Morgunblaðið - 15.10.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1971 17 \
Forystulið brezkra Verkmannaflokksins tekur saman hönduni i einingrn og- bróðerni eftir storniasamar uniræour á ílokks pinginu l Jírigmon. íano ira
vinstri: Walter Padley, Barbara Castle, Harold Wilson, Antliony Wedgewood Benn, Sir Harry Nicliolson, framkvæmdastjóri flokksins, eiginkona >lik-
ardos, forseta þingsins, Ian Mikardo, J. G. Morgan og Ron Haywood ritarar flokksins og þar naest James Callaghan og Roy Jenkins.
Ágreiningurinn innan brezka Verkamannaflokksins;
Víkur Roy Jenkins úr
skuggar áðuney t inu
eða jafnvel úr flokknum
ásamt 40-70 þingmönnum?
Harold Wilson, leiðtogi brezka Verkamannaflokksins.
í síðustu vikti lauk i Bright
on í Englandi þingi brezka
Verkamannaflokksins, þar sem
afstaðan til væntanlegrar aðild
ar Bretlands að Efnahagsbanda
lagi Evrópu var eitt helzta tmi
ræðuefnið. Mikill ágreiningur
er í flokknum um þetta mál og
ekki óhugsandi, að hann eigi
eftir að hafa í för með sér ein-
hverjar breytingar á forystuliði
flokksins, „Skuggaráðuneyt-
inu“ svokallaða.
ic Helzti talsmaður aðildar
innan flokksins er Roy Jenk-
ins sem sætti liiniim áköfustu
árásum af hálfu vinstri afla
hans. Búizt er við, að tugir
þingmanna Verkamannaflokks-
ins greiði atkvæði með aðild að
Efnahagsbandalaginu, þegar at
kvæðagreiðsla fer fram um mál
ið í neðri málstofu brezka
þingsins 28. október næstkom-
andi. Sumir segja, að minnst
fjörutíu þingmenn flokksins
muni greiða atkvæði með aðild
inni, aðrir að tala þeirra geti
farið allt upp í sjötíu.
it Hugsanlegt er, að Jenkins
verði að víkja úr „Skuggaráðu
neytinu" vegna afstöðu sinnar
— og hefur jafnvel sú tilgáta
komið fram, að hann og skoð-
anabræður hans í þessu máli,
verði reknir úr flokknum. Á
flokksþinginu i Brigliton tókst
Harold Wilsons að sigla svo
milli skers og báru, að ekki
kom til afgerandi samþykkta
gegn Jenkins persónulega. Hins
vegar saniþykkti flokksþingið
með atkvæðahliitfallinu fimm
gegn einum að vísa á bug þeim
skilmálum, sem stjórn ílialds
flokksins hafði samið um í
Briissel og vildi ganga að.
Þetta þing Verkamanna
flokksins er talið töluverður
persónulegur sigur fyrir Har-
old Wilson. Hann hefur sýnt,
að því er brezkir fréttamenn
segja, að enginn forystumanna
flokksins sé honum færari til
að halda hinum ýmsu skoðana-
og hagsmunahópum hans sam-
an. Varðandi Efnahagsbanda-
lagið hafi hann fyrst og fremst
tekið þá afstöðu, að það væru
skilmálarnir og efnahagsstefna
íhaldsflokksins, sem væru óvið
unandi fyrir Breta, en ekki
Efnahagsbandalagið sjálft —
og þótt hann hafi sjálfur reynt
að fá Jenkins og aðra stuðn-
ingsmenn aðildar til að beygja
sig undir samþykkt fiokks-
þingsins, hafi hann, þegar þeir
héldu fast við sinn keip, kom
ið I veg fyrir, að ofsafengnar
árásir hins róttækasta arms
flokksins á þá yrðu meira en
orðin tóm.
