Morgunblaðið - 03.02.1972, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1972
Pétur Guðjónsson:
Ný viðhorf í landhelgismálum
LítiO hefur frétzt um viðræð-
ur Breta og fslendinga fram til
þessa, og er furðulegt að ríkis-
stjómin skuli ekki láta þjóðina
fylgjast með málum í þessu lifs-
hagsmunamáli hertnar. Það hef
ur því miður alltaf verið of mik
ið pukur hjá öllum ríkisstjóm-
um, sem með landhelgismálin
hafa farið. >ó er nokkuð vitað
tog mun út frá því rætt. Eftir-
tektarvert er að í þeim tveim
landhelgisdeilum, sem við eig-
um að baki við Breta, hafa þeir
sífellt haidið þvi fram, að við
værum að brjóta á þeim alþjóða
lög, þvi að fiskveiðilandhelgi
væri eitthvað fastákveðið. Nú
vill svo einkennilega til, að ein-
mitt þegcir þessi landhelgisdeila
stendur sem hæst, er það undir-
strikað að engin alþjóðalög eru
til um víðáttu landhelgi, þvi
kalla á saman alþjóðaráðstefnu
á næsta ári til þess að reyna að
búa til lög um viðáttu land-
helgi, sem ekki hafa verið til
fram til þessa. Þegar svona ár-
ar fyrir Breta í landhelgisdeilu
stoðar litið að tala um alþjóða-
lög um víðáttu landhelgi.
Síðan 1958 hafa mörg riki
fært út landhelgi sína. Ekki er
vitað að í einu einasta tilfeili
hafi eitt ríki reynt að hindra
annað ríki með valdi I útfærslu
fiskveiðilandhelgi. Þvi eru bola-
brögð Breta á Islandsmiðum frá
1958—1961 algjört einsdæmi í
heimssögu fiskveiðOandhelginn-
ar. Nú liggur það fyrir sem
staðreynd, að þessar útfærsiur
hafa komið við hagsmuni
margra ekki hvað sizt Banda-
ríkjamanna gagnvart Mið- og
Suður-Ameríkuríkjum. 1 öllum
tilvikum hefur réttur strandrik
is verið virtur í verki nema
einu, réttur Islands til útfærslu
fiskveiðilandhelgi sinnar gagn-
vart Bretum. Bretar hafa því í
þessu tilfelli einir haft aðrar
skoðanir en alheimur, og látið
kné fylgja kviði. Ef „praxis"
má sín einhvers í lögfræðilegri
hugsun þá þarf ekki lengur að
efast um rétt strandríkis.
Hvernig á því stendur, að
Bretar hófu þann leik er þeir
hófu með herskipasendingu
sinni á íslandsmið, er algjör-
lega óskiljanlegt og hlýtur að
hafa gerzt fyrir slys, einhvers
staðar, ef ailar aðstæður eru
upp metnar voru aldrei fyrir
hendi þau verðmæti, að hugsan
legt væri að réttlæta slíkt. Og
ef Islendingar hefðu kunnað
meira fyrir sér í rekstri á máli
sem slíku hefðu þeir getað gert
Breta að athlægi heimsins.
Hvernig á því stendur að
NATO gat iátið það gerast, að ein
NATO-þjóð sendi her á hendur
annarri á'eins vafasömum for-
sendum lagalega, svo ekki sé
sterkar að orði kveðið, er í dag
algjöriega óskiljanlegt, og verð
ur NATO til ævarandi skamm-
ar.
