Morgunblaðið - 20.01.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUiNBLAÐCÐ, FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 1972
Oígefandi W, Árvdkyr, R'&yicjavik
FramikvæmdaS'tjórl Haraídur Sveins®on.
Ritatjórar Matfhías Johannessen,
Eýjóltfur Konráð Jórisson.
Aðstoðarritstjórl Sityrmir Gunnarsson.
RitstjómarfuIItrú! Þiorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóbannsson.
AugJýsingastjÖrf Árni Garðar Kristlnssen.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstrseti 6, sfmi 1Ö-100.
Augffýsingair Aðatetræti 6, símí 22-4-BO.
Áslkiriftarg'ja'td 226,00 kr á móniuði innaniands
f SausasöTu 15,00 Ikr eintakið.
TEKJUSTOFNAR
SVEITARFÉLAGA

ERLEND
TÍÐINDll
Bangla Desh:
Höfuðverkur
frelsisins
Nýtt ríki — Bangla Desh — hefur
séð dag:sins ljós og er eftir öllum sólar
merkjum að dæma komið í þennan heim
til þess að vera. ÖUum eru nú í fersku
minni þær hörmungar, sem tengd-
ar voru tilurð þessa rikis, en því fer
fjarri, að þrautum Bang:la Desh sé lok-
ið. Á stundum er frelsið eitt það dýr-
mætasta hér í heimi. Og: nú er Bangla
Desh frjálst. En það er fátækt frelsi og:
kannski á þetta fólk sína þyng:stu
þraut eftir; að skapa sér mannsælt Iíf
á rústum niðurlægingar og: hörmung:a.
Mér er það enn ofarlega í minni frá
ferð minni til Indlands í ágústmánuði I
fyrra, hversu flóttafólkið frá A-Pak-
istan, sem þá var, bar niðurlægingu
sína og hörmungar af miklum kjarki. 1
minum augum fór ekkert á milli mála, að
frá náttúrunnar hendi er mikill töggur
í fólki Bangla Desh. En svo grimm get-
ur mannskepnan reynzt meðbræðrum
sínum, að jafnvel sterkustu lund megi
ofbjóða, og þær aðstæður, sem þjóð
Bangla Desh hefur nú uppbyggingu
síns rikis við, eru vissulega til þess að
reyna til hins ýtrasta á kjark og þor
hvers einasta þegns.
Ég minnist þess úr samtölum mínum
við flóttafólk í Vestur-Bengal, að þrátt
fyrir grimmilega fortið, var framtíðin
því efst í huga. „Ég er á lífi,“ sagði
það — forsjóninni og Indverjum feg-
ið. „Og þegar ég kemst heim aftur, þá
hefst ég handa á ný.“ Þessum orðum
fylgdi von í auga og gjarnan bros.
Og nú er flóttafólkið á heimleið. En
heimkoman er allt annað en glæsileg.
Fyrir það fyrsta er meginhluti flótta-
fólksins Hindúa-trúar. Þegar það flúði
stjórnarher Pakistans, yfirgaf það ým-
ist heimili sín i rústum eða seldi eignir
sinar fyrir smánarverð. Það verður
ekki litið vandamál að finna þessu
stað í ríkinu nýja; útvega þeim, sem
„seldu“ hús sín aftur og hinum, sem
ekkert eiga, verður einhvers staðar að
hola niður. Það verður svo allt annað
en auðvelt að kenna Múhameðstrúar-
fólkinu i landinu að líta á flóttafólkið
sem þjóðbræður eftir að „Indland
Hindúatrúarinnar" hefur í 24 ár verið
aðalandstæðingur Pakistans Múham-
eðstrúarinnar og Hindúatrúarfólk I A-
Bengal andstæðingsins leyniþjónar.
En það er ekki bara að viðtökur
flóttafólksins frá Indlandi skapi ýmsa
erfiðleika. Nú er að vísu kominn tími
til ,,að hefjast handa á ný“. En Bangla
Desh, sem er frá náttúrunnar hendi
auðugt land, liggur nú í sárum af
mannavöldum og reyndar náttúruham-
fara líka. Akrarnir eru í óhirðu og
liggja undir skemmdum, heimili mjög
margra eru rústir einar, samgöngukerf-
ið er í molum, aðalútskipunarhafnimar
ónothæfar — og ríkiskassinn er tómur.
Indverjar hafa þegar hlaupið nokk-
uð undir bagga með fjármuni, en það
tekur tíma og kostar mikið fé að byggja
upp af rústum. Stjórnvöld Bangla
Desh hafa sagt það álit sitt, að það
muni kosta jafnvirði hátt í 300
milljarða íslenzkra króna að koma land
inu aftur á það stig, sem það stóð á síð-
ast sem austurhluti Pakistanrikis. Þá
voru ársmeðaltekjur á íbúa jafnvirði
um 2500 króna íslenzkra.
