Morgunblaðið - 19.02.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. FEBRÚAR 1971
15
Hornvík með Hombjarg tll vinstri. Ljósrn. Helgi Hallvarðsson
N auðsy nlegt að f rið-
lýsa þetta landsvæði
— ekki ætlunin að flæma neinn
af jörðum sínum
— segir Matthías Bjarnason
í viðtali um þjóðgarð
á Vestfjörðum
SÍÐASTLIÐINN þriðjudag
birtist í Morgunblaðinu
grein eftir formann Átthaga-
félags Sléttuhrepps, þar sem
fram kom hörð gagnrýni á
frumvarp um þjóðgarð á
Vestfjörðum, sem þeir Matt-
hías Bjarnason og Pétur Sig
urðsson hafa flutt á Alþingi.
Morgunhlaðið hefur snúið
sér til Matthíasar Bjarnason-
ar og beint til hans nokkr-
um spurningum varðandi þá
gagnrýni, sem fram hefur
komið á þetta frumvarp.
— Því er haldið fram í fyrr-
nefndri blaðagrein, að ekki sé
þörf á að friðlýsa þetta land-
svæði, sem frumvarpið fjallar
um, þar sem friðlýsing hafi
verið í reynd á síðustu tveimur
áratugum. Hvað viltu segja um
þetta
— Ég tel, að það sé ekki
brýn nauðsyn nú á allra næstu
árum, að ríkið eignist allar þess
ar jarðir, sem hér er um að
ræða, en hitt tel ég nauðsyn-
legt, að friðlýsa þetta svæði og
komá á eftirliti með umgengni
og þá einkum að fá því fram-
gengt að netjaveiði og
ádráttur í ám, vötnum og ósum
verði bönnuð með öllu. Sér-
stakur eftirlitsmaður yfir sum-
arið skapar töluvert aðhald í
þessum efnum og sömuleiðis
væri betur hægt en verið hefur
að fydigjasit með uimigengni um
skiþbrotsimannaskýli á þess-
um svæðum. Til viðbótar vil ég
vitná orðrétt í það, sem ég
sagði, þegar ég fylgdi frum-
varpinu úr hlaði á Alþingi, en
þá sagði ég m.a.: „Við teljum,
að það sé mjög mikils virði að
friðlýsa þetta land, og þjóðfélag
Ið eignist þessar eyðijarðir með
tíð og tíma. Frumvarpið gerir
ráð fyrir, að landið verði
friðað og haft eftirlit
með að gengið sé sómasamlega
um, þetta svæði, en á því hefur
verið mikill misbrestur á undan
förnum árum. Á þessu svæði
heíur Slysavarnafélag íslands
eða deíldir þess víða komið upp
mjög myndarlegum skipbrots-
mannaskýlum. Það hefur komið
þrásinnis fyrir, að illa hefur
verið gengið um þessi skýli.“
— Því er haldið fram, að
frumvarpið geri ráð fyrir mikl-
um og dýrum jarðakaupum eða
eignarnámi. Hvað viltu segja
um það atriði?
— Eins og áður er komið
fram, gat ég þess í framsögu-
ræðu, að við teldum, að þjóð-
félagið ætti að eignast þessar
eyðijarðir með tíð og tíma. Ég
vil aftur vitna í framsöguræðu
mína með frumvarpinu, sem ég
flutti hinn 10. febrúar sl., en
þar sagði ég orðrétt: „Jarðir á
öllu svæðinu eru að verulegu
leyti húsalausar með þó örfáum
undantekningum og má segja,
að eigendur þessara jarða sinni
þeim lítið sem ekkert að öðru
leyti en því, að þar sem silung
er að fá er kannski farið einu
sinni eða tvisvar yfir sumarið
til veiða, en þó eru undantekn-
ingar til, frá þessu, og sérstak-
lega hvað snertir Átthagafélag
Sléttuhreppsbúa. Þar hafa gaml-
ir Sléttuhreppsbúar og þó eink-
um Aðalvíkingar heimsótt þess-
ar fornu byggðir sínar einu
sinni á hverju sumri og sýnt í
því mikla ræktarsemi og liaft
samband þar, gamlir vinir og
kunningjar og börn þeirra til
þess að viðhalda gömlum átt-
hagatengslum. Þetta frumvarp
kemur á engan hátt í veg fyrir,
að slíkir samfundir geti átt sér
stað, og átthagafélög geta 6tt
griðland á þessu svæði, og það
yrði þessu svæði tii góðs eins
að slik starfsemi héldi áfram,
eins og hún hefur verið í fjöl-
mörg undanfarin ár.“
Þessu til viðbótar vil ég taka
fnasm, sem ég hef raunar
gert hér á undan, að ætlun okk-
ar flutningsmanna er ekki sú
að flæma neinn burt frá jörð-
um þeirra, sem sýna þeim á
einn eða annan veg ræktarsemi.