En hverjar eru aðstæðurnar i
dag til slíkra aðgerða. Við-
skiptalega séð eru íslendingar
eins mikils virði fyrir Breta og
Bretar eru fyrir Islendinga. ís-
land er þróunariand, þvi mun
um við kaupa iðnaðarvarning
og fjárfestingarvömr fyrir ná-
kvæmlega jafnháa upphæð af
Bretum og Bretar kaupa fiskaf
urðir af okkur. Sem flotaveldi
er Bretland búið að vera og
skiptir engu máli á heimsmæli-
kvarða. Síðan 1958 er kominn til
mun öflugri floti í Norður-At-
lantshafinu en sá brezki. Þeir
menn sem honum stjórna,
mundu fegins hendi grípa vixl-
spor af hendi Breta og rétta lítil
magnanum hjálparhönd í bar-
áttu við ofureflið með öllum
þeim pólitísku og hernaðariegu
afleiðingum, sem þvl kynnu að
fylgja. Frá Islandl er fylgzt
með öllum ferðum rússneskra
herskipa suður í Atilantshaf frá
þeim einu flotastöðvum, er Rúss
ar eiga við Atlantshaf á Kola-
skaga. Þeir geta sem sé ekki
hreyft sig nema vitað sé um
ferðir þeirra. Fullkomin vitn-
eskja um ferðir rússneska flot-
ans er einn aðal homsteinninn í
vörnum Norður-Atlantshafsins.
An aðstöðu á Islandi væri þetta
ekki mögulegt. Því er augljóst
hversu mikilvægt það er fyrir
Rússa að minnka eða hreinlega
loka fyrir þessa smásjá, sem
þeir eru undir frá Islandi. Fram
til þessa hefur ekki verið hægt
að fylgjast með ferðum rússn-
eskra kjarnorkukafbáta eftir
að þeir eru sloppnir suður fyr-
ir ísland. Þetta er ötDum ljóst,
sem vita vilja. Því var það á
þingmannafundi NATO í Kan-
ada í haust, að framsögumaður
hermálanefndarinnar beindi
mjög eindregið máli sinu til ís-
lendinga og bað þá minnast sam
eiginlegrar ábyrgðar. Sá fram-
sögumaður var Þjóðverji. En
það er eins gott að NATO-ríkin
geri sér ljóst, að það þarf að
minnast sameiginlegrax ábyrgð-
ar ekki eingöngu á hernaðar-
sviðinu heldur einnig á efna-
hagssviðinu, þegar minnsta þjóð
samtakanna hefur misst helm-
inginn af því aflamagni, sem er
undirstaða lífsafkomu hennar.
Vinstri höndin verður að vita
hvað sú hægri gerir árið 1972.
Rétt er að gera sér ljóst, hve
hér er um stórt vandamál að
ræða fyrir Breta. Gera má ráð
fyrir að Bretar taki af íslands-
miðum u.þ.b. 200.000 tonn. Miðað
við verð Islendinga árið 1971 á
útfluttum fiskafurðum er þetta
lauslega áætlað verðmæti upp á
40 milljónir doilara eða 16 millj
ónir punda. Það er kaldhæðni í
því, að á sama tíma og Bretar,
Þjóðverjar og aðrar NATO
þjóðir eru að heimta að fá að
stofna lífsafkomu íslendinga í
voða stendur til að þeir fari að
borga Möltu árlega fyrir afnot
af hernaðaraðstöðu 25 til 30
milljónir punda eða í doliurum
60 til 75 milljónir. Þó var þvi
lýst yfir af hendi fyrrverandi
NATO síðastliðinn lau.gardag
að Malta hefði misst að mestu
leyti hemaðargildi sitt og að ís-
iand væri miMu miikilvægara
hernaðarlega. Eftir slíkan sam-
anburð, sem gerður hefur verið
í þessari málsgrein, liggur það
alveg ljóst fyrir, að þeir aðilar,
sem með mál þessi hafa haft að
gera af hendi Breta og annarra
NATO ríkja, hafa ekki gert sér
ljósa hina tölulega smæð verð-
mætanna, sem um er að tefla á
mælikvarða iðnaðarvelda eins
og Bretlands, Frakklands og
Þýzkalands, sem eru með þjóð-
artekjur upp á 150 til 200 þús-