Það er því fyrirsjáanlegt, að upp-
byggingarstarfið í Bangla Desh kallar
ekki síður á aðstoð annarra þjóða en
hörmungar borgarastyrjaldarinnar
gerðu fyrr. Og Mujibur Rahman hefur
þegar eggjað aðrar þjóðir til hjálpar.
Indland mun væntanlega áfram leggja
þessu nýja grannríki sínu allt það lið,
sem það má. En betur má, ef duga skal.
Margt bendir og til, að Rússar muni
komast til ítaka í Bangla Desh. Þeir
studdu Indverja í stuðningi þeirra við
frelsisbaráttu Bangla Desh og upp-
skáru strax laun sín i gegnum Þjóð-
lega Awamiflokkinn, sem aðild fé!kk að
stríðsráði útlagastjórnar Bangla Desh,
sem mynduð var i september sl. Rússar
hafa og nú gefið fyrirheit um öflugan
stuðning við uppbyggingu Bangla Desh
og önnur austantjaldslönd munu efa-
laust fylgja á eftir. Japanir munu og
sennilega bregðast vel við beiðni Muji-
bur Rahmans um aðstoð. Japanir lögðu
alltaf fast að sambandsstjórninni í Isl-
amabad að veita drjúgum hluta jap-
önsku fjárhagsaðstoðarinnar við Pak-
istan til austurhlutans og nú hafa þeir
sjálfir í hendi sér skiptingu hennar
milli rikjanna. Aðrar þjóðir heims
munu svo að líkindum koma í kjölfar-
ið, þó að fjárhagsaðstoð við önnur ráiki
skipi nú minnkandi rúm í áætlunum
margra ríkja, t.d. Bandaríkjanna.
En eftir afstöðu annarra rikja fer
allt um það, hversu hraðfara og vel
heppnuð uppbygging Bangla Desh
verður. Það er að mestu undir umheim-
inum komið, hvenær úr fátæku frelsi
Bangla Desh verður mannsæl þjóð i
jjöfulu landi. Og þó að flóttamannavanda
málið I Indlandi væri oft nefnt stærsti
prófsteinninn á samhjálparstarfsemi
ríkja heimsins, má ætla að uppbygging
Bangla Desh kalli enn sterkar til um-
heimsins og reynist áður en lýkur slíkt
hjálparkall, að heimurinn hafi aldrei áð
ur svo sterka rödd heyrt.
—O—
En nauðsynlegar forsendur þess, að
uppbygging Bangla Desh gangi eins
snurðulaust fyrir sig og bezt má verða,
eru einlægni og bróðurhugur með þjóð-
inni sjálfri. 1 baráttunni fyrir frelsi
landsins tókst að sameina meginhluta
þjóðarinnar og láta hann stefna að
einu marki. Nú, þegar frelsið er feng-
ið, er Mujibur Rahman að vísu óum-
deilanlegur leiðtogi þjóðarinnar, en sér
hagsmunirnir hafa þegar gægzt upp úr
samheldninni.
Ég hefi hér áður drepið á vandamál-
Framhald á bls. 19

TÁfikil óvissa ríkir nú í fjár-
málum flestra eða allra
sveitarfélaga á landinu. Svo
sem kunnugt er gátu sveitar-
félögin ekki afgreitt fjár-
hagsáætlanir sínar fyrir ára-
mót eins og vera ber lögum
samkvæmt vegna þess, að
ríkisstjórnin lagði frumvarp
sitt um tekjustofna sveitar-
félaga svo seint fram á Al-
þingi, að ekki reyndist unnt
að afgreiða það fyrir jól. Síð-
an frumvarp þetta kom fram
hafa forsvarsmenn sveitarfé-
laganna unnið að athugun á
efni þess og var það m. a.
umræðuefni á fulltrúaráðs-
fundi Sambands íslenzkra
sveitarfélaga n^ í vikunni.
f upphafi þessa fundar
flutti Geir Hallgrímsson,
borgarstjóri í Reykjavík,
ávarp, þar sem hann fjallaði
fyrst og fremst um tekju-
stofinafrumvarpið og lagði
áherzlu á nokkur atriði í því
sambandi. í fyrsta lagi benti
borgarstjórinn í Reykjavík á
þá staðreynd, að jafnframt
því, sem ríkið tæki á sínar
herðar ýmis verkefni og út-
gjöld, sem áður hafa að hluta
til verið hjá sveitarfélögun-
um væri ekki gert ráð fyrir
í staðinn, auknum verkefn-
um sveitarfélagana, hvorki í
þeirri mynd að þau tækju
að sér ný verkefni, né heldur
að þau gætu betur sinnt þeim
verkefnum, sem þau nú þeg-
ar hafa með höndum. „Þess
vegna vil ég leggja áherzlu
á það í þessum orðum mín-
um, að áfram verði unnið að
því að fela sveitarfélögum
aukin verkefni og dreifa
þannig valdinu til fólksins
þar sem það býr, því þáð
þekkir vandamál sín og sinn-
ar sveitar betur en aðrir er
fjær búa,“ sagði Geir Hall-
grímsson í ræðu sinni. í öðru
lagi vakti borgarstjóri athygli
á því, að eins og nú horfir
vantar sveitarfélögin 1000
milljónir króna til þess að ná
sömu tekjum og þau hefðu
haft að óbreyttri löggjöf, en
lækkun útgjalda sveitar-
félaga er hins vegar áætluð
rúmar 800 milljónir króna.
