Morgunblaðið - 15.06.1972, Blaðsíða 1

15. JUNI 1972
Blað II
I eitt þúsund eintökum
um prentsögu „sálms“ Davíðs Stefánssonar
og punktar um sálmabókarviðbætinn
Öðru sinni á öldinni — og:
þó i þriðja sinn, hefur ný
sálmabók séð dagrsins ljós. Út
konia nýrrar bókar þyldr
alla jafna nokkur tiðindi á
íslandi; sálmabókar ekki sið-
ur en annarra, hvað þá þeg-
ar bókin kemur með sérstaka
frétt í farangrinum, eins og-
þessi nýja sálmabók gerði
nú. Hér er átt við prentvillu
þá í sálmi Davíðs Stefánsson
ar; „Ég kveiki á kertum mín-
um,“ sem Mbl. hefur skýrt
frá, en í fyrstu eitt þúsund
eintökum búkarinnar varð
hæddur frelsarinn „hrædd-
ur“ á Hausaskeijastað. I til-
efni þessa rifjast það upp. að
þessi sálmur skáldsins frá
Faigras.kógi hefur áður
breng'luz.t á biöðum siálmaibók
ar, þó með svoiítið öðr-
mn hætti hafi þá verið.
Á því herrans ári 1934 kom
YIUB.KTIK
VH)
SÁLMABÓK

Tll,

AO •IlLHI.rTt.'N KfHKlLiKÁOS HiNNAII
Í«ITK-.M „liæKlKhll i

REYK.TAVfK
TitilWað siáiimalbóikarviðbæt-
út „Viðlbsatir við S'áflmabóik
til kirkju- og heimasöngs."
Viðbætir þessi er ársettur
1933 og var gefinn út ,,að til-
hlutan kirkjuráðs hinnar ís-
lenzku þjóðkirkju" og á
kostnað Forlags prestekkna-
sjóðsins. Þö að iþarina vaari að
einis um „viðbæti" að ræða,
má segja, að viðbótin hafi
náð meiri stunidar'frægð, en
það sem fyrir var. Sú stund-
arfrægð var þó öll að endem
um. Fór svo, að upplaig þessa
viðbætis var tekið af almenn
um sölumarkaði rétt þá er sal
an haifði losað eitt þúsund
eintök.
— Hér skal því skotið inn,
að sálmabók sú, sem nú er
nýkomin, kemur í stað bók-
ar frá 1945, en sú leysti af
'hólmi sálmabók frá 1886.
Nokkur skrif um nýju
sálmabókina hafa þegar séð
daigsinis ljós i dagblöðum og
er að vonum, þegar slík bók
kemur út, að sitt sýnist hverj
um. Hitt var aftur, þeg-
ar sál'mabókarviðbætirinn
kom út 1934, að hann hleypfi
af stað miklu hitamáli á sím
um tíma; „Sálmabókarmálinu“
svonefnda. Það, sem olli end
emisfrægð viðbætisins og hita
rruállsiins í krimigiuim hamm, var
það, að í ljós kom, að á sum-
um sálmum höfðu verið gerð-
ar ,,bragarbætur“. Risu
mokkrar kærur vegma þeirra.
Meðial þeirra, sem kærðu,
var Davíð Stefámsson. 1 við-
bætimum birtist sálmiuir hans
„Ég kveiki á kertum mmum“
og var skáldið frá Fagra-
skógi einn þeirra höfunda,
sem varð að sæta „brag-
arbót“ af hendi aðstandenda
sálmabókarviðbætisins og að
auki slæddist prentvilla inn
i sálminn, eins og nú. „Brag-
arbótin", sem gerð var á
sálmi Daviðs, var sú, að nafn
skáldisins á Golgata þótti
ósmekkleg íslenzka og var
því breytt. Eins og flestir
munu kunna, notaði skáldið
gamila heitið, Hausaskelja-
stað, í ljóði sínu, en því
breyttu aðstandendur sákna-
bókarviðbætisins í Höfuð-
'keljastað. í greim I 2. hefti
Kirkjuritsins 1935 ver Gísli
Sveinsson sýslumaðuir, þessa
brieytinigu þannig: „Hausa
keljastaður er gamla þýðing
' n, sem alveg liggur í augum
ppi, að mönnuim þykir óvið-
kunnanlegt orðafar i nútiðar
' ilmaimáli; var þvi sett höf-
:ð fyrir haus, eins og al-
mennit tiðkast."