und milljónir diollara, svo ekki
sé minnzt á sjálfan risann,
Bandaríkin, með yfir eina mlllj-
ón milljónir dollara. Dettur
nokkrum heilvita manni það i
hug á árinu 1972, að einu ríki
eins og Bretlandi komi til með
að haldast það uppi að gera eitt
hvað upp á sitt einsdæmi, er
teflt geti í voða hernaðarstöð-
unni í Norður-Atíantshafinu út
á ekki meiri verðmæti árieg en
að ekki mundi nægja til kaupa
á einni af þeim sprengjuflugvél
um, er nú er verið að hanna í
Bandarikjunum, eða, vitnað í
verð herskipa, sem nemur 1/5
til Va af verði kjarnorkuknú-
ins kafbáts, sem kostar í dag
milli 200 og 250 milljónir doll-
ara. Þjóðverjar, sem hafa ver-
ið alit of leiðitamir við Breta í
íslenzkum landhelgismálum,
verða að hætta að láta teyma
siig út í þann ófarnað, er stefnt
er að, og gæta þess í stað hinn-
ar góðu sambúðar, sem ávallt
hef-ur rikt milli þessara tveggja
germönsku þjóða. Þeir ættu
líka að muna á þessu ári, að um
25% af fiskafurðum Vestur-
Evrópu kemur af Islandsmiðum,
því eru það evrópsk verðmæti
að fiskistofnum þessa evróp-
iska matvælabúrs verði við
haldið. Það er harmsaga siðustu
áratuga að alþjóða samþykktir
og alþjóðastjórn hefur ekki
megnað að koma í veg fyrir svo
til útrýmingu stórra fiskistofna.
Eina vonin í þessu efni er að
fela íslendingum einum yfirráð
fiskistofnanna á Islandsmiðum.
Öll framkoma Breta hefur
einkennzt af ábyrgðarleysi sem
sá einn getur leyft sér, er enga
ábyrgð ber, enda hafa Banda-
rikjamenn gefið fram til þessa
.Bretum og öðrum Vestur-Ev-
,'rópuþjóðum öryggið á Atlants-
hafinu. íslendingar eru hér ekki
undan skildir. Það er eitt að
þiggja fyrir Breta, en nokkuð
annað og óháttvisara ef þeir
ætla að koma gefendunum í stór
vandræði með óraunhæfum smá
smugulegum privataðgerðum.
Á þessari stundu er bezt fyr-
ir Breta og Þjóðverja að
gleyma samningunum frá 1961,
því eftir því er beðið af ákveðn
um öflum að hann verði settur
á oddinn sem tilraun til tjóns
fyrir hagsmuni Islendinga svo
hægt verði að stimpla hann sem
landráðasamtning íhaldsins, og
með því vinna mikið tjón þeim
öflum í íslenzkum stjómmálum,
sem þeir eiga samstöðu með í
miklu stórvægilegri málum, og
þar sem íslenzk landhelgismál
eru í samburði hrein aukaatriði,
sem vart beri að gera veður út
af.
1 stuttu máli er staðan þessi.
Bretar eru orðnir smáveldi á
sjó og hafa engan styrk á við
hugsanlega verndara íslenzkrar
landhelgi, ef I harðbakka slær.
Bretar hafa ekki efni á enn
einu vixlspori í íslenzkum land-
helgismálum. Ekki kemur til
mála að NATO-rikin láti Bret-
um það eftir að standa fyrir ein
hverjum prívataðgerðum, sem
geta stórlega sfeaðað stöðu
NATO í öryggismálum o,g allra
sízt Bandaríkjamenn, sem gefa
Bretum svo til öryggið á At-
lantshafinu.
Efnahagslega geta Bretar ekk
ert gert, er skaðað geti Islend-
inga svo að taka þurfi tillit til
þess, ef á móti eru metin yfir-
ráð Islendinga yfir fiskimiðum
íslands. Á þessum meginþáttum
landhelgismálsins athuguðum
er sigur Islands í landhelgismál
inu öruggur.
Konan min og móðir okkar,
Guðmundína
Stefánsdóttir,
Oddeyrargötu 28, Akureyri,
lézt I Sjúkrahúsi Akureyrar
1. febrúar.
Jarðarförin ákveðin síðar.
