Morgunblaðið - 07.11.1971, Blaðsíða 16

/ 16
MORGUNBLAÐrÐ, SLTNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Raykjavík.
Framkveamdaatjóri Haraldur Svainsson.
Rilatjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur KonráS Jónsson.
ASstoðarritstjóri styrmir Gunnarsson.
Ritatjómarfulltrúi Þorbjðrn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýaingastjóri Ami Garðar Kristinsaon.
Ritaíjórn og afgreiðala Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýaingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áakriftargjald 196,00 kr. i mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
HIK STJÓRNARINNAR TEFUR
SAMNINGAGERÐ

llpiAl 11 • r a ii |1 n iiriiii
VH j U lAN UR HEIMI
Hvað verður um SÞ?
EFTIR JAMES RESTON
CJamningar verkalýðsfélag-
^ anna runnu út í október-
byrjun og hafa viðræður um
samningagerð nú staðið yfir
um nokkra hríð án þess að
um sjáanlegan árangur sé að
ræða. Almennt er það skoðun
manna, að þessum samninga-
viðræðum miði mjög hægt
áfram og að samningar séu
ekki á næsta leiti. Þetta
stafar ekki af því, að slælega
hafi verið unnið af samninga-
mönnunum sjálfum. Þvert á
móti hefur mikið starf verið
unnið í undirnefndum varð-
andi lengingu orlofs, stytt-
ingu vinnutíma o.fl. Um sum
þessara atriða eru vafalaust
skiptar skoðanir, en hitt er
ljóst, að mikið undirbúnings-
starf hefur verið innt af
höndum.
Hins vegar er allt á huldu
um meginefni væntanlegra
samninga, þ.e. hina beinu
kauphækkun eða aukningu
kaupmáttar launa, sem ríkis-
stjórnin hefur lýst yfir, að
hun telji unnt að tryggja lág-
launafólki. í stefnuyfirlýs-
ingu sinni í sumar kvaðst
stjórnin mundu beita sér fyr-
ir 20% kaupmáttaraukningu
á næstu tveimur árum, auk
ýmissa annarra kjarabóta. 1
sumar taldi stjórnin sér hins
vegar ekki fært að gera grein
fyrir því, með hverjum hætti
hægt væri að ná fram þess-
ari kaupmáttaraukningu. Út
af fyrir sig var það gagnrýn-
isefni þá, að hún skyldi slá
þessu fram að óathuguðu
máli. En þess var þá vænzt,
að innan tíðar mundi stjórn-
in gera nánari grein fyrir
þessu atriði.
Þegar fulltrúar Alþýðu-
sambands íslands áttu fyrsta
fund sinn með fulltrúum rík-
isstjórnarinnar um kaup-
gjaldsmálin um miðjan sept-
ember var að sjálfsögðu ósk-
að eftir frekari upplýsingum
frá ríkisstjórninni um þetta
ákVæði málefnasamningsins,
en þá voru heldur ekki til
svör við því. Á hinn bóginn
kom fram augljós ágreining-
ur meðal ráðherranna um
það, hvort átt væri við beina
kauphækkun eða aukningu
kaupmáttar með öðrum
hætti. Senn eru liðnir tveir
mánuðir frá þessum fyrsta
fundi verkalýðsfulltrúanna
með ríkisstjórninni og enda
þótt stjómin hafi nú bráðum
haft fjóra mánuði til þess að
kanna þessi mál, hefur hún
engin svör gefið um það,
hvernig hún telji unnt að
auka kaupmátt launa, sem
þessu nemur.
í málefnasamningi stjórn-
arflokkanna eru fyrirheit um,
að ýmiss konar útgjöldum
verði létt af atvinnuvegun-
um. Af augljósum ástæðum
hafa vinnuveitendur talið
nauðsynlegt að fá nákvæmar
upplýsingar um þetta stefnu-
atriði stjórnarinnar, þar sem
það getur haft úrslitaáhrif á
það, hversu miklar kjarabæt-
ur atvinnuvegirnir telja sér
fært að veita launþegum. En
þrátt fyrir ítrekaða eftir-
grennslan hafa engin svör
fengizt frá ríkisstjórninni um
þessi málefni.
Það er því augljóst, að það
er aðgerðarleysi ríkisstjórn-
arinnar, sem veldur því, að
hvorki gengur né rekur með
nýja samningagerð. Fyrr en
skýr svör liggja fyrir frá
ríkisstjórninni um það,
hvernig hún telur unnt
að ná fram 20% aukningu
kaupmáttar og hvaða ráð-
stafanir hún hefur í hyggju
til þess að tryggja það og
hvaða útgjöldum hún ætlar
að létta af. atvinnuvegunum,
geta raunverulegar samn-
ingaviðræður ekki hafizt.
