Morgunblaðið - 15.06.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1972
Ólafur Sigurðsson skrifar frá Bandaríkjunum:
Stjórnmálamenn eru 10 til
15 árum á eftir almenningi
— segir dr. George Gallup í viðtali við Morgunblaðið
Við mjóa götu í friðsælu
umhverái í háskólaborgmni
Princeton, stendur gömul,
snyrtileg tveggja hæða bygig-
ing. Þetta eru höfuðstöðvar
hinnar frægu Gallupstofnun-
ar, setn var fyrsta stofnunin,
sem sinindaði skipulegar, vís-
indalegar skoðanakannanir.
Hún var stofniuð árið 1935 og
hefur nú umboðsfyrirtæiki í
28 löndium, og aðra stairfsemá
í 20 löndum tdl viðbótar.
Ég hitti dr. George GalLup
í slkrifstofiu hans. Hann er ró-
legur c% Mýlegur maðiur,
skýr í fraimsetmdngu, og hef-
ur miklu meira gaman af að
spyrja spuminga en að
s-vara þeim. Með honum var
einn af hans nánusfiu sam
starfismanmum, Oharles Roll,
höfundtux nýúittkomdnnar met-
sölubókar, sem hedtir „hopes
and Fears oif tihe Atnerican
People“. Hann er hressilegux
feitlaginn maðiur, sem gerir
grín að sjáifum sér og íalar
mikið um mat.
Það kemur sjátfsagt fileir
um á óvart en mér, að svo-
köluð Gaullupstofiniun ber sig
ekki. Til að standa undir
kostnaði rekur Galiup aðrar
ramnsóknarstofinanir, undir
öðirum nöfinum, sem sinna
markaðsrannsótonum og öðnu
slikiu.
Mér 'kom mjög á óvart gest-
nisnin, sem ég mætti. Eftir
fiveggja tíma samiræður buðu
þeir mér í hádegismat, sem
stóð á þriðja klukkiutíma.
Var helzt að sjá að þeir
hefðu ekki annað að gera
þann daginn.
Dr. Gailup spurðd mikið um
Island. Þegar hann frétti að
þar væru engar kerfisbuindn-
ar kannanir, aðeins síma-
'kannanir af og tii, sagðii
hann:
„Ég spái því að stjónnmála-
mennimir ytokar yrðu hissa,
ef þeir vissu hvað fiðlkið er
að huigsa. Okkur virðist þeir
vera 10 til 15 árum á eftir al-
menningi, þar sem engar
kannanir hafa verið. Margir
þeirra trúa etoki skoðana
toönnunum, þegar þeir hafa
aðganig að þeim.“
Hvað um gildi símakann-
aina?
Þær hafa þann kost að
vera ódýrar og filjótlegar.
85% heimila í Bandaríkjun-
um milli- eða yfirstéttum.
heimddin eru nær undantekn-
in.galaust hjá fáitækasta fiólto-
inu og því yngsta. Símakann
anir hafa því tilhneigingu til
að endurspegla skoðanir full-
orðna fóiltosins í fjárhagsleg-
um midili — eða yfirstéttum
Það er kannski þess vegna,
sem republikanar koma að
staðaldrí 5—10% betur út í
símakönnunum en viðtals-
könnunum. Þá er aHtaf mik
ill fjöldi, sem segist vera
óákvieðinn eða viill ekki svara
spumingum í sima. Símakann
anir geta samt verið gagnieg-
ar, sérstaklega þegar fjallað
er um mál, sem ekki eru við-
tovæm, svo sem markaðsrann
sótonir. Þær hafa ektoi komið
vel út úr kosningaspádómum.
Því hefur verið haldiö
fram að skoðanakannanir
hvetji leiðtaga til að elta
duttilunga fóltosins í stað þess
að leiða það?
Það er ekki s'kyMa leið-
toga í lýðræðisrítoi að fyigja
öl'lum óskum almennings, ei»
það er nauðsynlegt fyrir
hann að vita hvað fiólkið er
að hiugsa. Ég álit ekki að allt
sé rétt sem almenningur kann
að vilja. Það á að líía á skoð-
ama'kannanir eins og hitamæli,
sem mæJir hitann, en hefur
ektoi áhrif á hann. Ég er sam-
miála Churchi'il, þegar hanm
sagði:
„Ekkert er eins hættulegt
og að ldfa í hinu ótrygiga and
rúmslofti Gallupkannana og
vera alltaf að mæla í sér hifi
ann. Til er aðeins ein skylda,
aðeins ein leið, að reyna að
vita hvað er rétt og óttast
ekki að segja og gera það,
sem maður firúir að sé rétt.“
Kannanir eru sérfiega mikil-
vægar fyrir leiðtoga otokar
tíma, sem þurfa að fást við
fjölda fulltrúa hagsimunahópa
sem aliir teija sig vita, hvað
fiólto er að hiugsa.
