Morgunblaðið - 15.06.1972, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1972
Stórstúkuþing
á Akureyri
Akureyri, 9. júni.
STÓRSTtJKUÞING stendur nú
yfir á Akureyri, og sækja það
góðstemplarar víðs vegar að af
landinu. Þingið stendur í fjóra
daga og í sambandi við það eru
famar kynnisferðir um Eyja-
fjörð og S-Þingeyjarsýslu.
Stórstúkuþingið var sett i Odd
eyrarskóla í gærmorgun ki. 10
með ávarpi Ólafs >. Kristjáns-
sonar, stórtemplars. Þá voru
komnir til þings 60 fulltrúar auk
margra gesta. Eirikur Sigurðs-
son, fyrrum skólastjóri, bauð
gesti velkomna til Akureyrar. 15
félögum var veiitt stórstúkustig.
í gær voru umræður um skýrsl-
ur og reikninga, og einnig voru
starfshættir reglunnar ræddir.
Þá voru lagðar fram tiiUögur og
þeim visað til starfsnefnda. í
gærkvöldi bauð bæjarstjórn Ak-
ureyrar til sam.sætis í Skiða-
hótelinu. Valgarður Baldvin.sson,
bæjarritari ávarpaði gestina og
minntist m. a. hins merka starfs
IOGT á Akureyri, en hér var
stofnuð fyrsta Góðtemplarastúk-
an á íslandi árið 1884. Jóhann
Konráðsson og Stgurður Svan-
bergsson skemmtu mieð söng við
undirleik Jakobs Tryggvasonar.
Ólafur Þ. Kristjánsson, stór-
templar, þakkaði af hálfu gesta
með ræðu, en auk hans töiuðu
þeir Ingþór Sigurbjömsson og
Eiríkur Sigurðsson, veizlustjóri.
1 morgun hófst þinigfundur að
nýju og teldn voru fyrir niefndar-
álit. í kvöld fóru þinigfuliltrúar
tU Ólafsfjarðar og hugðust heim
sækja stúkuna Norðurstjömuna
í Dailvík í leiðinni. Á morgun er
fyrirhuguð ferð um Þingeyjar-
sýslu, en á sunnudag verða
þingfulltrúar viðstaddir guðs-
þjóniustu í Akureyrarkirkju en
eftir hádegi verður lokafundur
þingsins. Þá verður kosdð í fram-
kvæmdaniefnd stórstúkunmar til
næstu tveggja ára. — Sv. P.

W'Mi&M
(Ljósm. Georg.)
Gamla fólkið býst til iferðar.
Hveragerði:
GAMLA FÓLKIÐ
í SKEMMTIFERÐ
Hveragerði, 12. júní. I bauð vilstfólki frá Elli- og dval-
LIONSKLÚBBUR Hveragerðis | arheimilinu Ási í Hiveragerði i
skemmtiferð laugardaginn 11.
júní sl. Farið var til Eiyrarbakka
og Stokkseyrar, ekið var með
sitröndinmi og gamla fólkilnu var
boðáð upp á kaffiveitingar í
Þjórsárvieri. 86 vistmenn tóku
þáitt í þeseari ferð oig var almienn
ámæigja með han'a. V-oniast Llons-
menn til, að þetta geti orðiið ár-
legur viðburður.
— Geoirg.
- LITHAEN
Framhald af bls. 16.
Gyðinga í stjómartíð Rússa. Gyðing
ar í Eystrasaltslöndunum hafa verið
forgangsmenn í baráttu sovézkra Gyð
inga síðan á árunum eftir 1960.