Þetta hik stjórnarinnar veld-
ur beinu tapi fyrir launþega,
því ólíklegt má telja, að
samningar þeir, sem gerðir
verða, verði látnir virka
aftur fyrir sig. Þetta ráð-
leysi stjórnarvaldanna veldur
óvissu í rekstri atvinnuveg-
anna, sem enn hafa ekki hug-
mynd um, hvað í vændum
er. Jafnframt hlýtur þetta að-
gerðarleysi að hafa mjög
lamandi áhrif á störf Alþing-
is að gerð fjárlaga, þar sem
enginnveit enn á hvaða grund
velli í kjaramálum og efna-
hagsmálum á að byggja fjár-
lög næsta árs, en fjárlaga-
frumvarp það, sem stjórnin
lagði fyrir þingið, er hvorki
fugl né fiskur eins og kunn-
ugt er. Það er málamynda-
frumvarp, sem hlýtur að taka
miklum breytingum í með-
förum Alþingis.
Auk alls þessa er ljóst, að
öngþveiti blasir við í efna-
hagsmálum almennt, ef ekki
verður að gert. Verðstöðvun-
in rennur út um áramót. Enn
hefur ríkisstjórnin ekkert
gefið í skyn um það, hvað við
taki þá. Gerð nýrra kjara-
samninga, afgreiðsla fjárlaga
og mótun efnahagsstefnu í
kjölfar verðstöðvunar eru
állt greinar á sama meiði.
AKVÖRÐUNIN um að
veita Peking-stjórninni að-
ild að Sameinuðu þjóðun-
um og vísa stjórninni í
Taiwan úr samtökunum
breytir formi og ytra borði
heimsmálanna, en ekki
veruleika þeirra.
Veruleikinn er hinn sami
og áður. Máttur Kína grund
vailast á fjötonenni landsins
og stærð þesé, en ekki á sæti
þess hjá SÞ. Úrslit atkvæða-
greiðslunnar rýra ekki mátt
Bandaríkjanna, Sovétríkj-
anna og annarra stórvelda,
en Peking-stjórnin fær í
sinn hlut nýjan ræðupall, ný
áhrif og nýjan vettvanig með
nýjum aðferðum og nýjum
leiikreglum, til þess að taka
þátit i stjórnmáluim heimsins.
Þess vegna er mikið undir
því koomið, hvernig Chou En-
lai forsætisráðherra og sam-
starfsmenn hans í Peking
bregðast nú við nýju á-
byrgðarhliutverki Kína þeg-
ar fulitrúi landsins tefcur við
einu af fimm fastasætum Ör-
yggisráðsins, hvort þeir við-
urkenna, að úrslit atkvæða-
greiðsliunnar eiigi að skoða
sem tiiboð um að stiuðla að
friðsamleigri lausn deilumála
heimsins, — en það er aðal-
hlutverk SÞ — eða hvort
þeir reyna að nota SÞ fyrir
verkfæri til þess að fá fram-
gengt þjóðarmetnaðarmálum
og heimsbyltingu.
Nokkur tiimi mun líða áður
en svar fæst við þessari
spurninigu, en nú þegar er
ijóst að úrslit atkvæðagreiðsil
unnar eru aðeins fyrsta
breytingin af mörgum, sem
eru í vændium. Þjóðir heims-
ins munu flýta sér meira en
áður að koma á stjómmáia-
sambandi við Peking. Belg-
ía gerði það aðeins örfáum
klukkustundum eftir at-
kvæðagreiðsluna — enda
þótt sú ákvörðun hafi aug-
ljóslega verið í bígerð um
nokkurt skeið — og forystu-
menn margra annarra þjóða
munu fylgjast með fyrirhug-
aðri heimsókn Nixons forseta
tii Peking og keppast um að
fara að dæmi hans.
AHRIFIN í JAPAN
Áhrif atkvæðagreiðslunnar
munu hafa meiri og skjótari
áhríf í Japan, þar sem senn
líður að lokum stjórnartíma
Satos og í vændum eru kosn-
ingar, sem geta orðið tvísýn-
ar.
Mennirnir í Tokyo munu
ekki fara sér að neinu óðs-
lega fyrr en öldungadeild
Bandaríkjaþings hefur sam-
þykkt „afsalssáttmálann“,
sem færir Okinawa aftur und
ir yfirráð Japana, en að svo
búnu verður vafalaust tals-
vert fast lagt að Sato forsæt-
Þess vegna er nú brýn þörf
á því, að ríkisstjórnin hætti
að hika og vafstra og taki til
við það verkefni, sem henní
ber að sinna, að móta stefnu
og taka ákvarðanir.
