Morgunblaðið - 15.06.1972, Blaðsíða 17

MORGUNB'LAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1972 17

^lÉll . »' umhverfí manns iiii nllitll
JI1
Dr. Svend-Aage Malmberg haffræðingur:
Losun efna í sjó III
Eins og sagði i fyrstu greininni
um losun efna í sjó, þá eru flestar
þjóðir Vestur-Evrópu aðilar að
Osló-sáttmálanum um reglur varð-
andi losun efna í sjó. Aðstaða Is-
lendinga, sem eiga allt sitt undir
sjávarafla, er á þessum vettvangi til
tölulega erfið, þar sem vestur.mörk
svæðisins, sem sáttmálinn nær til, eru
á næsta leiti, og einnig eru þjóð-
ir Vesturheims ekki aðilar að sam-
bærilegum sáttmála. Úr vestur-
átt berast aftur bseði vindar og haf-
straumar hingað til lands — sbr.
meðfylgjandi myndir, —- svo mengun
sjávar af völdum annarra þátta en
losumar getur einmig orðið okkur
dýrkeypt.
Alþjóða ráðstefna um varn-
ir gegn losun úrgangsefna í sjó, sem
haldin var í Reykjavík á vegum is-
lenzku ríkisstjórnarinnar i apríl s.l.
samþykkti uppkast á umræddu sviði,
og verður það lagt fyrir ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna um umhverfis-
mál, sem haldin verður í Stokk-
hólmi í sumar. 1 uppkastinu er gert
ráð fyrir að þjóðir utan Osló-sátt-
málans virði ákvæði hans á því
svæði, sem hann nær til. Aðildar-
ríki Osló-sáttmála hafa einnig skuld-
bundið sig til að fylgja reglum hans
Framhald á bls. 26.
Vfirlitsin.vnd af meginvindum á Norðurhveli — flatarmynd og þver-
skurðarmynd A: austan vindar og V: vestan vindar.
Hafstraumar Norður-Atlantsliafs
MS Miðjarðarstraumur syðri
MN Miðjarðarstraumur nyrðri
MG Miðjarðargagnstraumur
GU Guayanastraumur
KR Karabiskistraumur
FL Floridastraumur
AN Antillustraumur
GO Golfstraunuir
KA Kanaríski straiimur
NA Norður-Atlantsha.fsstnaiiiniur
N Noregsstraumur
IR Irmingerstraumur
AÍ Austur-lslandsstraumiir
AG Austur-Grænlandsstraumiir
VG Vestur-Grænlandsstraumur
L.A Labradorstraumur
Pólfronturinn i hafinu er á mótum
heitu og köldu straumanna
fyrir norðan 40° norður-
breidd.
Valborg Sigurðardóttir:
Leikskólastarfsemin á dagheimilum
og leikskólum og uppeldisgildi hennar
í síðustu grein var rætt um áhrif
leikskólastarfseminnar á dagheimil-
um og leikskólum á hreyfiþroska
barnsins og félagsþroska. Var lögð
áherzla á, hversu mikils virði hinn
frjálsi leikur og fjölbreytt leiktælki
væru til að efia og styrkja bæði
fíngerðar og grófgerðar hreyfingar
barnsins. Einnig var rætt um gildi
félagsskaparins, sem þessar stofnan-
ir veita börnunum, og hvernig hann
getur stuðlað að jákvæðu uppeldi
bamsins.
Skulu nú rædd áhrif leikskóla-
starfseminnar á tilfinninga- og
greindarþroska barnsins. Eins og
vikið var að í síðustu grein er barn-
ið á forskólaaldri meiri tilfinninga-
vera en vitsmunavera. Börnin eru á
valdi tilfinninga sinna. Er því ljóst,
að leikskólastarfsemi getur haft mik
il og afdrifarík áhrif á tilfinninga-
líf barnanna á þessu viðkvæma mót-
unarskeiði tll ills eða góðs. Hlutur
fóstrunnar er hér mjög mikill.
