Morgunblaðið - 15.06.1972, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FÍMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1972
V eira, hinn banvæni ó vinur
eftir Brian Sullivan vísindaritstjóra AP
Rannsóknastörí víóa um heim hafa
leitt í ljós þekking-u, sem bendir tii
þess að virustegundir sem orsaka al-
genga, og að því er virðist mein-
lausa sjúkdóma, eins og t.d. kvef og
infiúensu geti verið banvaenar á
þann hátt að orsaka hina alvarleg-
ustu sjúkdóma þar á meðal krabba-
mein. Fer hér á eftir í lauslegri þýð-
ingu grein eftir Brian Sullivan, vis-
indaritstjóra A.P., þar sem lýst er
hlutdeiid veira í alvarlegum sjúk-
dómum og vikið að því, hvað hægt
er að gera þeim til varnar. Veiru-
, sjúkdóma sem fólk þekkir bezt eins
og t.d. kv»ef, infiúensu, maemusótt o.
fl. má iíta á sem toppinn á ísjak-
anum sem stendur upp úr sjónum,
undir yfirborðinu eru vaxandi grun
semdir um að veárur hafi úrslita
þýðíngu varðandi alvarlegustu sjúk-
dóma sem hrjá mannkynið. Einnig
hefur sú kenning komið fram að veir
ur séu hluti af okkar erfðarkerfi
(genetic equipment) fremur en að
þær séu utanaðkomandi árásaraðil-
ar. Hér er um að ræða tvö megin-
sjónarmið varðandi stöðu veira. 1
fyrsta iagi telja sumir vísinda-
menn að þeir séu að því komnir að
finna veiru sem veldur krabbameini
hjá mönnum. 1 öðru lagi er hin þýð-
ingarmikla kenning, að allir menn
séu fæddir með sáðkom hinnar skað
legu veiru sem hluta af náttúrlegri
erfðabyggingu. Þekktur hjartasér-
fræðingur hefur haldið því fram, að
veirur kunni að valda fyrstu æða-
skemmdum hjá börnum og ungling
um, sem siðar á ævinni komi fram
sem kransæðastifla (hjartakast eða
æðakölkun).
SA»KORN krarbameins
1 Bandarikjunum eru hjartasjúk-
dómar og krabbamein algengasta
dánarorsökin. Við það má bæta eftir
farandi alvarlegum sjúkdómum sem
ýmsir visindamenn telja líklegt að
rekja megi til veira, en það eru ýms-
ar tegundir af liðagigt, sykursýki,
Lymphogranulomatosis ónæmissjúk-
dómar og hrörnunarsjúkdómar í mið
taugakerfi. Mikið átak hefur verið
gert í veirurannsóknum að undan-
fömu og hefur þar vakið mesta at-
hygli, hið sennilega samband milli
veiru og krabbameins hjá mönnum.
Sumar af þessum rannsóknum hafa
leitt til þeirrar sérstæðu kenningar
að allar frumur innihaldi sáðkorn
krabbameinsins, þ.e.a.s. að við séum
fædd með þessi sáðkorn, sem hlufa
af okkar erfðauppbyggingu (gene-
tic ingredients). Þessi erfðaþáttur
eða erfðaeining, kon (gen) er for-
skrift fyrir framleiðslu á krabba-
meinsveiru. Undir eðdilegum kring-
umstæðum eru frumurnar útbúnar
með sérstökum hömlum sem halda
þessum konum (genum) í skefjum.
En svo getur eitthvað komið til sem
kveikir á geninu eða setur það af
stað og þá hefst myndun þessarai'
sérstöku veiru, sem kemur af stað
krabbameinsvexti. Þessi veira er
byiggð af eins kanar kjarna úr RNA
ribunucieogasit eða DNA desoxirib-
unucleogasit, en utan um kjarnasýr-
una er eggjahvítuhjúpur. Veira get-
ur einungis þróazt í þeim frumum,
sem hún sýkir og er að þessu leyti
frábrugðin bakteríum, sem vaxa i
frumsnauðu umhverfi. Veirur eru þvi
taldajr á mörkum lifandi vera og
dauðra hluta. Þessi tilgáta hefur ver
ið kölluð kenníngin um uppruna
æxla. Hún hefur verið sett fram af
tveimur visindamönnum við amer-
isku krabbameinsstofnunina í Beth-
esda, þeim dr. Robert J. Huebner og
dr. George J. Todaro.
