Morgunblaðið - 15.08.1971, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1971
13
DREYMANDI FYRIR
ISLENDINGAR enl nðdáan-
Jeg og vlngjarnJeg þjóð, sem
treystir á sjálfa sig og hefur
tll að bera hörku, seno hefur
gert henni fært að lifa við erf-
itt loftsJag og jörð, sem gef-
ur Ktt af sér. Engu að síður
er hún sláandi fögur þessi
pasteUita eyja, með jöklum
síniun, rjúkandi eldfjölium og
tænim fljótum, sem full eni
af stökkvandi laxi.
Kf tU vUl er það þessi feg-
urð, ef tU vill menningarhefðin
(lýðræði á sér þar lengsta sam
feDda sögu og þar er hærra
hlutfaU íbúa læsra og skrif-
andi en með nokkurri ann-
arri þjóð veraldar) — eða ef
tU viU endalausar norðlægar
vetrarnæturnar, sem hafa
gert Islendinga að dreyminni
þjóð. Hver getur álasað þeim
fyrir að láta sig dreyma um
að fá það bezta af öllu.
t«ví undir hinni nýj,u vinstri
stjórn sækjast íslendingar eft
ir þvi að njóta áfram í orði
verndar þeirrar, sem aðild að
Atlantshafsbandalaginu veitir
þeim en vonast til þess jafn-
framt að reka burt alla her-
menn bandalagsins, (sem i
þessu tilfelM eru bandarískir)
til þess að geta þanniig haft
á borði hag af hl'utleysi.
Það er ekkert ámælisvert
við slíkar óskir ag fyrir þeim
er fuillgilt. fordæmi. Þegar At-
lantshafsbandalagið var stofn
. að árið 1949 var þetta ríki,
sem á ekki einn einasta her-
mann, tekið inn sem stofnað-
ili og var ekki einu sinni beð-
ið að láta svo mikið sem land-
svæði af hendi við bandalag-
ið.
Eftir Kóreustríðið
Það var ekki fyrr en eiftir
Kóreusityrjöldina, þegar menn
gerðu sér gl'ögga grein fyrir
árásarhættunni, að gerður
var samningur um, að Banda-
ríkjamenn tækju að sér varn-
ir þessarar hernaðarlega mik-
ilvægu eyjar og hindruðu þar
með greiðan aðgang að At-
Jamftshafiinu úr norðaustri.
Islendíngar staðhæfa rétti-
lega, að yfirlýstar óskir
þeirra um að endurskoða her-
stöðvarsamninginn og v5sa
bandaríska herliðinu úr landi
fyrir 1975, þurfi ekki sjtálf-
krafa að þýða úrsögn úr At-
lantshafshandalaginu. Þeir
visa hvað eftir asnnað til
ástandsins á árunum 1949—51
og einungis er farið fram á,
að bandaxiska vamarliðið feiri
smám saman frá Islandi eiftir
rólega athugun á öllum að-
stæðum.
Af fimm stjórnmálaflokk-
um landisins er það einungis
einn — hinn Qitli stuðninigs-
flokkur kommúnista — sem
vUl, að lilkið segi sig úr
NATO. Meirihluti innan sam-
steypustjórnarinnar viJQ, að
Bandarikjamenn fari úr land-
inu en áframhaldandi aðiid að
bandaiaginu.
Rússneskur kjarnorkukafbáí ur, vopnaðnr eldflangnm.
OPNU
HAFI
Eftir C.L. Sulzberger
Johannessoin, forsætisráð-
herra segir: ,,Þegar við gerð-
umst aðilar að NATO, var það
með því skilyrði, að herlið
yrði ekki í landinu á friðar-
timum.“
En ástandið í heiminum
mælir ekki lengur með þeirri
tegund hiutleysis, sem Islend-
ingar sækjast eftir. Þeir hafa
hvorki fjárráð né mannafla
til þess að byggja upp vopn-
aða hlutleysisstöðu eins og
Sviiþjóð og talsvert margir við
urkenna að vafasamt sé að
búast við vernd, án þess að
legigjá eitthvað af mörkum í
staðinn.
Sovézki flotinn
Helztu ráðherrar stjórnar-
innar, sem vissu ekkert um
þetta vandamál, eru nú smám
saman að fræðast um það.
Þeir hafa fengið um það vitn-
eskju, að bandaríska herliðið
telur naumast helming af
leyfilegu hámarki, sem yftr
um 6000 manns :— og að liðið
hefur lagt verulegt fé af mörk
um tii þjóðarbúsins.
