Morgunblaðið - 11.11.1972, Qupperneq 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, ÍAUGARDAGUR 11. NÓV'EMBER 1972
Otg-afendi hf Átv«ÍIcuc Röykjavfk
Pram'kvæmda8tjóri Ha.raMur Sveinaaon.
ftitetídrar Mattihfas Johannessen,
Eyijólifur Konréð Jónsson.
Srtyrmir Gunrrarsson.
RrtS'tjórnarfu'll'trúi horbljörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson
Auglýsingastjöri Ámi Garðar Kristinsson.
Rítstjórn og afgre'ðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
AugfýsingaiT Aðal'strae.ti 6, sfmí 22-4-60
Ás'kriftargjard 225,00 kr á 'miánuði innanlands
1 teusasöTu 15,00 Ikr einta'kið.
Bretar í
au furðulegu tíðindi hafa
gerzt, að skipstjóri brezks
togara í hafsnauð hafnaði að-
stoð varðskips, þótt áhöfn
hans og skip væru í yfirvof-
andi hættu eftir hans eigin
lýsingum. Verður ekki önnur
ályktun dregin af þessu at-
ferli en sú, að hann hafi
fremur viljað stofna mörg-
um mannslífum í hættu en
koma til hafnar á íslandi,
enda hefur hann mjög kom-
ið við sögu í landhelgis-
stríðinu.
Andstæðingar okkar í Bret-
landi hafa reynt að breiða út
þann áróður, að íslendingar
meinuðu skipum í hafsnauð
að leita vars eða hafnar.
Þetta er auðvitað fullkomin
fásinna, en hitt er rétt, að
hafsnauð
við getum komið lögum yfir
þá landhelgisbrjóta, sem tiJ
næst. íslendingar hafa sýnt
það fyrr og síðar, að þeir
vilja allt í sölurnar leggja til
að reyna að bjarga þeim,
sem í nauðum eru staddir,
hvort heldur eru íslenzkir
menn eða erlendir, og ættu
Bretar að vita það manna
bezt, því að margir íslend-
ingar hafa lagt líf sitt í hættu
til að bjarga brezkum skip-
brotsmönnum.
Það er auðvitað með öllu
óverjandi framferði af brezk-
um skipstjórnarmönnum að
kjósa heldur að hætta lífi
fjölda manna en taka afleið-
ingum gjörða sinna fyrir ís-
lenzkum dómstólum og sæta
hæfilegum refsingum. En þar
að auki er þess að gæta, að
eng'inn Islendingur vill hag-
nýta sér bráða nauð annarra.
Þess vegna er það álit Morg-
unblaðsins, að hvaða dóms-
málaráðherra sem er, mundi
hafa náðað skipsbrotsmenn,
sem bjargað hefði verið af ís-
lenzku varðskipi, jafnvel þótt
óhjákvæmilegt hefði verið að
láta dómstóla fjalla um mál
þeirra.
Við íslendingar eigum ekki
í stríði við Breta til þess að
FVugráð hefur nú beint þeim
tilmælum til flugfélag-
anna tveggja, Flugfélags Is-
lands og Loftleiða að þau
dragi úr sætaframboði á
flugleiðinni milli íslands og
Norðurlandanna. Hefur ráðu-
neytisstjórinn í samgöngu-
ráðuneytinu lýst yfir því i
viðtali við Morgunblaðið, að
verði félögin ekki við þessari
áskorun geti komið til þess,
að Norðurlandafluginu verði
skipt á milli þeirra.
Öllum er Ijóst, að sú sam-
keppni, sem ríkt hefur milli
flugfélaganna tveggja á þess-
ari flugleið er hreinasta fá-
sinna. Enda hefur nýtingin
verið svo lítil, að gífurlegt
tap hlýtur að hafa verið á
þessu flugi sl. vetur og fyrir-
sjáanlegt tap nú í vetur, verði
þar engin breyting á.
knésetja einn eða neinn. Við
erum einungis að fram-
kvæma löglegar aðgerðir til
þess að bjarga lífsafkomu
þjóðarinnar. Nú er tækifæri
til að snúa við þeim áróðri
brezkra togaramanna, að það
séum við, sem viljum stofna
mannslífum í hættu. Það
gera þeir sjálfir. Ætti nú
ríkisstjórnin loks að taka á
sig rögg og reyna að fá hæfa
menn til að kynna málstað
okkar á erlendri grund.
Þessi tilmæli Flugráðs
koma fram á sama tíma og
ljóst er, að margvísleg vanda-
mál steðja að íslenzku flug-
félögunum. Þau hafa eins og
önnur íslenzk atvinnufyrir-
tæki orðið að taka á sig mik-
inn kostnaðarauka á þessu
ári, vegna hækkandi vinnu-
launa og vaxandi verðbólgu.