Vissulega er það fagnaðar-
efni, að verkalýðsfélögin hafa
verið mun rólegri nú í kjara-
isráðherra eða eftirmanni
hans að koma á stjórnmála-
sambandi við Peking, jafnvel
þótt það yrði til þess að
veiikja tengsl Tokyo-stjórnar
innar við Chiang Kai-shek.
Bandaríkin standa lika
andspænis aðkallandi vanda
máll: Chiang hershöfðingja.
Þrátt fyrir alliar þær tilraun
ir, sem stjórn Nixons gerði til
þess að fá SÞ að greiða ekki
atkvæði með brottvísun Tai-
wans, er vitað að Chiang Kai-
shek finnst sú akvörðun Nix
ons forseta að heimsækja Pek
ing hafa verið úrslitaákvörð
unin í öllu stappinu út af þvi,
hver ætti að skipa sæti Kína.
Talið er, að hann hafi rætt
þetta mál við Kishi, fyrrver-
andi forsætisráðherra Jap-
ans, fyrir atkvæðagreiðsluna
og látið í ljós beiskjublandna
andúð á Nixon forseta. Nix-
on-stjórnin þarf því að leysa
það vandamál, hvernig sam-
skiptin við Taiwan og vænt-
anlegar viðræður við Peking
geta komi heim og saman.
Aðrar þjóðir eiga við svip
aðan vanda að etja vegna at
kvæðagreiðslunnar. Ekki
bara Japan, heldur l'íka Fil-
ippseyjar, Ástralía og Nýja
Sjáland, sem voru fylgjandi
því að Taiwan héldi aðild
sinni að SÞ, eru nú í þeirri
erfiðu aðstöðu að leggja
grundvöll að nýjum samskipt
um við kinverska kommún-
istastjóm, sem verður sífelHt
áhrifameiri.
baráttunni en tíðkazt hefur,
þótt menn kunni að hafa sín-
ar skoðanir á því hvað veld-
ur. En eitt verkalýðsfélag í
Reykjavík hefur þegar aflað
sér verkfallsheimildar, og
hætt er við, að óróa fari að
gæta í verkalýðsfélögunum
yfirleitt, komist ekki skriður
BETRI SÁTTAHORFUR
Stjórn Satos I Tokyo er
með hugann við mikilvægi
þess að sábtmálinn um afsal , f
Okinawa verði samþykktur í
öldungadeiildinni og féllsit
því á að standa að tillögu
bandarísiku ríkisstjórnarinn-
ar um aðild Taivvan, þrátt
fyrir harðvítuga pólitíska
andstöðu sem sú ákvörðun
mætti heima fyrir, en aðrar
ríkisstjórnir eiga nú í svipuð
um vanda við að komast að
sáttium við Pe-king-stjórnina.
Á hinn bóginn auðveldar
atkvæðaigreiðslan mönnum i
Washinigton að leysa ýmis
vandamál í ríkari mæli en
ráðamönnum í Tokyo og öðr- 1
um höfuðboiigum. Henry
Kissinger er nýkominn frá
Peking, sennilega með dag-
skrá fyrirhugaðra viðræðna
Nixons forseta og Chou En-
lais. Líklegt má telja, að kín
verskum kommúnistum veit-
ist auðveldara að tala við Nix
on eftir sigur sinn en uppi
hefði verið á teningnum hefðá
stef-na forsetans og aðferð-
ir hans orðið ofan á í umræð-
unum og Taiwan haldið að-
ild sinni sem kínversk ríkis-
stjórn. Svo er lífca líklegt, að
Nixon geti farið í heimsóknina
fyrr en ráðgert hafði verið,
sennUiega á þessu ári.
Þótt kaldhæðnislegt sé, er
Nixon nú í betri aðstöðu
vegna ósigursins hjá SÞ áð-
ur en hann leggur af stað tii
Peking og Moskvu til þess að
ræða af hlutlægni um megin-
Framhald á bls. 31
á samningagerðina. Þess
vegna verður að krefjast þess
nú, að stjórnin hætti að hika
og gefi skýr svör við þeirn
spurningum, sem fyrir liggja,
svör, sem eru forsenda þess,
að hægt sé að ganga frá gerð
nýrra kjarasamninga og af-
greiða fjárlög fyrir næsta ár.
Antt sæti Formósu hjá Sameinuðu þjóðunum.