Morgunblaðið - 15.10.1971, Blaðsíða 19

MORGÖNBLAÐFB, FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1971
19 -
— Fiskimjöl
Framhald aí bk 14.
efna, sem i því væru og talið var
að ekki fynduat í öðru fóðrl.
En þessi duldu efni hafa verið
greind, Hvert af öðru, og meðal
fóðurblafldara fjölgar þeim stöð-
ugt, sem líta á fiskmjölið sem
blöndu af næringarefnum, sem
öll er að finna í öðrum fóðurefn-
um. Þessir aðilar telja þá, að
hægt sé að reikna út sannvirði
eða raungildi fiskmjöls miðað
við annað proteinfóður og er
þetta þegar gert í þeim löndum
sem fremst standa í fóðurvísind
um.
Meðal annarra þýðingarmikilla
proteinfóðurefna má nefna kjöt-
mjöl, kjötbeinamjöl, blóðmjöl, og
þurrmjólk, sem öll eru úr dýra
rikinu og soyamjöl, baðmullarfræ
mjöl og sölblómamjöl úr jurta-
ríkinu. Talið er að heildarfram-
leiðslan af proteinfóðri í heim-
inum jafngildi 65 milljónum
tonma af soyamjöli hvað protein
innihald snertir, eða 40 milljón
um tonna af fiskmjöli.
Soyamjölið er sú af þessum
tegundum, sem telja verður skæð
astan keppinaut fiskmjölsins —
Þannig er það segin saga, að
dragi einhverra hluta vegna úr
fÍBkmjölsnotkun i Vestur-Evrópu
eykst soyamjölsnotkunin að sama
skapi. Soyamjölsframleiðslan
nemur líka yfir 25 milljónum
tonna á ári og er því fimmfalt
meiri en fiskmjölsframleiðslan.
Soyamjölið er þó hvergi nærri
eina gott fóður og fiskmjölið og
ekki eins verðmætt miðað við
proteininnihald. T.d. er ekki nægi
liega mikið í því af einni þýðing
armestu aminosýrunni, en hana
er nú hægt að kaupa á hagstæðu
verði frá efnaverksmiðjum og hef
ur þessi galli því minna að segja
en áður var. Margir fóðurbland-
arar telja því, að soyamjöl að við
bættum nokkrum auðfengnum
efnum geti komið í stað fiskmjöls
X fóðurblöndur og hafa þeir ó-
neitanlega mikið til sins máls.
Þess má geta til fróðleiks, að
Bandaríkj amenn eru heimsins
mestu soyabaunaræktendur og
fflytja út geylsimikið magn af
baunum og mjöli. Hafa þeir með
sér mjög sterk félagasamtök, sem
reka markvissan áróður fyrir
notkun soyamjöls og beina hon
um oft gegn fiskmjölinu. Talið
er, að þessi samtök verji eimni
millijón dollara á ári í auglýsing
ar og áróður. Fiskmjölsframleið-
endur hafa að vísu einnig með
sér tvenn samtök, sem nefnast
Alþjóðafélag fiskmjölsframleið-
enda og Samtök útfiutningsland-
anna, en þau eru fjárvana og þótt
þau gjaldi líku líkt í áróðri sín
um, standa þau ekki vel að vxgi
I áróðursstríði við soyaframleið-
endur.
Þótt einstakir fóðurblandarar
telji sig geta reiknað út sann-
virði fiskmjöls miðað við annað
proteinfóður, sem þeir eiga völ
á, gildir ekki það sama um fisk
mjölsframleiðendur. Fyrir þeasu
eni margar ástæður og verða hér
aðeiins nefndar nokkrar þeirra.