Hitt er ákveðin skoðun okkar,
að þetta landsvæði eigi að vera
undir opinberu eftirliti og undir
vernd Alþingis, og mundi ég, ef
ég hefði átt rætur mínar í þess
um byggðum, telja það mínum
átthögum til sóma. Það er al-
gjör misskilningur, hvort sem
hann er viljandi eða óviljandi,
sem fram kemur í greininni í
Morgunblaðinu 16. febr. sl., að
þar sé verið að fótum troða
rétl einstaklinga, því að ef til
jarðaikaupa kemuir, gerir frum-
varpið ráð fyrir því, að þriggja
manna þjóðgarðsstjóm, sem Al-
þingi kýs hlutfallskosningu í
Sameinuðu þingi, skuli sjá um
samninga við eigendur jarða og
hlunninda á hinu friðlýsta
svæði, um réttmæta greiðslu
fyrir eignir þeirra. Einnig ger-
ir frumvarpið ráð fyrir því, að
ef samningar nást ekki, þá
skuli þjóðgarðsstjórn heimilt að
taka eignir þessar eignarnámi
lögum samkvæmt. Skulu eigend
um greiddar bætur samkvæmt
mati tveggja dómkvaddra og
óvilhallra manna. Ef annar
hvor aðili vill eigi una því mati,
getur hann krafizt yfirmats, en
það skal framkvæmt af þremur
dómkvöddum mönnum. Þessu
til viðbótar skal einnig á það
bent, að frumvarpið gerir r.áð
fyrir því, að ríkissjóður greiði
kostnað af kaupum og vernd
hins friðlýsta svæðis, umfram
það sem tekjur þjóðgarðsins
hrökkva til, eins og fé er
veitt á fjárlögum hverju sinni.
Ég legg áherzlu á það, að hér
er ekki um skyldu að ræða að
fara í eignarnám, heldur er að-
eins þingkjörinni þriggja manna
stjórn veitt til þess heimild, en
heimildin henni til handa er
samkvæmt frumvarpinu svo tak
mörkuð að til þess að geta far-
ið í slíka framkvæmd, þarf á
hverjum tíma samþykki Alþing
is til þess að fá fjárframlög til
framkvæmdanna. Ætti hver
maður að geta skilið, að ákvæð
in um eignarnámsheimild eru í
raun og veru í höndum Alþing-
is frá ári til árs. Þar við bætist
að við flutningsmenn frumvarps
ins höfum með framsöguræðu
minni lýst þeirri afdráttarlausu
skoðun okkar, að kaup jarða á
þessu svæði eigi að taka lang-
an tima og taka eigi fullt tillit
til þeirra, sem þar eiga tengsl
og sýna í verki tryggð við þessa
fornu heimabyggð þeirra og
þeirra forfeðra.
Öðru máli gegnir um eigend-
ur jarða, sem ekki hafa komið
á jarðir sínar árum saman eða
jafnvel í meira en ératug. Við
teljum, að þær jarðír eigi að
kaupa helzt með frjálsum samn
ingum, en þó í öllum tilfellum
ekki að svipta neinn mann eign
um sínum án bóta, enda væri
það brot á stjórnarskránni og
þeirri grundvallarstefnu, sem
við báðir flutningsmenn styðj-
um.
1— f greininni í Morgunblað-
inu 16. febrúar sl. eru ýmsar
aðdróttanir í þinn garð. Hvað
viltu segja um þær?
— í raun og veru eru þessar
aðdróttanir sumar hverjar allt
að því ærumeiðandi, en við sem
höfum áratugum saman fengizt
við opinber mál erum ýmsu
vanir í þeim efnum, þó að við
séum ekki frekar en aðrir til-
finningalausir. Maðurinn telur
mig vera framkvæmdastjóra
Djúpbátsins h.f. og gerir ýmsar
áskoranir á mig í því sambandi.