KRÖFUR UM ÞJÓÐAR-
ATKVÆÐAGREIÐSLU
Meðal áköfustu stuðnings
manna aðildar að Efnahags-
bandalaginu eru að minnsta
kosti fjórir fyrrverandi ráð-
herrar, þeir Roy Jenkins, Ge-
orge Brown, Dick Taverne og
William Rogers, og hinn síðast
nefndi samdi yfirlýsingu til
þingstjórnarinnar í Brighton,
sem fjöldi þingmanna flokksins
skrifaði undir, þess efnis, að
þeir teldu sig ekki bundna af
samþykktum þingsins varðandi
Efnahagsbandalagið.
Þegar í upphafi umræðnanna
komu fram háværar kröfur um
þjóðaratkvæðagreiðslu um
Efnahagsbandalagsmálin. Þar
á meðal frá Denis Healey, sem
m.a. sagði, að Heath væri nógu
harður í horn að taka, þegar
hann ætti í útistöðum við skipa
smiði í Skotlandi en glúpnaði
algerlega frammi fyrir fulltrú-
um EBE-ríkjanna í Brússel.
Annar baráttumaður gegn að
ild var James Callaghan, sem
fyrir hönd framkvæmdastjórn-
ar flokksins stóð að gerð til-
lögu um að vísa á bug þeim
skilmálum, sem Ihaldsflokkur-
inn hefði samið um í Brússel.
Þessi tillaga var samþykkt með
atkvæðum fulltrúa rúmlega
fimm milljóna flokksmanna
gegn atkvæðum fulltrúa rúm-
lega einnar milljónar flokks-
manna.
Callaghan lagði a það
áherzlu í ræðu sinni, er hann
fylgdi tillögunni úr hlaði, að
Verkamannáflokkurinn mundi,
ef hann kæmist í stjórn, ekki
telja sig bundinn af atkvæða-
greiðslunni 28. október. Flokk
urinn áskildi sér rétt til að end
urskoða tengsl Bretlands og
EBE, ef þau yrðu komin á áð
ur en Verkamannaflokkurinn
tæki við stjórnartaumum á ný.
Fréttamenn benda á, að hvað
svo sem Calilaghan segi um
þetta nú, muni hann manna
bezt gera sér grein fyrir því —
og sennilega óska eftir því —
að Bretar eigi eftir að fara
inn í EBE með umsötmdum skil-
málum. Sú skoðun kemur einn
ig fram, að þá skilmála, sem
Ihaldsstjórnin náði i Brússel
eigi hvort sem er eftir að end-
urskoða smátt og smátt á
næstu árum, hvort sem í Bret-
landi verði stjórn Ihaldsflokks
ins eða Verkamannaflokksins.
Umsamdir skilmálar séu fyrst
og fremst til þess ætlaðir að
leggja grundvöll að aðild Bret
lands að bandalaginu og þessi
grundvöllur geti átt eftir að
breytast í einstökum atriðum,
þegar til framkvæmdanna
komi. Þvi megi ljóst vera, að
þetta þing Verkamannaflokks-
ins hafi ekki bundið hendur
væntanlegrar stjórnar flokks-
ins að neinu leyti. Er og á það
bent, að á þinginu kom fram
tillaga um að hafna algerlega
aðild að EBE, en hún var felld
með atkvæðahlutfallinu þrem
ur gegn tveimur.
„GEORGE ER GEORGE —“
Þau atriði í skilimálum Efna-
hagsbandalagsins, sem andstæð
ingar þess helzt bentu á, voru
að bandalagið væri fyrst og
fremst heppilegt fyrir kapital-
ista og stóriðnfyrirtæki —en
srnærri fyrirtæki mundu logn-
ast út af; að greiðslujöfnuður
Breta mundi versna um 250—
300 milljónir sterlingspunda á
ári vegna þess, að þeir gætu
ekki, eftir að þeir hafa gengið
í EBE, keypt ódýrar vörur frá
brezku samveldislöndunum;
þeir yrðu að kaupa dýrari mat
vöru frá Bandalagsríkjunum
en þeir mundu fá frá öðrum
löndum; að „aðgangseyrir"
Breta að bandalaginu væri allt
of hár, enda þrefalt hærri en
sjálf rikisstjórn Heaths hefði
sagt viðunandi fyrir hálfu ári.