Sannvirði fiskmjöls getur verið
talsvert misjafnt eftir löndum og
fer það eftir verðlagi á öðru pro-
teinfóðri. 1 Bandarikjunum, þar
sem soyamjöl er ódýrt, er raun-
gildi fiskmjöls t.d. lægra en á
flestum öðrum mörkuðum. f öðr
um löndum, sem flytja bæði inn
fiskmjöl og soyamjöl er tolla-
stefnan ekki ætíð hin sama gagn
vart þessum fóðurefnum og hefur
það áhrif á raungildi fiskmjöls
ins. Sannvirði fiskmjölsins er
líka breytilegt eftir því i hvers
konar fóður það á að fara. Fyrir
tæpu ári var t.d. reiknað út í
Hollandi að sannvirði ansjóvetu
mjöls miðað við gangverð í soya
mjöli væri $ 205 fyrir tonnið ef
mjölið áttl að fara í alihænsna-
fóður, $ 175 i varphænufóður
og $ 165 í svínafóður. Það leið
ir af þessu, að fari verðlag á
fískmjöli hækkandi er það fyrst
tekið úr svinafóðurblöndunum og
síð^at úr alihænsnablöndunum.
Þetta hefur líka í för með sér, að
verðgildi mjölsins er breytilegt,
eftir því hve mikið magn þarf að
selja.
If skemmstu máli sagt standa
fiskmjölsframleiðendur frammi
fyrir þeim vanda að haga mjöl-
verðinu þanni^ að framleiðslan
seljist öll og eftirspurn markað-
anna sé jafnframt fullnægt. Á
því hefur hins vegar verið mis-
brestur að þetta tækist.
VERÐSVEIFLUR Á FISKMJÖLI
OG SOYAMJÖLI
Þrátt fyrir hinn öra vöxt fisk
mjölsframleiðslunnar hefur
framboð og eftirspurn eftir því
haldizt í bendur frá 1956, ef litið
er á tímabilið í þeild. Tímabund-
in röskun hefur þó orðið á þessu
jafnvægi og til hennar má rekja
þær miklu sveiflur, sem orðið
hafa á verðlaginu. Á línuritinu,-
sem fylgir hér með eru sýndar
þær breytingar, sem orðið hafa
undanfarin sjö ár á heildarsölu-
verði annars vegar á ansjóvetu-
mjöli og hins vegar soyamjöli í
Hamborg.
Markaðsverðið i Hamborg sýn
ir að vísu nokkuð ýkta mynd af
því verði, sem neytendur al-
mennt hafa greitt fyrir fiskmjöl
á þessu tímabili, en það er það
nærtækasta, sem völ er á, ef
ræða á verðlagssveiflurnar.
Það er áberandi við línuritið,
hve miklu meiri sveiflur eru á
verði fiskmjöls en soyamjölsins.
Ðendir það ótvirætt til mun
meiri festu í sölumálum soya-
framleiðenda og má vera að hið
mikla framleiðslumagn eigi sinn
þátt í því. Tvívegis á timabilinu
hefur verðið á ansjóvetumjöli
rokið upp en i kjölfar beggjaverð
hækkananna hefur síðan fylgt
verðfall. Orsakinnar að baki þess
um sveiflum eru bæði margar og
flóknar, en hér verða aðeins rakt
ar þær sem upphaf sitt áttu í
Perú enda eru þær veigamestar.
Því hefur löngum verið haldið
fram af fiskmjölsframleiðendum
annarra landa, að mikils skipu-
lagsleysis hafi gætt í sölumálum
Perúmanna og væri það ein aðal
ástæðan fyrir því losi, sem verið
hefur verð á ansjóvetumjöli rok-
beimsmörkuðunum. Mjölútflutn-
ingurinn var frá byrjun í hönd-
um margra aðila og spákaup-
menn létu mikið að sér kveða við
sölu mjölsins. Mátti oft lítið út
af bera í Perú til þess að áhrifa
þess gætti á mjölmörkuðunum í
heild. Þótt útflytjendunum hafi
fækkað mjög á seinni árum var
það ekki fyrr en á miðju ári 1970
að endanleg lausn fékkst á þessu
vandamáli, er Perúmenn settu á
stofn einkasölu á mjöli og lýsi,
en hún gengur undir skamm-
stöfunarheitinu EPCHAP.