Á aldrinum 2VÍ>—5 ára, eða þar um
bil, ganga börn á þroskaferli sínum
gegnum timabil, sem kallað er
þrjózkuskeið. Þrjózkuskeiðið telst
eðlilegt þroskafyrirbrigði á þessum
aldri, a.m.k. að vissu marki. Hinn
vaknandi vilji bárnanna og sjálfræð
isþörf lætur mjög svo til sín taka, að
þau kunna sér ekki hóf, verða
óvenju óhlýðin og þrjózk. Oft eru
þau erfiðust foreldrum sínum, sér-
staklega móður sinni. Ekki þarf það
að vera vegna þess, að foreldrarn-
ir séu verri uppalendur en aðrir full
orðnir sem börnin umgangast, held-
ur af því að það eru foreldrarnir,
sem skerða sjálfræðisþörf þeirra
mest, standa fyrir flestum boðum og
bönnum, og e.t.v., einnig af því að
þeim þykir vænst um börnin og þá
leyfa böm sér mest við foreldrana.
Á þessu þrjózkuskeiði getur verið
mjög heppilegt að láta barn njóta
leikskólavistar og komast undir
handleiðslu þjálfaðrar fóstru ein-
hvern hluta dagsins m.a. til þess að
hvíla móður og barn hvort á öðru.
Þó skal hér tekið fram, að nauð-
synlegt er að fara að með gát í upp-
hafi er börn hefja dvöl á dagvist-
unarstofnun. Verður að gefa börn-
unum nægan aðlögunartíma, leyfa
þeim að vera aðeins stuttan tíma í
einu fyrstu dagana og gera ýmsar
ráðstafanir til þess að tilfinningalif
þeirra biði ekki tjón af hinum
snögga skilnaði við móður sína og
fjölskyldu. Því yngra sem barnið er,
því varlegar þarf að fara í þess-
um efnurn.
Það er ótrúlega algengt, að börn,
sem talin eru með afbrigðum
,,óþekk“, fyrirferðarmlikW og þrjózk
heima hjá sér, reynast fyrirmiyndar
leikskólabörn, skemmtileg og vinsæl
af fóstrum sem börnum. Hins vegar
getur þessum sömu börnum verið til
finningaleg ofraun að vera fjarri
heimili sínu allan daginn á dagheim-
ili. Tengsl þeirra við fjölskylduna
rofna þar um of og hóplífið er þreyt
andi til lengdar, enda er hætt við,
að börnin njóti sín ekki sem skyldi
sem einstaklingar.
Hvers vegna verða þessi þrjózku
og fyrirferðarmiklu börn svona far-
sæi og skemmtileg í leikskólanum?
Skýringin er venjulegast sú, að
orkumikil, hugmyndarik og skapstór
börn njóta sín betur á þessu erfiða
skeiði í leikskólastarfi heldur en í
venjulegu heimilislífi á borgarheim-
i'li, sem fremur eru sniðin við hæfi
fullorðinna en barna.
í leikskólanum fá börnin útráis
fyrir athafnaþörf sína og lífsorku,
fá að hreyfa sig eðlilega og nokk-
urn veginn átölulaust og geta því
leikið sér af lífi og sál. Auk þess
eiga börn é þrjózkuskeiðinu miklu
auðveldara með að lúta almennum
reglum, sem hópur fylgir, heldur en
persónulegum og tilfinningaþrungn-
um boðum og bönnum foreldranna.
Enginn vafi leikur á þvi, að frá geð-
verndarsjónarmiði er börnunum létt
ir að vera að heiman nokkra tíma á
dag í félagsskap jafnaldra sinna í
góðum leikskóla, þótt það sé hins
vegar vafasamur ávinningur, ef
baminu er íþyngt með 8—9 stunda
dvöl á dagheimili, þótt þau að öðru
V-alborg SigurðwrdóHlir.
leyti hafi upp á sömu kosti að bjóða
og leikskólinn.
Leikskólastarfsemi býður börnun-
um upp á margvisleg skapandi störf,
sem hafa meira geðverndargildi fyr-
ir böm á þessum aldri e nokikr-
ir aðrir leikir. Á ég hér við
að teikna, lita, mála með vatns
litum, fingramála, hnoða leir og móta
í sand. Nú á dögum fá sennilega
flest börn að teikna og lita frjálst i
heimahúsum, en að vatnslita, fingra-
mála og hnoða leir, svo að nokkru
nemi, efast ég um, að algengt sé. Sú
sköpunargleði, sem þessar „listgrein-
ar“ veita, verkar um leið ótrúlega
róandi á börnin, ekki sízt þau, sem
erfiðust eru. Leirinn er ómetanlegur,
ekki sízt á löngum og dimmum vetr-
ardögum, þegar mikil innivera er
óhjákvæmileg. Mýkt og undanláts-
Framhald á bls. 28.