Þeir hafa fengið upplýsing-
ar um hernaðarlega þýðingu
fslands og þeim brá í brún,
þegar þeir komust að þvi, að
í sovézka flotanum, sem stöðv
ar hefur í Murmansk og ná-
girenni, eru um það bil 170
kafbátar — þar af þriðjungur
búinn kjarnorkuvopnum —
með tilheyrandi flugvéLum og
herskipum. Þessi floiti gæti
brunað inn á siglingaleiðir
Atlantshafsins, kæmi tii styrj-
akiar, nema því aðeins að
raakilega sé fylgzt með hon-
um — en það er einmáitt híut-
verk herstöðvarinnar á Is-
landi.
Ennfremur eru þeir nú að
komast að þvi, að frændur
þeirra og bandamenn Norð-
menn, treysta mjög á taíar-
lausan stuðning frá fslandi,
komi til styrjaldar til
styrktar norðlægum varnar-
deilduim, sem ella miundu ein-
angraðar. Og hinni nýju rik-
isstjóirn er nú sagt, að sú hu.g
mynd, að halda herstöðinni til
búinn; fyrir tafarlausa endur-
töfeu, sé í hæsta máta óraun-
hæf.
Eitthvað verður að vera þar
til þess að koma í veg fyr-
ir að Sovétmenn hertaki
stöðina skyndilega ef til átaka
kemur. Haldi íslendingar fast
við, að bandaríska herliðið
fari gæti vissulega farið svo,
að Bandaríkjastjóm viidi held
ur eyðileggja herstöðina en
leiða Sovétstjórnina í þá
freistni að hertaka hana. Frá
sjónarmiði Atlantshafsbanda-
lagsins skiptir öllu máii að
ísland falli altírei í hendur ó-
vinveittum hersveitum, þó að
Bandarikjamenn séu beðnir
að fara þaðan.
Rússar hafa teflt þessa
skák rólega og kunnáttusam-
lega. Þeir gera sitt bezta til
að smjaðra fyrir menntamönn
um, afla sér áhrifa í verka-
lýðsfélögum og veifa mögu-
leikum á hagkvæmum lánum
til iðnfyrirtæikja.
En þvi fer f jarri, að íslend-
ingar hafi í huga að skipta um
bandalag eða hugmyndakerfi,
þeir eru sterkir lýðræðissinn
ar. Spurningin er bara, hvort
hægt sé bæði að eiga þjóðar-
kökuna og éta hana, sem er
eðlileg mannleg áráitta. ísiend
ingar komust u.pp með það
i tvö ár eftir stofnun Atlants-
hafsbandalagsins, en mikil-
vægi h.ins háskalega hafs um-
hverfis land þeirra veldur því
að þessi draurour þeirra get-
ur ekki lengur orðið að veru-
leika.
I fguntovÁuw Sa<jt
Framh. af bls. 12
um við hinum megim og svo koonum við
aftur, þeg£ir við vöknum."
„Þú hefur all’taf sloppið vel á sjón-
um.“
„Já, og hvergi hefur mér liðið bet-
ur en þar. Ég hef lent í vollki og barn-
ingi, en það var ekkert. Aftur á móti
leinti ég I bílslysi úti í Örfirisey og það
er helvíti hart að hafa siglt tvö strið
og lappabrotna svo i landi, 76 ára gam-
all. Það þótti mér hart. Og það get ég
ekki fyrirgefið — að taka upp á því að
fótbrotna í ellinni og það á þurru landi.
1910 eða ’ll var ég á sfeútu hjá Jóni
Óiafssyni, alþingismanni. Það var að
áliðnu sumri. Við vorum að faira á fiskiri
og vorum í Breiðubuigt á leið vest-
ur. Þá sMtnar fangalínan, sem jullan
var bundin i. Þá segir Jón við mig;
„Óli, hentu þér ofan i julluna." Þeir
settu band á mig — „því ég kann ekki
að synda", sagði ég við þá. Það kom sér
vel, þvi að jullunni hvoifdi. En Jón
sagði ekkert, honum þótti vænt um Óla
sinn.