Er þönf á stooðanatoönnun-
um, þegar kosningair. fara
fram á fiárra ára fresfii og
gefa vísbendin,gu um sjónar-
mið fóltes ?
1 atonennasta stoilningi gefa
toosninig'ar viistoendingu um
steifinu fölk.si ns. En að nota
þær sem mælitovarða á ein-
stöto mádefini er hiæfituLegt.
Við höíum fjölda dæmá,
Hoover sigraði A1 Smitti í ifoc
sefiaitoosninigunum 1928 með
mitoLum meirihliuta. Þar sem
Smifih hafiði viljað afilétta vin
banninu taldi Hoover sig
hafa umboð til að halida því
áfram. En fjónum árum
seinna kaus aimenningur með
70% á rnótd 30%.að aflétta
banninu. Kosndngarnar hötfðu
eiktoi verið um bannið, heldur
um Hoover og Smith, og fjöl-
margt annað. Þetta er aðeins
eifit dæroi af mörgtuim. Saimt
erum við alltaf að sjá leiðitoga
velja eitt oig eitt atriðii úr
sfiefnustorám sinurn og Lýsa yf
ir umiboði til fraimtevæmda,
sem enigin ástæða er tH aið
ætla að ahnenningwr ha.fí í
rauninni óskað etftir.
Er ekiki hætta á að skoö
anatoannanir haifi áhritf á úr-
slit kosninganna frekar e«
að veita innsýn í afisfiöðu kjós
enda?
Til að svara- þessari spujrn-
ingu að gagini, verðurn við að
gera otokur grein fyrir viss-
um staðreyndium. í flestum
iöndum ec verulegur Wluti
þinigmanna toosinn fiil lífsbið
ar, Þeir ná teosniingu einu
sinni. Það er ekki feægt aö
fella þá. Öll kerfi tiil aið velja
firambjóðendtur eru búin til
af atvinnustjómmá'lamönn-
um. Þeir feafa ekki breyting-
ar í huga. Prófikjör hafa al-
varlega galla, sérstaklega
þann, að fiáir aðrir en- hörð-
ustu, floktosm.enin sinna þeim.
Þannig mætti lengi telja, til
að benda á innbyggða tregðu
í toerf inu.
Það væri bam.ailegt að
halda því firam, að emginn léti
leiðast 'tdl að fylgja iikamleg-
um slgurvegara. Bn megin-
hluti fiólltas hefiur ákveðwairi
skoðanir en þetta. Lítum á
Goldwater — Johnson kosin-
ingamar í Californíu 1964.
Löngu áður en 'tojöardeildum
var lotoað á Vesturströndinni
fóru að berast fyrstu tö(Lu,r af
Austursfiran.dinini. Það varð
straix ljóst að Goldwater
myndd tapa með mitolum raun.
Þráitt fyrir þetta var engan
mun hægt að sjá á fýlgi Godd
waters frá því urn morg-un-
inn. Eniginn bjóst við að Ge-
or.g Wallace sigraði fiorseta-
kxxsndngamaur 1968, en tóu
mi.iljóni,r manna kusu hann,
tii að tjá s.ímair stox>ðanir.
Getur ektoi orðalag spurn
ingarinnar máðið úmslitfum u,m
.wardð?
Vissulega. Ég hief sjálfur
eybt meiiri ttaia X þennan þátt
.stooðanalkainnana en í alla
hiina saumantagt. Sipuming,
,sem á að nofia í almenmri
taönnjun verðuo: að upptfýia
iTiörg sikilyrði, Hún verður
að tfjaHa um mitai'livæig rriál
efni, verður að vera orðuð
þan-nig að hú« taomist að
tojarna mál.sins, hún verður
að vera öUum sikiijaunLeg, og
hún verður að vera aigertega
Muttaus í firamsetfnimgu og
meðferð mál-eifinds,ins. Ef eto-
hver heddur að þebta sé auð-
velt má hann gjarna» reyna.
Einn,i regLu verður aíltaf
að fylgja, hvemig sem toönn-
un er -framtovæmd, um hvað
sem hún fjaUar, og hversu
etaföld sem spuimmgin er.