Þetta gat hann látið vera, því
að hann veit vel, að af því starfi
lét ég með öllu fyrir tæpum
þremur árum. Um lipurð og
samningsvilja minn í því starfi
í þau 26 ár, sem ég gegndi því,
læt ég hverjum og einum eftir
að dæma um. Ég tel, að þegar
þingmenn flytja frumvörp á Al-
þingi þurfi þeir ekki að sækja
um leyfi til þess til eins eða
annars. Hins vegar tíðkast það
í meðferðum Alþingis, að hvert
mál fer til nefndar, sem athug-
ar það og leitar umsagnar og
álits stofnana og félaga, sem
málið er skylt eða ættu að hafa
nána þekkingu á því. Þannig
hefur það einnig orðið í sam-
bandi við þetta frumvarp og
enginn hlutur er sjálfsagðari
en sá að leita álits Átthagafé-
lags Sléttuhrepps á málinu. Mér
er sagt að þetta félag hafi
haldið fund eftir að ég flutti
framsöguræðu fyrir málinu á
Alþingi og þar hafi efni frum-
varpsins verið rætt. Það hefði
vafalaust verið ómaksins vert
hjá forystumönnum félagsins að
spyrja annan hvorn okkar
flutningsmanna, hvort við vild-
um ekki mæta á þessum fundi,
kynna fyrir fundarmönnum
skoðanir okkar og athugasemd-
ir úm efni frumvarpsins eða
kynna sér hvað sagt hafi verið
á Alþingi, þegar frumvarpinu
var fylgt úr hlaði.
Hitt er oft erfitt að mynda
sér skoðanir á ræðum þing-
manna með því að lesa örlítinn
útdrátt úr þeiim í blöðum
jafnvel í Morgunblaðinu, sem
þó skýrir blaða mest og bezt
frá ræðum þingmanna, án tillits
til þess í hvaða stjómmála-
flokki þeir eru, þar sem oft
kemur fyrir, að blaðamaðurinn
segir ekki nálægt því alltaf það
sem mestu máli skiptir í túlkun
þingmannsins í því máli, sem
hann talar um. En það gerðist
einmitt í þessu tilfelli.
Að lokum vil ég taka fram,
að ég er sannfærður um, að
þessi mótmæli, sem skipulögð
hafa verið gegn frumvarpinu
hefðu ekki farið af stað, ef fólk
hefði almennt skoðað málið í
ljósi þeirra staðreynda, sem fyr
ir liggja og hleypidómalaust.
Þetta mál er ekkí flutt af ann-
arri ástæðu en þeirri, að við
teljum, að í framtíðinni eigi að
vera svæði í okkar landi, sem
fólk geti leitað til og notið
hvíldar og hressingar í leyfum
sínum, og það má segja að slík
svæði séu ekki aðkallandi í dag,
en einhvern tíma verður að
byrja á að hugsa fyrir því að
hefja undirbúning að fram-
kvæmd í þessum efnum. Þrátt
fyrir að greinarhöfundur um-
ræddrar greinar í Morgunblað-
inu telji, að flutningsmenn séu
að búa til einhverja glansmynd
á pappírnum um náttúrufegurð
þessa landsvæðis, þá teljum
við, að ekkert hafi verið of sagt
og við teljum það hvorki lýsa
kala eða vondum hug til Sléttu
hrepps, þar sem við lýsum
þessu landsvæði á þennan hátt
í greinargerð frumvarpsins:
„Þetta landsvæði býr yfir fjöl-
breytilegri náttúrufegurð. Þar
eru fögur vötn, ár og ósar með
miklum silun'gi, stórfengleg
björg iðandi af fugli og lífi,
meðal þeirra er hið stórbrotna
Hornbjarg, sem enginn gleymir,
sem þangað hefur einu sinni
komið, margar víkur á þessu
svæði eru mjög grasgefnar með
töfrandi sumarfegurð. JökuÞ
firðir frá Hesteyrarfirði tifl
Hrafnfjarðar eru fagrir og frið-
sælir, í hlíðum þeirra eru ein-
hver beztu berjalönd, sem finn-
ast á landi okkar. Á þessu land-
svæði er víðast ósnortin nátt-
úra.“
Námsstyrkur
frá Færeyjum
Á FJÁRLÖGUM Færeyja 1971—
72 eru veittar 10.000,00 færeysk-
ar krónur, sem nota skai til að
styrkja stúdenita eða urtga kandí-
data frá Norðurlönduim, Bret-
landi eða írlandi, sem vilja
stunda rannsóknir eða náim 1
færeysku við Fróðskaparsetua-
Fþroya.
Þeir, sem leggja stund á
málaniám, geta stundað nám i
færeysku máli og bókmer nUwn
á Fróðskaparsetri Fproya á tima
billiruu frá september 1971 tii
maí 1972.
Umsóknir, ásamt meðmælum
firá háskóia eða vísindastofnun,
skuíiu hafa borizt Fróðskapar-
setri Fþroya Þórshöfn, í síðasta
lagi 15. april 1971 í umisókninni
skal greina, hve lengi uimsækj-
andi hyggst dveijast í Færeyj-
um. Ósíki utmsækjandi fyrir-
greiðslu um húsnæði, ska: það
eirunig tek.ð fram í umsókninmi.
(Frá Háskóla íslands).