Fjárhagsleg staða þeirra
versnar því að þessu leyti um
nær 200 milljónir króna.
í þriðja lagi sagði Geir
Hallgrímsson, að fram til
þessa hefðu tekjur ríkisins að
langmestu leyti byggzt á
óbeinum sköttum, en tekjur
sveitarfélaganna á beinum
sköttum. Með þeim skatta-
frumvörpum, sem ríkisstjóm-
ln hefði lagt fyrir Alþingi
væri sýnt, að ríkissjóður ætl-
aði að afla aukinna tekna
með beinum sköttum. í þessu
sambandi sagði Geir Hall-
grímsson: „Við sveitarstjórn-
armenn sem og aðrir hljótum
að gera upp við okkur, hver
séu eðlileg mörk beinna
skatta. Ég vil leyfa mér að
láta í Ijós þá skoðun, að óeðli-
legt sé og skaðvænlegt, að
beinir skattar séu á nokkru
tekjubili hærri en 50% af
tekjum manna. Hærri tekju-
skattar en 50% draga úr
framtaki manna og dugnaði
að afla sér tekna og koma
þannig í veg fyrir verðmæta-
myndun fyrir þjóðarbúið í
heild.“
Ekki fer á milli mála, að
hinn almenni borgari er nú
mjög uggandi yfir því, að
skattbyrði hans muni aukast
til muna vegna tillagna rík-
isstjómarinnar í skattamál-
um. í ræðu sinni á full-
trúaráðsfundi Sambands ís-
lenzkra sveitarfélaga lýsti
Geir Hallgrímsson þeirri
skoðun sinni, að beinir skatt-
ar yrðu of háir skv. frum-
vörpum ríkisstjórnarinnar og
sagði hann í því sambandi:
„Ég er þeirrar skoðunar, að
beinir skattar skv. báðum
umræddum frumvörpum séu
of háir og það þurfi að veita
persónufrádrátt til útsvars
annað hvort með þeim hætti,
sem nú tíðkast eða með
ákveðnum afslætti í krónu-
tölu eftir að útsvar og tekju-
skattur hefur verið álagður
og miða þá við fjölskylduað-
stæður. Komi slíkur persónu-
frádráttur í staðinn fyrir hina
26 skattstiga, sem tekju-
stofnafrumvarpið gerir ráð
fyrir og fjölskyldubætur, sem
féllu þannig inn í skattakerf-
ið. En að því er tekjuskatta
til ríkisins varðar em þeir
tveir skattstigar, sem frum-
varpið gerir ráð fyrir, ófull-
nægjandi og verða að breyt-
ast. Allt þetta sýnir að draga
verður úr tekjuöflun skv.
beinum sköttum, sem frum-
varpið gerir ráð fyrir, þegar
á heildina er litið. Því er það,
að ekki er um annað að ræða
en að benda á óbeina skatta
að svo miklu leyti, sem menn
vilja viðurkenna tekjuþörf
hins opinbera skv. ráðgerðri
eyðslu. Menn segja að vísu,
að óbeinir skattar komi
þyngst niður á hinum tekju-
lágu, en svo þarf alls ekki að
vera. Með persónufrádrætti
og hæfilegum skattstigum
eiga beinir skattar annað
hvort ekki eða mjög óveru-
lega að koma við hina tekju-
lægstu, auk þess sem beita
má einnig tryggingakerfinu í
þeim tilgangi.“
Alþingi kemur saman í
dag og stærsta viðfangsefni
þess næstu vikur verður að
fjalla um skattafrumvörp
ríkisstj ór narinnar. Augljóst
er, að verulegar þreytingar
verður að gera á þessum
stjómarfrumvörpum, ef skatt
byrðin á ekki að þyngjast
óhóflega mikið á einstakling-
um og hagur ýmissa sveitar-
félaga að versna mjög frá því
sem nú er. Þess er að vænta,
að þingmeirihluti stjórnar-
flokkanna taki í þessu máli
eðlilegt tillit til þeirrar mál-
efnalegu gagnrýni, sem fram
hefur komið af hálfu stjóm-
arandstæðinga og nú síðast
frá Geir Hallgrímssyni, vara-
formanni Sjálfstæðisflokks-
ins.