Morgunblaðið - 10.07.1971, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGAEDAGUR 10. JÚLÍ 1971
BÓKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LlSTIR
BÓKMENNTIR - LISTIR
Skagfirzkir málarar
HLJÓMPLÖTUR
....llfun“
Flytjandi: Trúbrot.
Útgáfa: Fálkinn
Hljóðritun: London
LP Stereo
ÞAÐ hefur vart farið fram hjá
neinum, sem fylgzt hefur með
undanfarin ár, hve margir pop
hljómlistarmenn hafa hneigzt
til alvarlegra umþenkinga um
hina aðskiljanlegu hluti tilver-
unnar.
. . . Lifun er brot af þessum
meiði. Þar taka Trúbrot til með
ferðar mannsævina. Þetta er að
vísu ekki ævisaga einhverrar
ákveðinnar persónu, einhvers
herra N.N., heldur er þarna drep
ið á hluti, sem fyrir koma ein-
hvem tímann á iífsleið flestra.
Þannig er . . . lifun fremur
sjálfstæðir þættir heidur en sam
fellt verk.
Ekki er þáttunum þó dreift
jafnt niður á ævina, heldur er
aðallega fjallað um bemskuna,
unglingsárin og fyrstu ár hins
fullorðna manns, þann aldur,
sem Trúbrot, þekkja af eigin
raun, en um árin frá 30—70 er
minna fjallað.
Það kemur ekki á óvart að
Trúbrot tóku mannsævina fyrir,
því heimspekilegar hugleiðingar
um lífið hafa verið að gerjast
með Trúbrotsmeðlimum nú í
nokkur ár og raunar hófst lifun
á seinustu plötu hljómsveitar-
innar, „Undir áhrifum“ þar sem
B síðan er heiguð sama viðfangs
efni, t.d. gæti „Feel me“ adlt eins
verið úr . . . lifun.
Ef textarnir eru athugaðir
koma í ljós nokkrir góðir punkt
ar en þó ekki eins margir og á
„Undir áhrifum“, og virðist svo
sem andríkið hafi ekki enzt á
tvær LP plötu með svo skömmu
millibili. Þó eru textarnir sóma-
samlegir og lýsa því sem þeim
er ætlað að lýsa.
Textarnir eru ýmist eftir Trú
brot sem heild eða einstaka rneð
limi hljómsveitarinnar, og á það
sama við um tónlistina, sem
vissulega er góð og er sérlega
athyglisvert hve orð og tónar
falla saman. Þar hjálpar flutn-
ingurinn einnig til, en þetta er
ÞAÐ er vissulega ekki á hverj-
um degi sem það gerist, að
myndlistargagnrýnendur höfuð-
borgarblaða fljúgi þvert landið
á vit myndlistarsýningar. Tilefni
þess, að slíkt gerist, þarf að sjálf-
sögðu að vera ærið, svo
sem er ótvírætt varðandi sýn-
ingu á verkum ellefu skagfirzkra
málara, lífs og liðinna, sem opn-
uð var á Sauðárkróki i tilefni
100 ára afmælis byggðarinnar.
Hér við bætist svo afhjúpun
myndar Ragnars Kjartanssonar,
sem er stór stytta af hesti. Saga
samfelldrar íslenzkrar málara-
listar er ekki löng, svo sem við
þekkjum hana í dag, þótt rekja
megi þræði hennar langt aftur i
aldir, og hundrað ára saga
byggðar telst ekki til mikilla tið-
inda þótt sjálfsagt sé það tilefni
til veglegra hátíðarhalda. — Hins
vegar er það merkilegt fyrirbæri,
að margir málarar íslenzkir, sem
orðið hafa þjóðkunnir og sumir
borið hróður islenzkrar mynd-
menntar vitt um veg, komi frá
sömu slóðum utan Reykjavikur.
Það mun viðtekin staðreynd,
að máttarvöldin dreifa ekki
myndlistarmönnum jafnt yfir
landshluta, þorp né borgir, —
þeir spretta upp viðast hvar, einn
eða fleiri eftir torráðnum lög-
málum og oft eignast sama
byggðarlag ekki aðra slíka svo
kynslóðum skiptir. Hvernig á t.d.
að skýrá það, að fjöldi heims-
kunnra málara hefur numið eða
gist um langan tíma í heimsborg-
inni Munehen; þar hafa átt sér
Alheimsspekingiirinn, höf. Sölvi Helgason, f. 1820 að Fjalii í
Sléttuhlíð, Skagafirði, d. 1895. Myndin veitir góða innsýn í list
hans ekki á sýningnnni).
mönnum ásamt hvöt til að halda
uppi félagslífi og menningar-
starfsemi. Gamli Sauðárkrókur
var mjög ,,malerískt“ þorp, stað-
ir og hús þar voru gjarnan skýrð
fjarrænum nöfnum og torráðn-
um fyrir ókunna, sem vörpuðu
nokkrum æfintýrablæ á staðinn.