Denis Healey réðst sérstaklega
á Frakka og afstöðu þeirra inn-
an EBE og sagði, að Bretar
mundu, með því að gerast aðil-
ar að EBE á fengnum skilmál-
um, gefa George Pompidou, for
seta Frakklands, 300 milljónir
sterlingspunda til þess, að
hann gæti með þeim keypt sér
hylli franskra bænda.
Meðal stuðningsmanna EBE-
aðildar var George Brown, sem
kvað margt I umræðunum um
málið valda sér vonbrigðum.
Hann sagði, að altir gætu sleg
ið fram ýktum tölum og sann-
að þannig, hvað sem væri. Bret
ar gætu hins vegar ekki enda-
laust stagazt á einstökum, stað
bundnum vandamálum heima
fyrir og látið sem þeir sæju
ekki hvað væri að gerast á
sömu sviðum i aðiidarrikjum
Efnahagsbandalagsins. Hann
kvaðst ekki sjá að nein heims-
mál yrðu betur leyst, ef Bret-
land stæði utan EBE. Hins veg
ar mundi öllum verða það ljóst
eftir svo sem áratug, að Bretar
væru betur komnir innan EBE
en utan. Og stéeðu þeir utan
bandalagsins, yrðu þeir gersam
lega áhrifalausir um þróun og
framkvæmd sósialismans í
Evrópu.
Margir gerðu hróp að Brown,
þégar hann sagði að sífelldar
breytingar á stefnu flokksins í
EBE-málinu rýrðu traust
manna á honum. Gallaghan
reyndi beinlínis að skopast að
Brown í sinni ræðu — um leið
og hann leiðrétti ummæli, er
Brown hafði haft eftir honum,
— og sagði, að George værí
nú einu sinni George. . og svo
framvegis. Undir þetta tók for-
seti þingsins, Ian Mikardo, og
fannst þá víst mörgum nóg kom
iS, — jafnvel þeim, sem lítt eru
hrifnir af Brown, þvi þegar ein
hver kallaði til Mikardos „ver
ið ekki svona andskoti iilgjarn
ir“ tók þingheimur undir með
miklu lófataki.
MÁLAMIÐLUN?
Ræða Harolds Wilsons um
Efnahagsbandalagið bar merki
tilraunar til að koma í veg fyr-
ir klofning í flokknum. Hann
skoraði á flokkinn að standa
sameinaður í þessu mikilvæga
máli og kvaðst andvígur hefnd
arráðstöfunum og mismunun
flokksmanna. Hann kvaðst
trúa á sameinaðan flokk, sem
kynni að meta og hvetja hæfi-
leika sérhvers félaga hans á
grundvelli þeirra hlutverka,
sem hver og einn gæti leikið í
sósial'istisku framtíðarstarÐi
flokksins. Síðan gerðist hann
harðari i horn að taka, boðaði
hörkubaráttu gegn stjórninmi í
EBE málinu og kvaðst ekki
geta hugsað sér neinn þing-
manna Verkamannaflokksins,
er ekki tæki þátt í baráttu
þingflokksins gegn þeim laga-
setningum, sem aðild að EBE
hefði í för með sér.
Þessi orð hans voru fljótlega
þannig túlkuð, að Wilson væri
að bjóða Jenkins málamiðlun,
— með öðrum orðum, að hann
gæti fallizt á, að Jenkins, og
aðrir stuðningsmenn aðildar,
greiddu atkvæði með aðild 28.
október, ef þeir siðan greiddu
atkvæði gegn öllum þeim laga-
setningum og breytingum, sem
þyrfti að gera til að aðild væri
framkvæmanleg.
Wilson vísaði þessari túlkun
orða sinna afdráttarlaust á bug
— og kvaðst enga málamiðlun
hafa boðið. En öll hans fram-
koma á þinginu og afstaða í
öðrum málum, segja brezkir
fréttamenn, að hafi miðazt við
að komá í veg fyrir sundrungu
innan flokksins og beina at-
hygli flokksmanna að mótun
framtíðarstefnu flokksins, sem
hægt væri að leggja fyrir kjós-
Framhald á bls. 23