Morgunblaðið - 11.11.1972, Side 12

12
MORGUNB'LAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 1972
Með tæknilegri þróun ljós-
bogaofnsins hefur orðið geysi-
leg bylting í stálframleiðslu á
undanförnum árum. Risið hafa
upp víðs vegar um allan heim
hinar svokölluðu dvergstálgerð-
ir (mini-mills), sem draga nafn
sitt af smæð verksmiðjanna mið
að við hinar risastóru stálverk-
smiðjur, sem áður voru nauðsyn
legar til að geta framleitt stál á
samkeppnisfæru verði og urðu
að hafa milljóna tonna ársaf-
köst. Hins vegar er verksmiðja
álitin dvergstálgerð, sem hefur
allt að 1 milljón tonna ársaf-
köst, þótt algengast muni vera
að ársafköst þeirra séu frá 100
þús. upp í 500 þús. tonn. Aðal-
hráefni ljósbogaofnsins er brota
jám, sem bútað hefur verið nið-
ur í hæfilegar stærðir og að-
greint eftir járntegundum, en
þó hefur á síðari árum ný að-
ferð við hreinsun málmgrýtis
rutt sér mjög til rúms, þannig
að víða er blandað saman
brotajárni og hreinsuðu máim-
grýti og gerir þannig dvergstál
gerðirnar óháðari brotajárns-
markaðnum.
Dvergstálgerðirnar eru aðal-
lega staðsettar þannig, að þær
þjóni ákveðnu markaðssvæði og
að hráefnið tilfalli að mestu í
grenndinni og þar með sparist
flutningskostnaður. Reynslan
hefur þó sýnt, að vegna veru-
legrar minni fjárfestingar per
framleitt tonn og hve fljótt
dvergstálgerðimar geta breytt
framleiðslu sinni á hinum ýmsu
stálbitastærðum, hafa þær verið
mjög samkeppnisfærar við hin-
ar risastóru stálgerðir og i
fjölda mörgum tilvikum náð frá
þeim markaði.
Víðs vegar um heim hafa nú
risið upp hundruð dvergstál-
gerða og mun ég hér á eftir leit-
ast við að gera grófa arðsemis-
útreikninga fyrir eina slíka á ís
landi með 300 þús. tonna ársaf-
köst og sem framleiðir hvers
konar stálbita, t.d. vinkla, I—
blta og U-jám.
STOFNKOSTNAÐUR
1 Bandaríkjunum var byggð
árið 1968 dvergstálgerð með 120
þús. tonna ársafköstum. Stofn-
kostnaðurinn var $69 per ársaf-
kastatonn. Siðan 1968 hafa orðið
miklar verðhækkanir t.d. hafa
vinnulaun í Bandarikjunum
hækkað að meðaitali um 60—70
af hundraði síðan 1968 og munu
meðalverkamannalaun vera nú
$7.00 pr. klst og meðallaun iðn-
aðarmanna $9.00—10.00 pr. klst.
Með tilliti til verðhækkana síð
an 1968 og samkvæmt öðrum
heimildum, sem höfundur hefur
aflað sér, er hér gert ráð fyrir
að stofnkostnaður íslenzku
verksmiðjunnar pr. framleitt árs
tonn, nemi um þessar mundir
$120 eða alls $36 mílljónum. Sé
gert ráð fyrir að árlegur fjár-
magnskostnaður (afskriftir og
vextir) nemi 15 af hundraði af
stofnkostnaði meðan á afskrifta
tímabilinu stendur (10 ár) er
fjármagnskostnaður á hvert
framleitt árstonn 120x15/100,
eða 18 dollarar. Árlegur heild-
arfjármagnskostnaður er þvi
5,4 milljónir dollara.
VINNULAUN
Vinnustundafjöldi á hvert
framleitt tonn í dvergstálgerð-
inni er 3—4 klst. Sé gert ráð
fyrir að meðal útborguð laun
Haukur Sævaldsson:
Getur stál-
gerð orðið ein
grein stór-
iðju á íslandi?
nemi kr. 500 þús. á ári og að
kostnaður vinnuveitanda við að
hafa menn í vinnu nemi 25 af
hundraði til viðbótar útborguð-
um launum, er heildarkostnað-
ur á hvem starfsmann kr. 625
þús. Raunverulegar ársvinnu-
stundir munu vera um 1760 alls
(44 vikur). Kostnaður á hverja
vinnustund er því kr. 355, eða
$4.05. Vinnulaunakostnaður á
hvert framleitt tonn er um
$16. Heildarvinnulaunagreiðslur
yrðu þvi 420 milljónir króna,
starfslið um 670 manns.
