Morgunblaðið - 06.03.1971, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MARZ 1971
r 14
Sigurþór í*orgilsson, kennari:
Raunhæfur „Poppskóli“
- Ný markmið - Nýjar leiðir
ér
17. júní n.k. verða 50 ár liðin
frá stofnun Sambands ís-
lenzkra barnakennara (S.Í.B.).
Hyggst sambandið minnast
þessara tímamóta með marg-
víslegum hætti, m. a. með því
að stuðla að umræðum um
skólamál í f jölmiðlum landsins.
Hafa forráðamenn fjölmiðl-
anna tekið málaleitan sam-
bandsins með afbrigðum vel,
og skal það hér með þakkað af
heilum hug.
Umræður og erindaflutning-
ur hafa þegar farið fram í
hljóðvarpi og sjónvarpi og
standa vonir til þess, að eitt-
hvert framhald verði þar á.
1 Við og við munu svo birtast
greinar í dagblöðunum um
ýmsa þætti skóla- og uppeldis-
mála.
Morgunblaðið birtir hér
grein eftir Sigurþór Þorgilsson,
kennara við Breiðholtsskólann.
^ Skólaárið 1959 — ’60 las
Sigurþór uppeldis- og kennslu-
fræði við Kennaraháskólann í
Kaupmannahöfn og árið 1963
lagði hann stund á sömu grein-
ar við Kennaraháskólann í
Stokkhólmi.
Síðastliðin 8 ár hefur hann
á vegum Fræðsluskrifstofu
Reykjavíkur haft á hendi leið-
beiningar í kennslu lesgreina í
barnaskólum borgarinnar.
Fjölmörg erindi hefur hann
einnig flutt á námskeiðum
utan Reykjavíkur.
G. M.
Grunnskólinn skn.1 í samvinnu við
heimilin veita nemendum siðgœðilegt
og félagslegt uppeldi, sem miði að því
að gera þá að nýtum og viðsýnum
samfélagsþegnum í þjóðfélagi, sem er
í sífelldri þróun.
Hann skal leitast við að haga störf-
um sínum í sem fyllstu samrœmi við
eðli og þarfir nemenda sinna, hjálpa
þeim til að öðlast heilbrigð lífsvið-
horf og hollar lífsvenjur og vera á
verði um heilbrigði þeirra til líkama
og sálar.
Kennsla í grunnskóla skal jafnan
stefna að því, að veita almenna und-
irstöðumenntun og tryggja öllum
nemendum jafnan rétt og tækifæri til
menntunar og þroska eftir getu hvers
og eins.
Þannig hljóðar greinin um markmið í
hinu nýja frumvarpi til laga um grunn
sköla.
Viljum við ná þeim markmiðum ein-
staklingnum og þjóðfélaginu til handa,
sem hér eru svo fallega sðgð, verður
miklu að breyta frá því sem nú er al-
mennt í hinu innra starfi skólanna. Það
er nauðsynlegt, nú með nýrri skólalög-
gjöf, að við gerum okkur grein fyrir,
hvað það er í raun og veru, sem við
ætlum að gera í skyldunámsskólanum,
þeim skóla, sem ætlar að veita nemend-
um siðgæðislegt og félagslegt uppeldi
og gera þá að víðsýnum samfélagsþegn-
um í þjóðfélagi, sem er í sifelldri þró-
un.
Sú hætta vofir sífellt yfir að skólinn,
i hinu göfuga hlutyerki sínu, falli fyr-
ir þeirri freistni að ofmeta og ofnota
einn þátt markmiða sinna öðrum frem-
ur. Ekki sízt er hættan yfirvofandi, þeg
ar skólinn gjörbreytir markmiðum sín-
um eða hugsar sér óundirbúið að fram-
fylgja þeim í reynd,
Lenging skólaskyldunnar eykur enn
meir þessa hættu, þegar hluti ung-
menna sem áður fófu beint út í atvinnu
lífið að skyldunámi loknu, situr á skóla
bekk eitt skólaár til viðbótar.
Hættan er fólgin í því, að heimilin
og skólann skorti undirbúin skilyrði til
þess að taka við breytingunum og eng-
ar áþreifanlegar leiðir séu tiltækar til
þess að ná hinum háleitu markmiðum.
Gæti þá svo farið að kennaranum fynd-
ist starf sitt skorta fótfestu og gripi til
þeirra af markmiðunum, sem honum
finnst haldfesta í. Afleiðingin yrði
þekkingarsöfnun í sinni grófustu mynd,
þar sem nemendur eru látnir safna fall-
völtum staðreyndum í hugskot sitt með
það fyrir augum að taka þátt í prófum.