Einnig hefur Litnáen ailtaf verið,
og er að nokkru leyti enn þann dag í
dag, strangkaþólskt land eins og ná-
grannalandið Pólland. Þess vegna hef
ur ríkt megn óánægja í Litháen með
það sem kaliað er fullum fetum sov
ézkar trúarofsóknir. Fyrir nokkru
fréttist til Vesturlanda, að 17.000 ka-
þólskir menn í Litháen hefðu mót-
mælt í bréfi til Leonid Brezhnevs, að
alritara sovézka kommúnistaflokks-
ins og Kurt Waldheims, aðalfram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna,
„skipulögðum trúarofsóknum" eins
og það var orðað. Þeir gagnrýndu
fyrst og fremst að vissir kaþólskir
menn væru sviptir atvinnu vegna trú
arskoðana. Það ber vitni um geysi-
sterka samstöðu, að takast skyldi að
safna ólöglega 17.000 undirskriftum
undir þetta bréf þrátt fyrir hættu á
hefndarráðstöfunum.
Áður en þessir 17.000 kaþólsku Lit
háar sendu frá sér þetta bréf höfðu
borizt fréttir um athyglisverð mót-
mæli Litháa gegn stefnu sovézkra yf-
irvalda. í október 1970 rændu Brazin
kas-feðgarnir sovézkri farþegaflug-
vél og neyddu flugstjórann til þess
að lenda í Tyrklandi, þar sem þeir
bíða dóms. Svipuðu máli gegndi með
Vytautas Simokaitis og konu hans,
sem reyndu að snúa annarri flugvél
til Svíþjóðar. Hjónin voru borin ofur
liði, og Simokaitis var fyrst dæmdur
til dauða, en kröftug mótmæli víða
um lönd leiddu til þess að dóminum
var breytt í þriggja ára vinnubúða-
vist. Frægast er þó mál sjómannsins
Simas Kudirka, sem í nóvember 1970
strauk af sovézku skipi um borð í
skip bandarísku strandgæzlunnar. —
Hann var hins vegar framseldur og
var dæmdur í 10 ára hegningarvinnu.
í réttarhöldunum bar hann fram að
eins eina ósk — að Litháen endur-
heimti sjálfstæði sitt.
„Frjálst Litháen“ var einníg sterk-
asta krafan í hinum alvarlegu óeirð
um, sem geisuðu um hvítasunnuna í
bænum Kaunas í Litháen. Neistinn,
sem kom af stað þessum óeirðum, var
útför 20 ára kaþólsks verkamanns,
Roman Talanta, sem brenndi sig til
bana á opinberum stað áf „pólitískum
ástæðum". Hundruð manna hafa ver
ið handteknir vegna óeirðanna, og
einn lögreglumaður beið bana. Fall-
hlífahermönnum var att gegn fólkinu
og sýnir það hve ástandið var alvar-
legt.
Einna athyglisverðast er, að meiri
hluti þátttakendanna í óeirðunum var
ungt fólk. Það sýnir, að lokaniður-
staða bókar minnar um Eistland virð
ist einnig gilda um Litháen — það er
að skipulögð innræting og rússaser-
ing i þrjátíu ár hefur ekki megnað
að brjóta niður mótstöðuvilja Eystra
saltsþjóðanna. Þvert á móti virðast
þær staðráðnar í að standa vörð um
þjóðleg sérkenni sin og efla þau. Mót
staðan gegn rússaseringunni virðist
einna sterkust meðal æskunnar í
Eystrasaltslöndunum.
Þjóðirnar við Eystrasalt hafa búið
við erlenda yfirdrottnun í hundruð
ára, og fram til þessa hafa þeir bjart
sýnismenn haft rétt fyrir sér, sem þvi
hafa haldið fram að þær muni einnig
lifa af rússneska yfirdrottnun og íil-
raun núverandi herraþjóðar til þess
að krossfesta draum þeirra um frelsi
og sjálfstæði.
- UPPELDISMÁL
Framhald af bls. 17.
semi leirsins og hinir óendanlegu
mótunarmöguleikar róa taugar barn
anna og veita þeim unun og fró, auk
gleðinnar, sem sjálf sköpunin vekur.