HRÁEFNI OG OIÍKA
Reikna verður með að allt
hráefni til framleiðslunnar
verði að flytja inn, þó er mjög
hugsanlegt að hægt sé að nota
islenzkan kalkstein af Faxaflóa
botni, eða um 30 þús. tonn ár-
lega. Sé lagt til grundvallar að
meðalverð á brotajárni hingað
flutt sé $38 á hvert tonn (um
$8 í flutningskostnað) má
reikna með að heildarkostnaður
í hráefni og rekstursvörum
ásamt viðhald'sefni sé $78 á
hvert framleitt tonn af stáli,
VtMNIMOOS;
VOtVO 1« Qtmti ív*
i m
i
VÉRÐMÆTí
KR: 030.000.00
Wm. í .........
y. vnz
þar af er raforkukostnaður $7.
Reiknað er þá með að verk-
smiðjan greiði um 60 aura fyr-
ir hverja kwst.
ANNAR KOSTNAÐUR
Undir þennan lið flokkast ým
is kostnaður svo sem skrif-
stofukostnaður, símakostnaður,
tryggingar, bifreiðakostnaður o.
fl. Þennan lið hef ég áætlað $1
á hvert framleitt tonn eða um
26 miiljónir króna.
HEILDARFRAMLEIÐSLU-
KOSTNADUR
Samkvæmt niðurstöðum hér
að framan er heildarframleiðslu
kostnaður á hvert framileitt
tonn af stálbitum $113.
SÖLUTEKJUR
Um þessar mundir er grunn-
verð á stálbitum frá verksmiðj-
um á austurströnd Bandaríkj-
anna $178 á hvert tonn að við-
bættu aukaálagi $10—20 fyrir
hinar ýmsu stærðir. Þannig
mun vera óhætt að reikna með
meðalverði frá verksmiðju $190
fyrir tonnið. Sé nú reiknað með
$8 í flutningskostnað frá Islandi
og 20 af hundraði í erlendan
kostnað (uppskipun, umboðs-
laun o.fl), yrði nettosöluverð er
lendis: 190 (8 +38), eða $144,
sem myndi gefa hreinan hagn-
að (fyrir skatta) $31 á hvert
tonn eða alls 9,3 milljónir doil-
ara (um 815 milljón kr.) Séu
seld vinnulaun, raforka og
hagnaður umrei'knað í gjaldeyri,
yrði það $54 á hvert tonn eða
um 1400 milljónir kr.
MARKAÐUR
Svo sem sjá má af niðurstöð
Ljósbogaofn.
um hér að ofan, er rekstursút-
koma dvergstátgerðarinnar
ekki óálitleg. En þvi skyldu Is-
lendingar geta keppt við gamal-
gróin stálframleiðslulönd á hin-
um bandaríska markaði með svo
vænlegum árangri.
Vil ég leyfa mér að benda á
nokkur eftirfarandi atriði þvi
til stuðnings.
1. Með nýjustu tækni má stór-
lega spara vinnuafl.
2. Vinnuaflskostnaður á
hvert framleitt tonn er a.m.k.
$12 lægri en í Bandarikjunum.
3. Raforkukostnaður má
reikna mieð að sé uim helmmgi
lægri, eða um $7 á hvert tonn.
4. Flutningskostnaður sjóleið-
is er hlutfaUslega ódýr miðað
við flutning á landi þegar hægt
er að flytja í stórum förmum og
því hefur fjarlægðin ekki svo
mifcla þýðingu sem ætla mætti.
5. Árlega flytja Bandarikin
inn 18—20 milljónir tonna af
stáli.
6. Brotajámið til framleiðsl-
unnar myndi koma frá Banda-
ríkjunum, og yrði því um veru-
leg gagnkvæm viðskipti að
ræða.
Ekki er þó endilega nauðsyn
á því að selja stálið eingöngu
til Bandaríkjanna. Hinar furðu-
legustu tilfærslur virðast vera
á sölu milli hinna ýmsu Evrópu
landa og virðist sem Evrópu-
markaður muni geta opnazt fyr-
ir okkur í framtíðinni á þessu
sviði. T.d. hefur Spánn nú ný-
lega gert samninga um sölu á
50 þús. tonnum af stáli til Sovét
ríkjanna, þrátt fyrir að Sovét-
ríkin séu nú mesta stálfram-
leiðsluland í heimi (120 millj.