Fargjöld á flugleiðum þeirra
hafa hins vegar verið óbreytt
um margra missera skeið og
fargjöld Loftleiða hafa bein-
línis lækkað. Sú lækkun, sem
orðið hefur á meðaltalsfar-
gjöldum Loftleiða stafar af
síaukinni samkeppni á flug-
leiðinni yfir Atlantshafið.
Stóru flugfélögin hafa keppzt
um að bjóða lægri fargjöld,
enda þótt þau standi mörg
hver mjög höllum fæti og
sum lifi eingöngu vegna þess,
að þau eru ríkiseign. Loft-
leiðir hafa séð sig knúna til
að lækka sín fargjöld til að
halda mismUninum, en aug-
ljóst er að takmörk eru fyrir
því hveráu lengi er hægt að
lækka fargjöld á sama tíma
og kostnaður allur hækkar,
án þess að taprekstur hljót-
ist af. Sú ákvörðun Loftleiða
að hækka ungmennafargjöld
frá 1. desember n.k. bendir
til þess, að fargjöldin hafi
verið komin niður fyrir það
mark, sem viðunandi var.
Aukin samkeppni á flug-
leiðinni yfir Norður-Atlants-
hafið og hinar sérstöku að-
stæður, sem skapazt hafa
á Norðurlandaflugleiðinni,
knýja á um, að staða ís-
lenzku flugfélaganna verði
tekin til athugunar með það
markmið í huga að tryggja
þann sess, sem íslenzku flug-
félögunum hefur tekizt að
ná í farþegaflutningum, á
þann hátt að þau geti skilað
nægum hagnaði, sem er for-
senda fyrir heilbrigðum
rekstri þeirra í framtíðinni.
Þess vegna eru tilmæli Flug-
ráðs tímabær og þess ber að
vænta, að forráðamenn flug-
félaganna tveggja taki hönd-
um saman um að treysta
framtíð íslenzks flugreksturs.
sem nú er ef til vill ógnað
meir en nokkru sinni fyrr,
vegna nýrra viðhorfa og
breyttra aðstæðna.
Staða flugfélaganna
INGQLFUR JÓNSSON:
Nýtt tukthús leysir ekki vandann
Nýlega fóru fram á Al-
þingi umræður í fyrirspurna-
tíma um áfengis- og fíkni-
lyfjamál, dómsmál og fangels
ismál. Þar kom fram, að for-
sætis- og dómsmálaráðherra
er að undirbúa frv. til 1. um-
ræðu um fangelsismál. 1 frv.
mun vera gert ráð fyrir, að
byggt verði allstórt fangelsi.
1 umræðunni kom fram nokk
ur gagnrýni á, hversu
margir menn eiga um þessar
mundir óafplánaða fangelsis-
dóma. Dómsmálaráðherra
upplýsti, að þeir væru 237 og
næmu dómarnir samtals 136
fangelsisárum. Ráðherra til-
kynnti þingheimi, að nú væri
rösklega að þvi unnið
að bæta úr fangelsisskortin-
um, með því að koma upp
nýju fangelsi. Ekki var frá
þvi skýrt, hversu stórt þetta
fangelsi ætti að verða, en
andinn í umræðunum var sá,
að það ætti að vera stórt í
sniðum.
í landinu eru nú 4 fang-
elsi. Litla-Hraun, sem hefur
rúm fyrir 52 fanga, Kvía-
bryggja með 15 fanga, hegn-
ingarhúsið við Skólavörðu-
stíg 27 fanga og Síðumúli,
nýtt húsnæði fyrir 12 fanga.
Hluti af fangáhúsinu að Litla
Hrauni er nýbyggt. Hegning
ingarhúsið við Skólavörðu
stíg er gamalt steinhús, sem
þarf lagfæringar við. Teljá
fagmenn, að það megi gera
fyrir brot af þeim kostnaði,
sem nýtt hús af svipaðri
stærð mundi kosta. En sjálf-
sagt er gert ráð fyrir, að
nýja fangelsið verði miklu
stærra, til þess að unnt verði
að loka alia inni, sem fangels-
isdóm hafa fengið.
Nú er verið að taka í notk
un nýtt fangelsispláss í Síðu
múla og 12 klefar eru auðir
á Litla-Hrauni. Á sama tima
og nýir fangaklefar koma í
gagnið í Reykjavík og
hluti af fangahúsinu á Litlia-
Hrauni er ekki notaður, telja
stjórnvöld bráðnauðsynlegt
að festa marga tugi eða jafn
vel hundruð milljóna króna í
nýju fangelsi.