Lág, fyrirmannleg og vinaleg
hús fortíðarinnar hafa trúlega
glætt skáldlegt og sjónrænt
myndskyn öllu meir en kulda-
legir steinkassar nútímans, sem
virðast bera vott um undarlega
áráttu eftir stílleysi. Hvert hús
hafði sín sérkenni i svip og yfir-
bragði, en þetta var löngu fyrir
daga reiknimeistaranna, sem
töldu hagkvæmast að steypa allt
í eitt heildarmót sviplítilla stein-
bygginga, án tillits til óliks um
hverfis, veðurfars og skaphafnai'
íbúanna! Virðingarvert er að
byggja hagkvæmt, en það er mis-
skilningur að fegurð þurfi jafn-
an að kaupa dýru verði, — hug-
kvæmni er gáfa en kostar ekki
fé. Alitof margir álíta að íburð
ur sé eina leiðin til fegurðarauka
og að yfirborðslegt ofhlæði í lit-
um sé aðaleinkenni litameistar-
ans (koloristans).
Sölvi Helgason, öðru nafni Sól-
on Islandus, og elztur þátttak-
enda á sýningunni, fæddist raun-
ar nær 60 árum fyrir byggð
Sauðárkróks og dó, er Jón Stef-
ánsson var á 15. ári. Það verður
að teljast vafalaust að Jón hafí
þekkt vel til þessa sérkennilega
manns og myndasmiðs og jafnvel
orðið fyrir óbeinum áhrifum frá
honum þótt líf Sölva væri sízt til
fyrirmyndar kaupmannssynin-
um. Annar málari og eldri Jóni,
ættaður frá þessum slóðum var
hinn velþekkti Sigurður Guð-
mundsson, eða Sigurður málari
sem hann nefndist og íslenzk
myndmennt á margt að þakka,
f. 1833, en Jón er hinn fyrsti inn-
fæddi málari þeirra Sauðkræk-
inga. Ég leiði engum getum að
ástæðum fyrir hinum mikla
fjöida málara frá Króknum og
umhverfi hans, slíkt mundi krefj-
ast vísinda- og ættfræðilegra
vinnubragða. Sameiginleg ein-
kenni þessara málara má þó
telja að séu vönduð vinnubrögð,
góð skólun ásamt fastheldni þótt
ekki sé hún allsráðandi. Jafnvel
Franihald á bln. 8
Útlgangshestar, höf. Jón Stefánsson (1881—1962) hinn fyrsti Innfæddi listmálari staðarins. —
stað mikil umbrot i myndlistinni
og ýmsar nýjar stefnur blómstr-
að og borgin er einnig mjög auð-
ug af ágætum listasöfnum, sem
geyma þverskurð af list aldanna
fram á vora tíma, en þó hefur
enginn innfæddur sprottið upp
úr þessum fágæta jarðvegi, sem
. hefur náð viðlíka tindum sem að-
komumennirnir? . . .
Sauðárkróksbyggð hafði ekki
fyllt nema einn tug ára, er Jón
Stefánsson var borinn þar i
heiminn og síðan má segja, að
málarar hafi komið reglulega frá
þessari byggð. Hvort þetta sé til-
viljun, eða eigi sér eðlileg orsaka-
tengsl veit ég ekki, en snemma
jnun hafa borið þar á hagleiks-
Gunnar Jökull Hákonarson trommuleikari Trúbrots.
bezt spilaða plata. sem komið
hefur frá Trúbrot og með beztu
sándi. Ef þessi plata hefði t.d.
verið méð erlendri hljómsveit,
hefðu tónli.starmenn hér á norð
urhjara veraldar staðið gapandi
yfir þessum frábæra orgelleik-
ara Einnig er sérstök tilfinning
í því sem Magnús Kjartansson
gerir, þótt aðrir gætu gert sömu
hluti miklu betur tæknilega séð.
Og tónlistin er fjölbreytt. Allt
frá hinu ljúfa stefi úr Faust til
risamikils bíts. Og þar má heyra
gamla Trúbrotstaktinn. Það er
þó misskilningur að þetta sé
gamla Trúbrot endurvakið, held
ur er þetta nýtt Trúbrot, Trú-
brot III, sem hefur öðlazt miklu
meiri reynslu og innsýn í lífið
en Trúbrot I, svo sem þessi um
hugsunarverða plata . . . lifun,
gefur tii kynna.
Haukur Ingibergsson.
skrifar um
MYNDUST