sámkvæmt gildandi lögum
eiga kjör ríkisstarfsmanna að
fylgja kjörum sambærilegra
starfshópa og einstaklmga á
hinum frjálsa vinnumarkaði,
og hefur það grundvallar-
atriði verið haft í huga við
þessa samningsgerð. Jafn-
framt hefur mikil vinna ver-
ið lögð í hið svonefnda starfs-
mat, en samkvæmt því mati
eru einstök störf m.a. flokk-
uð eftir menntun, starfs-
þjálfun, hversu sjálfstætt
starfið er, ábyrgð og áreynslu
o.fl. Magnús Jónseon fjár-
málaráðherra, telur í viðtal-
inu við Morgunblaðið, að
með samningunium hafi ver-
ið stefnt að því að ná, eftir
því sem kostur var, jöfnuði
við sambærilega starfshópa á
almennum vinnumarkaði og
að þessar l'aunahækkanir geti
því ekki skapað fordæmi til
aukinna launakrafna annarra
starfshópa.
Um þetta atriði segir fjár-
málaráðherra m.a. í viðfcalinu
við Morgunblaðið: „Jafnhliða
röðun eftir starfsmati hefur
verið höfð hliðsjón af því
grundvallarákvæði kjara-
samningslaga opinberra starfs
manna, að þeim skuli jafnan
ákvörðuð laun í samræmi
við það, sem fylgir sambæri-
legu starfi á hinum frjálsa
vinnumarkaði. Hefur komið
glögglega í ljós við nákvæma
athugun, að mikið launaskrið
hefur orðið opinberum starfs-
mönnum í óhag á síðustu ár-
um, og er óhætt að fullyrða,
að hinir nýju kjarasamningar
ganga ekki of langt í launa-
bótum miðað við sambæri-
lega starfshópa.“
Auk launahækkana og
margvíslegra breytinga á
flokkakerfi var samið um
ýmsar lagfæringar á núver-
andi skipan mála svo sem
samræmdan vinnutíma, sem
verður 40 stundir á viku fyr-
ir alla ríkisstarfsmenn.
Reynslan ein sker úr um,
hversu ánægðir ríkisstarfs-
menn — og aðrir starfshópar
í þjóðfélaginu — verða með
hina nýju samninga og hver
áhrif þeirra verða á kjara-
þróunina í þjóðfélaginu. Þó
er líklegt, að þeir, sem gert
hafa ráð fyrir því, að miklar
fjárfúlgur myndu nú renna
úr ríkiskassanum í vasa ríkis-
starfsmanna, verði fyrir
nokkrum vonbrigðum. Þetta
verður ljóst, þegar haft er í
huga, að saimninigamir ná til
um 9000 starfsmanna.