Prentviillan, sem kom í
•ílminn í viðbætinum, var
'ú, að upphaf sálmsins er
'ar, „Jeg kveikti á kertum
mínum . . .“ Á aftasta blaði
viðbætisins er þesis getið, að
hér sé um prentvillu að
ræða; ,,í sálmi nr. 857: „Jeg
kveikti“ les „Jeg kveiki“,“
rn hins vegar nær prentvill
an óátalið i „Upphöf sálm-
anna" litlu framar. Það má
svo heita nokkur tilviljun,
að i bæði þessi skipti, sem
svo óhönduglega tekst til um
prentun þessa „sálms"
D-avíðs Stefánissonar, skuli
hann komast brenglaður
í eigu ailmennings í um eitt
þúsumd eintökum.
Til lykta á prentsögu
þessa ,,sálms“ skáldsins frá
Fagraskógi er rétt að láta
koma frásögn skáldsins
sjálfs um tilurð ljóðsinis. 1
böikinmi um skáildiið flrá Fagra
skógi skrifar sr. Pétur Sig-
urgeirsson stuttan kafla, sem
ber heiti ljóðsins: „Ég kveiki
á kertum mínum“ og þar hef-
ur sr. Pétur eftirfarandi eft-
ir Davíð Stefánssyni:
„Ég var þá í Noregi."
Hann talar hægt og virðu-
lega og með áherzluþunga.
„Það var á litlu hóteli
skammt frá Osló. Þetta var
um páskaleytið. Á föstudag-
inn laniga vorum við, geistir
hótelsins, stödd við dögurð
að venju. Meðal gestanna var
móðir með barn, Iitla telpu,
svo bæklaða, að hún gat ekki
gengið.
Við matborðið veitti ég
því eftirtekt, að telpan þrá-
bað móður sina um að fara
með sér til kirkju. Mér
fannst móðirin ekki gefa
barninu þann gaum, sem það
átti skilið og var í þörf fyr-
ir. Ég fann til með telpunni,
kenndi í brjósti um hana. Ég
gaf mig á ta:l við konuna og
bauðst til þess að fara með
barnið. Hjálp mín var vel
þegin. Ég tók telpuna i fang
mér oig bar hana til kirkj-
unnar. Guðsþjónustan var lát
laus og hátíðleg. Þegar við
komum aftur heim á
hótelið, dró ég mig í hlé —
og sálmurinn: Ég kveiki á
kentum mímiuim, vairð. tii.“
— 0 —
í grein sinni um Sálmabók
armálið rekur Gisli Sveins-
son athugasemdir og kærur
höfundanna:
„Þá ska! vikið að því, sem
var kæruefnið, eftir þeim
upplýsingum, sem ég hefi get
að aflað mér.
1. Þessir hötfundar núlif-
andi vóru eigi beðnir um
leyfi til upptöku ,,sálma“ eft
ir þá: Einar Benediktsson
(ein.n sálm), Davíð Stefáns-
son (einn), Einar H. Kvar-
an (einm), Jón Magnússon,
(einn), Ólína Andrésdótt-
ir (einn), Valdimar Snævarr
(sjö); auk þess 3 höfundar í
Vesturheimi: Jakobina John
son, María G. Árnason og Sig.
Júí. Jó'hannesson (hvert með
einn sálm). Alls 15 sálmar af
220.
2. Af þessum virðast hatfa
Upphöf sálmanna. Iflf
Nr.
Jeg kveikti á kertum m;num
Jeg iofa þig, sem leyfir mjer
Jég lyfti sjón til landa . , ,
657
„Upphöf sálma,nina eftir staf-
rófsröð“ — úr sálmabókar-
viðbætinum. Þarna er prent-
villa í upphafi sálms Davíðs
Stefánssonar.
wfflŒmlllŒSSM
FretntvilBaai í siálmi Darvíðs Stefánssonar í nýju sálmabók-
inni. Þessi prentvilla kom í fyrstu eitt þúsund eintökunum,
en einmitt í svipnðum eintakafjölda. var sálmabókarvið-
bætirinn seldur.
Davíð Stofánisrson.
,,kært“ aðeins 3, sem sé
DavJð Stefánsson, Jón Magn-
ússon og Ójjna A.ndirésdótt-
ir: og ennfremur (vegna
857. Lag: Einn herra eg besl aetti.
1. Jeg kveikti’ á kertum minum Við
krossins helga trje. í öllum sálmum sin-
um Inn seki beygir knje. Jeg viitist oft
af vegi Jeg vakti oft og bað. — Nú hall-
ar helgum degi Á Höfuðsketjastað.