Enga spurníngu rná nota,
tyrc en búið er að prófa hana
rætoiiega og kanna fiii Mítfar
öLl áhrdf hennar. GaJOup
.sbotfnnrato hefur sérstaka
atofinun, sem sbarfar á öðr-
um stað, til þes,s etos að
prófa .spurntogar. Það er of
flóteið mál til að lýsa hér, en
það er vandað mjög til spucn
toganna,
Geta etoki könnunarstofn-
andr haft póídtifek áhritf, með
því að ákveða hvenær og
hvwt spyrja ei,gi um viðkvœm
mád?
Það væri hægt að búa til
seriu af spurnto'gum, sem
hver fyrir sig væri réttmæt,
en verfcuðu sameiginlega með
eða mófii tiLtetonu málefn-i eða
flokíki. En sllkt gæti aldrei
gengið lengd. Lesenidur og rit
stjórar yrðu. filjótir að fiinna
að með könnunmni væri ektei
lengur verið að iedta upplýs-
inga, hieldur berjast fyrdr mál
stfað. Galiiupsitofnunin gæti
aldrei gert slilkt, því að við
höfium á»kri fendiu r að otokar
þjómustu af ÖUum hugsanieg-
um póttiitíiskum Litarhæbti. Við
höfum ekki efind á að missa
netoia iþeirra.
Val efireis x sipurindngar er
venjulega augljóst af firétt-
uam. Þá fáum við otft beiðnir
firá ritstjórum og ábendingar
frá einsitakldngum. Auk þess
spyrjium við al'l'taf alan.en.ning,
á nodckunra vi'kina fresti,
hiver séu mitoidivægusbu. mál-
efindni.
Ein tegund S'pumimga er
sérstaWega varhugaverð. Til
dæmlis: Viltf þú lengja fangeLs
isdóma, fciil að minntea glæpi?
Hér er játavtæbt takítnarte not-
að sem beita, til að fá fiólttc titt.
að falLast á aðgerðir, án þess
að samband sé sannað á milld
þessaira feLuta. Önnur 'tegund
fjaittar um góðar fyrdrætlanir.
Fiestir svara játandi, ef þeir
eru spurðiir hvort þeir ætli
að gera eitthvað igott, svo sem
lesa góða bók eða gefa til
lítanarmála. Það er eklci eins
vist að þeir geri það.
iHveriniig er heag t að tryggja
hLutleyisd og heiðarleika
þeinra sem spyrja ?
Ég ætta fiyrst að segja frá
hverjir það enu. Ottdcur hefur
gefizt bezt að nota toomur.
Þær eru samviz/tousamari og
fara bebur eftir fyrinmættuim.
en kartonenn, Eðli stanfsins
vdrðist eiga vel við þær.FIest
ar enu miðattidra toonur, með
rai'ðlungs'menm'tHm, gi-ftar og
eiga böm, og hafa gaman af
að vimma autoas'törif. Við leit-
um otftast að þessum texonum í
'gagtnjuflm menn, sem hafa víð
fiælk tenxgsl við s.amfélagið,
S'W sem skólastjóra, presta
og riibstjó.ra bttaða. Sumar eru
þjáltfaðar af svæðisstjóra, aðr
ar á námisikeiðum og sumar
þurfe e&toi aranað en kemnsttU'
ÍJóik. Síðain láit'uwn. við þær
prófia notókur Viðbött, tiil 'aö
sjá hvernig þæar stfanda sig og
sjá hversiu vel þær halrLa saro.
ræmd. Við hringjuim reglulega
í. n.oktourm. hLuta þeirra sem
rætt hefiuir verið við, tii að at
huga hvortf það hafi raum
vemlega átt sér stað. Annars
gæti orðið freistandi að fylia
úit eitt og eibt foirm heima fej-á
sér á tovöld!to.
Hverau nátovæmtega. stoýra
blöð og firéttastofinandr Érá
'Steoðanantoöinnunium ?
GalLup stofnunin hefur nú
senit firá sér vdtoulega kannan
ir síðarn 1935. Ég hef attdrei
orðið 'þess va,r að arðaiiagi eða
taniihaldd hafii verdð breytt, biJ
að faHa að stefinu nottckurs
Maðs Ri'bstjómr skrLfla að
sjálfisöigðiu ei,gi» fiyrinsagtniir
og stybba eftir þöirfum. Því er
etoki að Leyna að nýtt há-
mark vonleysis kvíöa ag ótta
á greiðard leið á forsíðu, en
ifiriðlsæld og örygigiisttxienjnd.