Annars líkaði mér bezt hjá Guð
mundi á Rcykjum. Þeir sögðu að ég
mundi heyra til Guðmundar, þótt ha,nn
væri í Reykjavík en ég á bátnum á
Húnaflóa. Eitt sinn í góðu veðri — það
var á gamla Skallagrími — kemur
Guðmundur niður, en ég hafði lagt
mig. Trollið var óklárt. „Hvað ert þú
að gera, Guðmundur, niður?" spurði ég.
„Ég ætla að hjálpa ykkur," sagði hann.
„Þú þarft þess ekki," sagði ég. „Hvern-
ig fór fyrir honum nafna þínum
Markússyni, þegar hann ætlaði að gera
það sama og þú núna — hann missti
framan af tveimur fingrum." „Jæja, ég
ætla þá að leggja má.g," sagði
Guðmundur, „þið láitið mig vita, þegar
trollið er klárt."
Einhverju sinni sem oftar vorum við
að koma til Reykjavíikur á Skal'la. Það
var i seinna stríðinu, Þá bólgnar allt
upp og gerir vitláust veður og við fá-
um brotsjó á okkur og skipið leggst á
hliðina. Það er versta veður sem ég hef
lent í á sjó. Þegar ég vaknaði um nótt-
ina. vissi ég að 6M grumn yrðu uppi,
þvi að mig hafði dreymt svo einkenni-
legan draum: Ég var á gangi í Brunna-
staðahverfinu heima á Vatnsleysu-
strönd og geng beinit í suður. Þá sé ég
gamla konu, sem situr við þjóðveginn
og heldur á tveimur börnum. En þegar
ég kem að henni, verður hún að tófu
og börnin að yrðlingum. Þegar ég
vakna, segi ég við Hillaríus kokk; „Ef
þessi draumur verður ekki kominn
fram eftir sólarhring, mundu það þá að
ég hef sagt þér hann." En auðvitað
kom hann fram þennan sama sólar-
hring. Veðrið var svo vont að ég sagði
við sjálfan mig í íullri alvöru; „Hvað,
ætlar skipið niður?" Þegar ólagið kom
á skipið, segir koikkurinn við mig:
„Vertu JHjótur." „Það þýða engin læti,"
segi ég, „maður verður þó að klæða
sig.“ Þegar ég kem upp í ganginn ligg-
ur skipið á hliðinni og grængol-
andi sjórinn streymir um allt, en þó
ekki niður í vélarúm. Kokkurinn seg-
ist ekki geta fótað sig í eldhúsinu, en
mér var annað ofar i huga. Ég batit linu
utan um mig, bað kókkinn að halda í
hana, fór svo út að athuga vírana. Þeg-
ar ég kom svo upp í brú, lá hann á
lúgum. Þá segir Guðmundur: „Óli minn,
reynið þið að brjótast niður og kalla
& mannskapinn." Þegar ég kom niður,
heyrði ég að einihver sagði: „Það þýð-
ir ekkert drengir, vdð skulum böna
vera niðri. Það er ekki hægt að fara
upp, það er sama h.var maður endar
lifið." En við höfðum þó alila upp. Svo
brutumst við fram í lest til að laga fásk
inn. En undir morgun dóu öll Ijós og
eldar slokknuðu, svo að okkur rak
stjórnlaust fyrir sjó og veðri. Um tiiu-
leytið um morguninn hringir Björn í
Mýrarhúsum á Seltjarnamesi til Kveld
úlfs og segir að hann sjái skip sem
eigd í erfiðleikum. Þá er lóðsbáturinn
senóur frá Reykjavík og með hans
hjáip komumst við til hafnar."
„Þetta er það krappasta sem þú hef-
ur komizt i"
„Já» þetta vildi ég ekki reyna aftur."
„Varstu hræddur?"
„Nei, hræddur! nei.“
„Af hverju ekki?"
„Af því. Við erum ekki sjómenn, ef
við erum hræddir. Við verðum að vera
eins og — ja eins og góðir hermenn.
Við verðum að berjast, meðan við get-
um. 1 svona veðri er tilgangslaust að
æða fáklæddur upp á dekk. Og von-
laust annað en hafa góðan skipstjóra í
brúnni. Þegar ég sá Guðmund minn
standa þar og stjórna, óx mér kjarkur
og áræði. Um hræðslu eða ótta var ekki
spurt. Og svo er annað: það er einn seim
ræðuir. En heldur er óskemmtilegt á Sijó
að dreyma börn sem maður þekkir ekki
og konu sem bregður sér i tófuliki. Þvi
að — sjaldan er ein tófa trygg."
M.