Fyrri
grein
tonn árlega), en Spánn kaupir
brotajám í milljónum tonna frá
Bandaríkjunuim og seliur þangað
stáJ, en kaupir þar einnig full-
unnið stál. Annars er Spánn
mjög gott dæmi um land sem hef
ur byggt upp stáliðnað sinn með
hinni nýju tækni, árið 1960
voru framleidd á Spáni 1,9
millj. tonn, en árið 1971 8,0 millj.
tonn.
Markaður virðist ekki eiga
sér nein eiginleg landamæri,
heldur gera þeir aðilar viðskipti
þar sem báðir telja sér hagstæð-
ust hverju sinni.
HVERNIG SKAL HEF.IA
HINA NÝJU IÐNGREIN?
Nú er það svo, að hér er um
að ræða mikla fjárfestingu (25
stk. 500 tonna skuttogara) og
ber ekkLað flana að neinu. Hér
er um að ræða nýjan atvinnu-
veg, sem þarf að kynna og
nokkurn tíma tekur að byggja
upp markað. Stálfélagið h.f.,
sem er undirbúningsfélag til
stofnunar dvergstálgerðar á ís-
landi, hefur látið 'gera mjög ná-
kvæma athugu-n á því hvort arð
bært væri að reisa hér verk-
smiðju, sem einungis myndi
framleiða steypustyrktarstál
fyrir innanlandsmarkað (einnig
hugsanlega vír til naglafram-
leiðslu og minni stálstengur) og
nýta til þess íslenzkt brotajárn.
Árlegur markaður er 10—12
þús. tonn. Að dómi forráða-
manna Stálfélagsins er fyllilega
grundvöllur fyrir slíkum
rekstri, sem að vísu byggist á
þvi að verksmiðjan nyti þeirrar
tollverndar, sem Efta-samning-
urinn býður upp á fram til árs-
ins 1980. Dragist hins vegar úr
hömlu að hefjast handa mun
enginn grundvöllur vera fyrir
rekstrinum, þar sem bæði fjár-
magnskostnaður og vinnuafls-
kostnaður á hvert framleitt
tonn er miklu hærri en fyrir
300 þús. tonna verksmiðjuna, og
þar að auki er steypustyrktar-
stál ódýrari framleiðsla en stál-
bitar, þótt verðlag hérlendis sé
hærra vegna verndartolla. sem
myndu þó faHa brott 1980 yrði
framleiðsla þess hér hafin.
Það tvennt myndi vinnast
með því að hrinda sem allra
fyrst i gang verksmiðju til fram
leiðslu á steypustyrktarstáli,
að við myndum nú þegar breyta
verðlitlu járnarusli, sem víða
liggur úti um byggðir landisins,
i verðmæta vöru, otg spara all-
verulega gjaldeyri og samtím-
is myndi fást sá lærdómur og
sú reynsla, sem gerði okkur ís-
lendingum kleift að ráðast i
stærri verksmiðjur eins og þá,
sem að framan er lýst, þ.e.a.s.
stefna að raunverulegri iðnþró
un á nýju sviði og er sá þáttur
miklu stærri og veigameiri.
í áætlunum sínum hefur Stál-
félagið reiknað með því að eigið
fjárframlag, hlutafé, verði 100
milljónir króna. Fram hafa kom
ið efasemdir hjá ýmsum forráða
mönnum peningastofnana um að
kleift verði að safna svo miklu
hlutafé, en höfundur þessarar
greinar er á öðru máli. Ekki
verður því trúað, að ekki tak-
ist að safna því fé, sem nemur
verðgildi 200 bíla og sem fluttir
eru inn á 2—3 vikum, þegar
slíkt stórhagsmunamál þjóðar-
innar er í veði, jafnframt sem
þó nokkur ágóðavon er því sam-
fara. Frá opinberu sjónarmiði
ætti ekki heldur að vera miklu
til hætt, sé haft í huga hve
gífurlega möguleika hinn nýi at
vinnuvegur gefur skapað. Mun
ég í síðari grein gera nánari skil
á rekstursafkamu verksmiðju
þeirrar sem Stálfélagið hefur
gert áætlanir um.