Valgarður Stefánsson
og dætur.
Útför
Einars Ásmundssonar,
Hömrum, Þverárhlíð,
fer fram laugardaginn 5.
febrúar kl. 2 frá Norðtungu.
Börn, tengdabörn
og bamabörn.
Móðir mín
JÓHANNA GUÐBRANDSDÓTTIR,
Langagerði 90,
sem andaðist 28. janúar í Heilsuverndarstöðinni í Reykjavík
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju föstudaginn 4. febrúar
kl. 13,30,
F.h. tengdadætra, barnabarna og barnabarnabarna
Jón Kristjánsson.
AÐALHEIÐUR SVEINBJÖRNSDÓTTIR,
Grenívöllum 12, Akureyri,
verður jarðsungin frá Akureyrarkirkju kl. 1,30 fðstudaginn
4. febrúar. Blóm og kransar afbeðnir, en þeim sem vildu minnast
hinnar látnu láti Hjartavernd njóta þess.
Börn, tengdaböm og barnaböm.
Móðir okkar, tengdamóðir og amma
ÞORGERÐUR HALLDÓRSDÓTTIR,
frá Kjalvararstöðum,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju laugardaginn 5. febrúar
kl. 10,30.
Hulda og Tómas Þorvaldsson,
Hafdís og Kjartan Kristófersson,
Þóra og Arsæll Björgvinsson,
Gerður og Magnús Pálsson,
Rósmaría Benediktsdóttir
og barnaböm.
Hjartanlegar þakkir sendum við öllum, nær og fjær, fyrir auð-
sýnda samúð við fráfall eiginmanns, föður, tengdaföður og afa,
SIGURÐAR SKÚLASONAR
frá Stykkishólmi, Austurbrún 37, Reykjavík.
Soffia Sigfinnsdóttir,
Sigurður Sigurðsson,
Agúst Sigurðsson og Erla Þorsteinsdóttir,
Soffía Sigurðardóttir,
Skúli Sigurðsson,
Þuríður Sigurðardóttir, Kári Tyrfingsson og böm,
Ingibjörg Sigurðardóttir, Rune Söderholm og böm,
Magnús Sigurðsson, Björg Helgadóttir og böm,
Lovísa Sigurðardóttir, Amljótur Björnsson og böm,
Sigfinnur Sigurðsson, Helga Sveinsdóttir og börn.

xormanns
hemaðarnefndar
Konan mín
KRISTlN BJÖRNSDÓTTIR,
Höfn, Hornafirði,
andaðist í Landsspítalanum aðfaranótt 2. febrúar.
Fyrir mína hönd og annarra vandamanna
Óskar Guðnason.
Móðir okkar, tengdamóðir
og amma,
Guðrún Elísdóttir,
frá Eiði, Grundarfirði,
sem andaðist í sjúkrahúsinu
í Stykkishólmi 31. jan. verður
jarðsungin laugardaginn 5.
febrúar, frá Grundarfjarðar-
kirkju og hefst athöfnin með
bæn frá heimili hennar kl.
2.00 eftir hádegi.
Börn, tengdabörn
og barnabörn.
Hildur Pálsdóttir,
frá Gjögri, Vallargötu 3A,
Keflavík,
sem andaðist miðvikud. 26.
jan. sl., verður jarðsungin
frá Keflavikurkirkju laugar-
daginn 5. febr. kl. 2 siðdegis.
Fyrir hönd fjarstaddra bama
og armarra vandamanna,
Jóhanna Thorarenscn,
Adolf Thorarensen,
Ágúst Guðmundsson,
Aðalsteinn Hansson.
Þökkum innilega öllum þeim er sýndu okkur samúð og
vinarhug við andlát og jarðarför móður okkar
GUÐNÝJAR GlSLADÓTTUR,
Akri, Sandgerði,
ennfremur þökkum við hjúkrunar- og starfsfólki á sjúkrahúsi
Kcílavíkur fyrir ómetanlega hjúkrun.
Böm og aðrir vandamenn.