2. í gegnum móðu’ og mistur Jeg mikil
undur sje Jeg sje þig koma, Kristur, Me5
krossins þunga trje. Af enni daggir drjúpa,
Og.dýrð úr augum skín. Á klettinn vil
jeg krjúpa Og kyssa sporih þin.
3. Þín braut er þyrnum þakin, Hver
þyrnir falskur koss. Jeg sje þig negldan'
nakinn Sem niðing upp á kross. Jeg sje
þig hæddan hanga Á Höfuðskeljastað. —
Þann lausnardaginn iánga Var líf þiti
fullkomnað. —
4. Þú ert hinn góði gestur Og guö á
meða! vor. — Og sá er bróðir besiur,
Sem blessar öil þín spor Og hvorki silfií
safnar Nje sverð i höndum ber, En ölltt
illu hafnar Og að eins fylgir þjer.
5. Jeg fell að fótum þínum Og faðmtt
lifsins trje. Með innri augum minum Jeg
undur mikil sje. Þú stýrir vorsins veldi
Og verndar hverja rós. Frá þfnum ástar-
eldi Fá allir heimar ijós. Davið stefánsson.
Sálniur Davíðs Stefánssonar,
eins og hann birtist í Sálma-
bókarviðbætinum
,,breytinga“) þau Jakob J.
Smári, Unnur B. Bjarklind,
Kjartan Ólafsson, Steingr.
Matthíaisson (vegna föður
sínis Matth. J oehumssonar),
Dagur Brynjólfsson (vegna
Brynjólfs Jónssonar), Ólina
Þorsteinsdóttir (vegna Guð-
mundar Guðmundssonar) og
Ólafur Briem (vegna Vald.
Briem)
Síðan rekur Gísli kæru--
-'ni hvers og eins og telur
han.n ,,breytinigarnar“ yfir-
’e'tt vera til bóta og ekki tii'l
bess fallnar að vekja þann
'’ita, sem raun varð á. í ljós
kom, að „kæra“ Steingrimis
faitthíassonar var á mis-
'-ilningi byggð.
1 næsta hefti Kirkjuritsins
skrifar Jón Magnússon svo
grein: , ,Sál rn abó karmálið —
Svar til hr. Gísla Sveinsson-
ar sýslumanns.” Segir Jón
þar Gísla gera otf iltið úr öllu
málinu: ,,Á greiiningur okkar
hr. Gísla Sveinssonar er í
því fólginn, að óg tel Sálma-
hókarviðbætinn gefinn út
með Svo mörgum og stórvægi
legum misfeilum, að ekki var
“ð únahdi."
1 grein sinni nefnir Jón
''a ’nússon að miklar breyt-
' n 'ar hafi verið gerðar á
sálmi Óiínu Andrésdóttur ög
semr, að allir rnenn, sem á
llóðagerð beri skyn, sjái af
orðum si''um, ,,að hér er ekki
breytt til bóta, heldur óbóta.“
Um breytingu í sálmi
.Takobs Jóh. Smára hafði
Gísli sa,gt að hann teldi
liana gerða af „trúfræðileg-
uoi ástæðum, því ekki verð-
ur sagt, að hún sé rimsins
vegna til bóta.“ Breytingin
var sú, að skáldið orti: „Bíð-
ur vor allra um síðir Edens-
lundur", en í sálmabókarvið
bætinum hét það: „Bíður
Guðs barna um síðir Edens-
lundur.” Þessa breytinigu vill
Jón ekki kalla smiámáil: „Hin
fagra trú skáldsins, að allir
hljótí sama hlutskipti að lok
um, verður hér að villutrú,
sem ekki má komast inn í
sálmabók kirkjunnar.“
Ennfremur nefnir Jón
Maignúisson séirstaklega í
grein sinni umfram þau nöfn,
sem Gisli Sveinsson taldi í
sinni grein, að óviðurkvæmi-
legar breytingar hafi verið
gerðar á sálmum eftir Ólötfu
Sigurðardóttur frá Hlöðum,
séra Jón Þorláksson á
Bægiisá, og Grim Thomsen.
En hvað sem um þessi
kærumál og réttmæti þeirra
má annars segja, er það stað
reyndin, að biskupinn, dr.
Jón Helgason, sætti mál-
ið þannig, að sálmabókarvið-
bætirinm var tekinn af sölu-
markaði og óselt upplag
hans eyðilagt.