Ekki má gleyma þeirri gleði, sem
söngur, hljóðfærasláttur og ryt-
mik (hreyfing eftir hljómlist) hefur
á barnssálina. Söngurinn er oft allra
rauna bót, og er það alkunna hversu
mikið er sungið á leikskólum og dag
heimilum, og hversu mikið börnin,
sem dvelja þar, kunna yfirleitt af
ljóðum og lögum. Það er sungið bæði
úti og inni. Hin síðari ár hefur böm-
um á leikskólum og dagheimilum hér
í Reykjavík verið gefinn sifellt meiri
kostur á að leika frjálst á alls kon-
ar ásláttarhljóðfæri, trommur, þrí-
hyrninga o.fl. og rytmik heldur von-
andi smám saman innreið sína á
stofnanirnar. Vekur hljómlistin og
rytmikin óskipta ánægju barnanna,
ef vel er á haldið.
Allt, sem heilbrigða gleði og nautn
vekur, er tilfinningalífi barnanna til
eflingar og vemdar.
Oft heyrist, að börn læri ekki neitt
í leikskólastarfi, þau „bara
leika sér“. En einmitt í leik læra
böm eðlilegast og bezt, vegna þess
m.a. að þau hafa áhuga. Greindar-
þroski eða vitsmunaþroski bama er
örvaður með ýmsum hætti í leikskóla
starfi, án þess þó að börnunum sé
íþyngt með nokkurri kennslu í
venjulegri merkingu þess orðs. Völ
er á margvislegum uppeldisleikföng-
um, sem hæfa hverju þroskaskeiði,
skerpa athygli barnanna og minni,
skírskota til hugsunar og hug-
kvæmni. Má hér til nefna margvís-
leg mynda- og röðunarleikföng,
myndaþrautir (púsluspil), margar
gerðir af kubbum og mekkanóum.
Slík leikföng veita börnunum þrot-
laus viðfangsefni, sem hvetja
til hugmyndaflugs og sköpunar.
Á þessu sviði sem öðru er hlutur
fóstrunnar veigamikill. Fóstran á að
vera fræðari í þess orðs beztu merk-
ingu. Hún á að fræða bömin um líf-
ið í kringum sig á einfaldan hátt.
Einu sinni á dag a.m.k. safnar hún
barnahópnum saman (einkum eldri
börnunum) til svokallaðra „samveru
stunda". Fóstran talar við bömin,
segir þeim sögur við þeirra hæfi,
mátulega langar á einföldu og góðu
máli og um efni, sem þeim eru hug-
stæð. Það er gamall og góður ís-
lenzkur siður að segja börnum sög-
ur og fara með vísur og þulur fyrir
þau og syngja með þeim. Þessa
góðu og gömlu uppeldishefð okkar
ber að efla. Með þvi að lesa fyrir
bömin og segja þeim sögur gefst
tækifæri til margra hluta í senn: að
veita börnunum ánægjustundir, róa
þau, fræða þau, efla mál-
þroska þeirra, orðaforða og mál-
skilning, venja þau á að sitja kyrr
og hlusta og einbeita athygli sinni
um stund. Þetta er mikill og hollur
lærdómur fyrir börn á þessum aldri.
Sögurnar eiga fyrst og fremst að
fjalla um „ævintýri" hversdagsleik-
ans, en mega ekki vekja ótta eða
ugg með börnunum. Þær eigá að vera
einfaldar í sniðum með fallegum og
skýrum myndum, á mjög einföldu
máli og stuttar, en smám saman, eft-
ir þvi sem þroski barnanna krefst,
eiga þær að vera efnismeiri og lengri
og með fjölbreyttara og auð-
ugra orðavali. Það gefur auga leið,
að börn, sem mikið er talað við og
lesið er fyrir, heyja sér meiri orða-
forða og skilja betur mælt mál en
hin, sem vanrækt eru á þessu sviði.