Við feafiuon veriö saicaðir
um að haLla á báða flotoka,
en jafinvel Xauslegasta athug-
un aísanmar það. Áðiur fyrr
heyrðuet otft dyilgjur um það,
að við haigræddium tölum i
laumí, eftir eigin skoðunu.m..
Þessa-r raiddir mega feeita
þagnaðar.
Eru toosninigaspár nauðsyn
legar sólaurhring fyriir toosn-
ingaæ?
Saranteitourinn er sá, að úr-
slit skoðanatoönnunar geta
aldred orðið spádómur firam í
tímamn. Úrslit eru eins og
Ijósmynd af áistandiniu eins
og það var, þegar fólto var
síðast spurt, ektoi eins og það
verður í firaanitiðánnd. Kannan
ir enu aiitaf nokkuð á etftir
raunverwleikanum. Venju
lega steipta tveir dagar engu
máld, en í toasmimgum geta þeir
skipt máli. Það er vairXa nottok
u.r sbétt manna, sem hættir
jafm mitelu og við gerum fyr-
ir hverjar toosningar. Press-
am verður gífurleg. Etf illa
tekst til, stöndum við varnar
lausir Ærammi fyrir ölLum
heimdnum.
Það má deila um gagn-
semi þess að toanna hvennig
fólk 'kernur til með að kjósa
skömimu fyrir kosningar, en
kjörstjórnir Láta ekki neinar
upplýsinigar af hemdi aðrar
eai lakaböLur. Þær geta ekki
sagt hverniig komur kusu,
Iwernig unga fóttteið katus,
hvemig minndMiutahópar
tousiu ojs.frv. Em þetta eru
vissuiega gagnlegar uppttýs-
iingar. Næst þegar þið Xieyrið
þær viitið þið hvaðan þær
toomw. Þeirn er líka treyst-
andd. Bf litið ier á síðustu n.Lu
kosntagar í Bandaríkjunum
var firávi'k Gal'iupstofinunar-
ininar aðeiinis 1,4% frá lokatöl
uim og I síðustu þremur aðeins
0,9% Síkoðamakannanir geta
gefiið toosninigum rneira gildi,
þeigatt' hægt er að átta s-ig á
bjvar breytingar haifa ábt sér
stað ag hvers vegna.
Nú hafa stooðamatoammamir
brugðizt iilla, eins og í for-
setateosnimgiunum í Bandarílkj-
wmwm 1948 og þingikosninigiun
um í Bretiandi 1970. Hvað
veldur?
Svarið er einfaldlega það,
í báðlum tiivikum, að aðfierð
ir þær, sem notaðar vonu,
reyndust ekki fulLnægjandi
við þessar aðstæður. Etftir
1948 fór fram attlsherjar end
urstooðun á öltt'U toerfinu og
ma.rgt kom i ljós, sem þurfti
að breyta og Lagfæra. Til
dæmis var geragið út frá þvi
að flábt myndi breytast á síð-
ustu tíw dögunum og þvi
skýrslur firá fjarlægum rLkj-
um sendar i pósti. Þá toom í
Jjós að úrtakið var eteki nógu
vamdað. Eimniig sýndi siig að
fimma 'þurfiti betri leiðir til að
reitana þá, sem ekki kjósa,
Fjölmörg fleiiri smærri atr-
iði komu í ljós. Brezku stofn-
amir notifærðu sér ekki þessa
reynsttu, enda sýndi það sig
aið þæir brugðust af mærri öli-
uim sömu ásteeðum.
Sannileiltourinn er sá, að eng
ar bvær Ikosningar eru einis
Oig því er niauðS'ynlegt að end
urskoða altta þæbtd sikoðana
könnunar fyrir hverjar toosn
iragar. Við höifufln gert þebta
fyrir hve.rjar kasningar c*g
nálkvæmni otokar hefur farið
sböðugt vaxandi.
Getur toomið að því að s'tooð
amateammamiir verði svo fiull-
toommar að kosrainigar verði
óþarfiar?
Það verður alidrei. Ég er
viss um að kannanir verða
aftast næriri sanni, en étg er
jafinviss 'um að vilflur looma til
með að eiga sér stað, af ag
tll.
IÉg spái þwí að sá tími sé
'Stamimt undan, að stooðatna-
kannanLr túltoi og skýri þró
uini toosniinigabaráttunnair og
úmslitim sjáLf, en hætti að
telja hiwer er fnemstiur á hverj
um tíma.
Með dr. Galljip og Charlew 'RoU í Prmceboom.