Verðhækkanirnar 1965 og
1969. áttu báðar rætur sinar að
rekja tii aflabrests í Perú, en í
kjölfar hans fylgdi tímabundinn
skortur á fiskmjöli. Fullyrða má,
að í bæði skiptin hafi verð á
ansjóvetumjöli og öllum öðrum
fiskmjöLstegundum farið langt
yfir sannvirði miðað við það
magn, sem selja þurfti. Afleiðing
in varð sú, að fóðurblandarar á
þróuðustu markaðs'svæðunum
minnkuðu fiskmjölsskammtinn,
sem fór í blöndumar eða tóku
hann með öllu úr sumum þeirra
og notuðu soyamjöl eða annað
handbært proteinfóður í staðinn.
Af þessu leiddi eðlilega dvín-
andi eftirspurn. Þegar afiinn
glæddist aftur í Perú fóru birgð-
ir að hlaðast upp í framleiðslu-
löndunum og markaðsmyndin
snerist við.
Það tekur því miður alltaf all-
langan tíma að endurvinna mark
að, sem glatazt hefur. Á tíma-
bilinu milli aflaleysisáranna
1966, 1967 og 1968 var framleiðsl-
an í Perú í örum vexti og stuðl-
aði það að þvi, að verðlækkunin
varð meiri og langvinnari en ella
hefði orðið. Var svo komið 1967,
að verð á fiskmjöli var komið nið
ur fyrir verð á soyamjöli miðað
við proteininnihald eða með öðr-
um orðum langt niður fyrir sann
virði. Það má því segja að
skammt hafi verið öfganna á
milli. Svo fór þó að lokum, að
hið lága verð fór að segja til sín
og 1968 var svo komið, að jafn-
vægi var milli framboðs og
-íMa****^ *
ney2Ílu og verðið fór að þokjut
upp. En þá kom annað aflaleya-
isár, og sagan endurtók sig.
Segja má, að 1969 og fram á mítt
ár 1970 hafi verðlagsþróunin ver
ið spegilmynd af því sem gerðist
1965 og 1966. Með tilkomu sölu-
samtakanna í Perú komst hins
vegar meiri festa í sölumálin og
þótt mjölverð hafi lækkað siðan
verulega, varð lækkunin með
skipulegri hætti en orðið hefði
ám sölusamtakanna.
Margt bendir til, að fiskmjöls-
verðið sé nú orðið sanngjarnt,
miðað við verð á öðru proteín-
fóðri, og þá sérstaklega soya-
mjöli. Það er því von til þess að
verðið þurfi ekki að fara neðar
til þess að jafnvægi komist á
markaðinn. Til þess bendir t.d.
það, að útflutningur framleiðslu-
landanna eykst nú hröðum skref
um, og verður 400—500 þús. tomn
um meiri á seinni misseri þessa
árs en því fyira.
Sú spurning hlýtur að vakoa,
hvort þróunin síðustu mánuði og
tilkoma EPCHAP þýði, að nú
hafi verið sigrazt á þeim vanda,
sem verðsveiflurnar hafa verið.
Fæstir þeirra, sem um þessi mál
fjalla munu trúa að svo sé. Þó
er líklegt að verðsveiflurnar
verði minni en áður, og mjöl-
verðið þurfi ekki að fara eins
langt niður fyrir sannvirði til
þess að jafnvægi náist. Meiri
óvissa ríkir um það, hvort hægt
verður að spoma við óæskileg-
um verðhækkunum, þegar skort-
ur verður á mjöli.
DDCIECn
hvort heldur um er að ræða
popp eða sígilda tónlist.
DUAL STEREO SAMSTÆÐUR
á viðráðanlegu verði fyrir fólk á öllum aldri.
Verð frá kr. 21.000,00
KIAPPARSTÍG 26, SÍMI 19800, RVK. OG BREKKUGQTU 9, AKUREYRJ, SÍMI 21630