Sannleikurinn er sá, að skortur
á eðlilegum málþroska, eðlileg:
um orðaforða og orðskilningi, háir
mörgum börnum við lestramám og
skólanám almennt. Skemmtilegt og
gagnlegt er einnig að örva börnin
til að tjá sig í mæltu máli með þvi
að láta þau leika sér með handbrúð-
ur. Vekur þetta mikla ánægju meðal
bamanna. Handbrúður hafa verið
notaðar með frábærum árangri til að
fá feimin og fámál börn og börn,
sem stama, til að tala frjálslega.
Margt annað er gert til að örva
greindarþroska bamanna og veita
þeim raunhæfa fræðslu um ýmsa
hluti í umhverfi þeirra, þótt það
verði ekki rakið nánar hér. Nú þeg-
ar skákíþróttin er efst á baugi og
Island í brennidepli í skákheiminum
má geta þess til gamans, að ég las
nýlega í fréttum frá Uppsölum í Sví-
þjóð, að s.l. ár hefðu verið gerðar
tilraunir með að kenna eiztu börn-
unum i leikskólum þar (þ.e. 6 ára
börnum) að tefla skák. Reyndist
mjög auðvelt fyrir börnin að læra
undirstöðuatriðin. Fylgdi sögunni, að
þeir, sem tilraunina gerðu, hefðu
aldrei haft leikefni, sem haldið hefði
áhuga barnanna föngnum jafn lengi
í einu. Talið er, að skákin örvi fé-
lagsþroska bamanna, þar sem þau
læra að fylgja reglum. Skákin get-
ur einnig haft jákvæð áhrif á til-
finningalif bama, einkum þeirra,
sem hlédræg eru og eiga erfitt með
að taka þátt í frjálsu félagslífi. 1
skákinni öðlast þau jafnræði innan
hópsins og ákveðinn sess. Fyrir
greindarþroska barnanna er stókin
örvandi, þar eð börnin standa
frammi fyrir vitsmunalegum vanda-
málum, sem þau eiga að leysa á eig-
in spýtur og eftir eigin getu. Böm-
in kærðu sig ekki um hjáip i þess-
um efnum. Áberandi þótti, hversu ró
andi áhrif skákin hafði á 6 ára
börnin, sem oft em haldin
hreyfióróa, enda þjálfar hún
einbeitingarhæfileika þeirra.
Þetta hefur ekki verið reynt mér vit
anlega í leikskólum eða dagheimil-
um hér á landi. En þetta mætti sa'nn
arlega reyna í þeirri leikskólastarf-
semi, sem rekin er, í 6 ára deildum
bamaskólanna. Skýt ég þessari hug-
mynd hér með að þeim kennurum
eða fóstrum, sem hafa þessar deild-
ir með höndum. Að sjálfsögðu er
ekki sama, hvaða aðferðir eru not-
aðar við kennsluna, og þarf að fara
að henni með gát.
Ég hef reynt að gera hér grein
fyrir uppeldisáhrifum þeim, sem dag-
vistunarstofnanir geta haft og hafa
á böm á forskólaaldri.
1 daglegu tali gerum við greinar-
mun á tvenns konar dagvistunar-
stofnunum. Við tölum um leikskóla,
þegar börnin dveljast aðeins 4 stund
ir á dag á stofnuninni, en daghekn-
ili, þegar stofnunin er opin
allan daginn allt upp í 11 tima.
Börnin fá og máltíðir á dagheimil-
um.
En hér ber að minnast, að ekki
fer fram leikskólastarfsemi í orðsins
réttu merkingu á öllum þeim stofn-
unum, sem kölluð eru dagheimili eða
leikskólar. Til þess að um
leikskólastarfsemi sé að ræða, sem
það nafn á skilið, þarf sérhæft starfs
lið eða fóstrur, sem hafa yfir að
ráða tilteknum uppeldislegum leik-
föngum og viðfangsefnum við hæfi
barna og annarri aðstöðu, er geri
fóstru og börnum kleiít að njóta sín.
Dagvistunarstofnanir án þessara of-
angreindu þátta eru ekki uppeldis-
stofnanir, heldur miður heppilegar
gæzlustofnanir.