Þær leiðir eru okkur kunnar frá hinu
hefðbundna formi skólans, þar sem nám
ið fer tíðast fram með bekkjarkennslu
einni saman. Kennarinn og kennslubók
in ákveða þar allt sem gerist og
kennsluaðferðin er þá fólgin í heima-
námi, yfirheyrslu námsefnis, spurning-
um og svörum. Takmarkið er að festa
i minni ákveðin þekkingaratriði, sem
oft og tíðum hafa litla grundvallarþýð-
ingu fyrir nemendur og slíta sundur
samhengi námsefnisins. Þeir fróðleiks-
mólar, sem nemendum tekst að afla sér
á þennan hátt, er þeim brigðul kjöl-
festa í þeirri margþættu atburðarás lifs
þeirra, sem þjóðfélag í sífelldri þróun
skapar. Hér við bætist að skólinn er í
starfi sínu íhaldssöm stofnun, sem hætt-
ir til að miða námsefni og námsleið-
ir við fortíð frekar en samtíð og fram-
tíð. Nú veit enginn með vissu hvað fram
tíðin býður, en framfarir samtíðar
benda til þess, að þróunin í náinni fram
tíð verði ör og breytingarnar miklar.
Á þetta við um tækni, vísindi, atvinnu-
hætti, tómstundir og samskipti manna í
milli. Breytingar þessar verða ekki í
eitt skipti fyrir öll heldur sífelld þró-
un. Vaknar þá spurningin: Hvernig get
ur skólinn rækt það hlutverk að búa
einstaklinginn undir þessa þróun?
Svo fljótt sem við verður komið á
námsbrautinni, verður að gera nemend-
unum og foreldrunum ljóst, að ekki er
lært vegna prófa eða til þess að fá
einkunnir, heldur er grunnskóli byrj-
un á ferli náms og þekkingar, sem hin
sífellda þróun kréfst að hægt sé að end-
urtaka, endumýja, breyta eða fella úr
gildi, svo lengi sem lífið varir. Með
þessa sýn á lífið framundan eru nem-
endur betur búnir undir að mæta öllu
því nýja, sem framtiðin býður og líta á
lífið sem samfellda námsbraut.
Skólinn verður að gera þetta lifsvið-
horf að markmiðum sinum og yfirvega
hvað skuli gert, til þess að búa nem-
andann sem bezt undir lífsins skóla.
Það má ljóst vera, að hið hefðbundna
markmið að safna minnisatriðum er yf-
irborðskennt nám og fallvalt veganesti
þegar út í lifið kemur. Það gildir því
að skólinn hjálpi nemendum til þess að
öðlast alhliða hæfni. Hæfni, sem felur
í sér námstækni, þjálfun hugar og hand
ar, vilja til samstarfs og hæfileika til
þess að hafna og velja. Hæfnin, ásamt
undirstöðuþekkingunni, á að hjálpa
honum slðar meir til þess að hagnýta
þá hæfileika, sem hann hefur þroskað
með sér og í honum kunna að búa, inn-
an þeirra marka. sem lýðræðisþjóðfélag
okkar veitir. Undirstaða fyrir þessu
starfi skólans verða því athuganir á at-
ferli og árangri nemenda í einstökum
námsgreinum eða hluta af námsgrein
(námsmat). Ekki með samanburð við
aðra í huga eða til þess að dæma eðlis
lægt greindarfar hans, heldur til þess
að finna veikleika og styrkleika hans
við nám innan hinna ýmsu þátta náms-
greinanna. Hinar stöðugu athuganir,
sem fara oftast fram innan veggja
skólastofunnar, hjálpa til við að fylgj-
ast með þroskaferli nemandans og gera
kennurum fært að skipuleggja nám-
ið og námshjáipina.
Til þess að hægt sé að framfylgja
markmiðunum um eðli og þarfir nem-
endanna verður skólinn að taka upp
breytta stefnu i skipulagi, námsvali,
námsleiðum og i samskiptum sínum við
foreldra og forráðamenn barna.
Frjálst valdar, fjölbreyttar og vel
skipulagðar námsbrautir og starf
á efri stigum, verða að standa
öllum nemendum til boða, án nokk-
urra skilyrða af skólans hálfu.
Grunnskóli, sem jafnframt er skyldu
námsskóli, bregður ekki fæti fyrir nem
anda sinn með þvi að stöðva hann á
þeirri braut, sem hugur hans og for-
ráðamanna hans stefnir til. Frjálst val
á námsleiðum í skyldunámsskóla hjálp-
ar auk þess til þess frjálsa vals er ung
mennin eiga í vændum í áframhaldandi
námi og síðar i samfélaginu.
Mikla þýðingu hefur samsetning og
val námsskrárinnar. Verður hún að inni
halda námsefni, sem eins og markmið-
in segja, mætir þörfum og áhuga nem-
endanna og veitir þeim nothæfa undir-
stöðuþekkingu. Val námsefnisins í náms
skrá, verður að framkvæma með hlið-
sjón af visindalegum niðurstöðum okk-
ar tíma og vera í stöðugri endurskoð-
un.
Telja má Víst, að meiri þörf verður
nú en áður fyrir sérfræðinga, er skipu-
leggja skal námsefni með tiiliti til mark
miða og leiða. Hver skóli eða skóla-
hverfi þarf að hafa innan sinna vé-
banda slíka sérhæfða menn. Segja má,
að með grunnskólafrumvarpinu verði
Dæmi um einstaklingshæfingu. Nemandi beitir námstækni og fær, með afl-
stofl heimiida að „kafa djtipt" í námsefnið.