Agreiningur
Ýmsir vísindamenn hafa lýst sam-
bandi milli veira og krabbameinsteg
unda eins og t.d. brjóstkrabba, leg-
hálskrabba, hvitblæðd, Lymphogran
ulomatosis, sarkmeina og sérstaks ill
kynjaðs bamasjúkdóms sem fundizt
hefur í Uganda í Afríku og nefnd-
ur hefur verið Burkitts Lymphoma.
Á síðustu mánuðum hafa komið fram
skýrslur frá nokkrum vísindastofn-
unum, þar sem lýst hefur verið veir-
um, sem sennilegt þykir að orsakað
geti krabbamein hjá mönnum, en um
þessi atriði eru þó enn mikill ágrein-
ingur meðal vísindamanna. Dr. Tod-
aro er einn þeirra sem dregur í efa
ýmsar niðurstöður í skýrslúm sem
eiga að benda til þess að veira geti
verið orsök krabbameins hjá mönn-
um. Hefur harnn á alþjóðaþingum
bent á að þær veirutegundir sem
hér sé um að ræða, komi og hverfi.
Þá hefur dr. Todáro og' aðrir vis-
iindamenn varað mjög við þeirri
bjartsýni að lækning á krabbameini
sé á næstu grösum. Niðurstöður vis
indarannsókna géfa til kynna að
mögulegt eigi að vera að halda
krabb&meini í skefjum. Þá verði eins
hægt að finna aðferð til þess að hafa
stjórn á þvi fyrirbæri sem setur
krabbameinsmyndandi erfðaeining-
una í gagn, þ.e.a.s. aðgerð til að
stjórna koninu (geninu) til þess að
halda hinum eðlilegu varnareigin-
leikum líkamans, ónæmiskerfi hans,
i réttu lagi. Það virðist langt í land
að slíkt sé framkvæmanlegt. Auk
þess sem talið er líklegt að sam-
band sé á milli veira og krabba-
meins, þá hefur einnig komið fram
sú íurðulega tilgáta að það geti ver
ið samband miiflli veira, seðstköJkun-
ar Oig kranisæðastáifiliu. Þessi k'enning
var sett fram af þekktum hjartasér-
fræðingi dr. George E. Burch við
Tulane-háskólann í New Orleans.
Hann hefur sett þessar kenningar
fram í þekktum læknaritum bæði í
Amerísku og Bretlandi.
COXAKIEVEIRA
Samkvæmt kenningu hans skemm
ast hjartaæðar hjá börnum og ungl-
ingum við veirusjúkdóma. Þetta hef-
ur i för með sér myndun á örvef i
æðaveggnum, sem á löngu árabili
breytist síðan í æðakölkun, en
hún einkennist af sári eða skemmd
á yfirborðsþekju æðarinnar, fitu-
söfnun og kalkmyndun í æðaveggn-
um. Við þetta þrengist æðaopið og
blóðstraumur truflast, þá getur þetta
leitt t.d. til kransæðastíflu. Dr.
Burch og samverkamönnum hans hef
ur tekizt að framkalla skemmdir i
kransæðum hjá músum með þvi að
sýkja þær með B-4 stofni á coxakie-
veiru, en þessi veira veldur sýk-
ingu í öndunarfærum og meltingar-
færum hjá börnum. Þessar tilgátur
um samband veira og kransæðasjúk-
dóma, andmæla ekki þeim kenning-
um sem settar hafa verið fram um
að mataræði og hár blóðþrýstingur
hafi áhrif á hjartasjúkdóma. Hér er
aðeins sett fram sú kenning að veiru
ígerð valdi fyrstu skemmdum á æð-
um, sem síðan versni smám saman
t.d. í sambandi við fæðu sem inni-
héldur mikið af kolesterol. Þá hefur
þvi einnig verið haldið fram að B-4
stofna coxakieveira geti átt þátt í
sykursýki. Sykursýki hefur verið tal
in eins konar enfðargallU sem flyzt
frá foreldrum til afkomenda. Sú
kenmng um veiruorsök útilokar eng
an veginn gildi erfðaþáttarins,
þ.e.a.s. að fólkið að erfðum sé næmt
fárir tiltekinni veirusýki. 1 Bret-
landi hefur dr. D. R. Gamble svo og
samverkamenn hans fundið sveiflu
við tíðni sykursýkistilfella hjá fólki
undir þrítugsaldri og sýnt fram á að
þessar sveiflur samsvara í stórum
dráttum tíðni sýkingu af völdum B-4
eoxactkieveiru.
BÓLUEFNI GEGN SVKI RSVKI?
1 hiinu þekkta brezka læknatíma-
riti Lancet hefur verið á það bent
að ef þessar kenniingar standist, opnd
þær möguleika á því að framleitt
verði bóluefni gegn syfcunsýki, em
benda jafnframt á að slíkt eigi
langt i land þótt það kunni ein-
hvern tima að verða framkvæman-
legt. Með framvindu veirurannsókna
hefur fylgt aukinn áhugi á veirum
sem mögulegri orsöik ýmdssa sjúk-
dóma í taugakerfi. Sumir þessara sjúk
dómia geta stafað af óvainalegum
viðbrögðum líkamans gegn algengum
veirutegundiuim, aðrir sj'úlkdómair til-
heyra hiinum svokölluðu hægfara
veirusýkingum. Hinar hægfara
veirusýkingar hafa mjög langan með
göngutíma, þar sem engin einkenni
koma fram mánuðum eða árum sam-
an eftir að veiran hefur komizt inn
i likamann. Dr. John Griffifth við
Dukelæknaskólann í Durham North
Carolina, sem rannsakaði samspil
veira og vissra fruma taugakerfis-
ins, hefur tekizt að einangra veir-
una sem líkist mislingaveiru frá
vefjum fólks sem hefur sérstaka teg-
und heilabólgu sem er langvarandi
taugasjúkdómur og kemur einkum
fyrir hjá börnum á skólaaldri. Þá
hefur hanm eiirunig sýnt firam á
virka mislingaveiru hjá sumum sjúkl
ingum með multiple sclerosis en það
er langvarandi sjúkdómur í mið-
taugakerfi bæði heila og mænu. Þá
hefur einnig komið- fyrir að bólu-
efni gegn nauðum hundum valdi
skammvinnri liðabólgu hjá börnum
og einnig hefur verið sýnt fram á að
bóluefni þetta örvar sérstaka tegund
af liðagigt hjá börnum til þess að
blossa upp um stundarsakir. Dr.
Rodney- Bluston í Los Angeles hef
ur tekizt að framkalia langvarandi
liðabólgu hjá kaninum með herpes
simplex veiru, en sú veira orsakar
áblástur hjá mönnum. Það er herpes
veira af stofni I sem veldur áblástri,
en herpis veira finnst i kynfærum
hjá fullorðnu fólki og er tahð að
hún berist sem kynsjúkdómur. Grun
ur lei.kur á að þessi veira eigi þátt í
leghálskrabba hjá konum. Við
Grady MemoriaJ Hospit.al i Atlanta i
Bandarikjunum var gerð ranmsók 1 á
konum með' leghálskrabba og kom i
Ijós að margar þeirra höfðu sýkzt af
herpis veirustofni II. Læknar í At-
lanta eru nú að afhuga áhrif herpis
veiiru á nýfædd böm, einkum bein-
ast rannsókmlr að skemmdum, sem
veiran getur valriið á heila og augum
hjá hörnunum.
VÖRUSALAN HVERFISGÖTU 44
Komið og kynnist hinu ótrúlega lága vöruverði.
Tilbúinn fatnaður og mikið af ódýrum srriávörum.
VÖRUSALAN HVERFISGÖTU 44
150 fm verzlunarhúsnæði
ttí leigu fyrir skyndimarkaði. Laust nú þegar.
Upp'ýsingar í símum 19290 og 16568 á kvöldin.
NÝ SENDING
SUMARKÁPUR
TERYLENEKÁPUR
HEILSÁRSKÁPUR
Kápu- og dömubúðin,
Laugavegi 46.
Þvottalaugarnar í Laugardal verða lok-
aðar fimmtudaginn 15. júní nk. vegna
viðgerðar.
Borgarverkfræðingur.