Á Litla-Hrauni eru nú 39
fangar. Nær helmingur
þeirra er að afplána fyrsta
dóm. 17 fangar á Litla-
Hrauni eru á aldrinum 18—
25 ára. Mennirnir hafa flest-
ir fengið dóma fyrir auðgun
arbrot. Mörg brotanna má
rekja til ölæðis og félags-
skapar við eldri menn,( sem
áður hafa gerzt sekir. Brot-
in eru mjög misjafnlega stór
í sniðum. En enginn fær
dóm, nema hann hafi verið
sekur fundinn fyrir refsivert
athæfi. Ekki hefur verið unnt
að fá upplýst, hve margir af
þeim 237 mönnum, sem ekki
hafa afpiánað dóma eru með
dóm fyrir fyrsta brot. Lík-
legt er, að það sé mikill
meirihiuti. Telja verður víst,
að.framkvæmd refsinga sé
með þeim hætti, að þeir gangi
sízt lausir, sem þyrigsta hafi
dóma eða oft hafa gerzt brot
legir. Það hlýtur að
vera mikil refsing hverjum
manni, sem fær yfir sig dóm
fyrir refsivert athæfi, þótt
því fylgi ekki innilokun í
fangelsum. Því hefur orðið
meira um það í seinni tíð og
talið vænlegra til árangurs
að láta sem flesta fá skilorðs
bundinn dóm, sem brotlegir
gerast í fyrsta sinni, ef ekki
er um mjög gróft brot að
ræða. Einnig ber að athuga,
hvort heppilegt er að gera
meira að því að dæma menn
í fjársektir en verið hefur.
Nauðsynlegt er að hafa vel
hæfa menn til þess að fylgj-
ast með öllum þeim, sem bið-
dóm hafa fengið. Óskar Clau
sen hefir mörgum hjálp-
að með dugnaði, velvilja og
eljusemi. En hann er orðinn
gamall maður og endirt ekki
til að fylgjast með öll'um, sem
þurfa á leiðbeiningum
að halda. Prestar, uppeldis-
fræðingar eða aðrir hæf-
ir menn þurfa að hafa þessi
mál með höndum og vinna öt
ullega að því að aðstoða þá,
sem misst hafa fótfestu, til
þess að ná jafnvægi á ný,
svo þeir megi verða löghlýðn
ir þjóðfélagsþegnar. Nauð
syn ber til þess, að tala um
fyrir þessum mönnum og láta
þá fá vissu fyrir því, að þeir
geti ur.nið fyrir sér á heiðar
legan hátt. Þeir verða
að geta trúað því, að þjóð-
félagið vilji taka þá í sátt,
þótt þeir hafi hrasað. Þann-
ig myndi viðhorf þeirra til
samfélagsins verða heilbrigð
ara ag hugsunarhátturinn
breytast. Bamfara því kæmi
löngunin til þess að verða
löghlýðinn þjóðfélagsþegn og
ákvörðun uim, að gerast
aldrei brotlegur aftur. Þann
ig mætti vinna á mann-
bætandi hátt að þvi að
fækka afbrotum og koma í
veg fyrir óhamingju fjölda
einstaklinga og fjölskyldna
þeirra. Með því að halda
þannig á málúm ætti að vera
mögulegt að komast hjá þvi
að byggja nýtt fangelsi á
næstu árum.
HÆLISPLÁSS MEÐ
LÆKNIN G AR AÐSTÖÐU
VANTAR
Með þvi að láta menn taka
út refsingu í fangelsi, þótt
ekki sé um grófustu eða end
urtekin brot að ræða,
er hætt við að betrunarleið-
inni sé oft lokað. Fanginn
fyllist í mörgum tilvikum von-
Ingólfur Jónsson.
leysi og verður bitur út í
þjóðfélagið. Ilann telur sig
útskúfaðan og fyrirlitinn um
al-la framtíð. Þegar fanginn
kemur úr fangelsinu fyllist
hann cft ótta um, að ekki sé
viðreisnar von. Hann hefur
e.t.v. ekki í mörg hús
að venda og er vinafár. Hætt
er við, að þær kringumstæð-
ur geti valdið því, að afbrot
verði framið í annað sinn.
Hér er um mikið vandamál
að ræða. Lög eru sett til
þess að þau séu haldin. Hjá
því verður ekki komizt, að
hafa fangelsi fyrir afbrota-
menn. En með því að leið-
beina þeim, sem verða brot-
legir eins og hér hefur ver-
ið drepið á, mætti afstýra
mörgium óhöppum og afbrot-
um. Með þeim hætti gætu
margir Islendingar orðið
heiðarlegir menn, sem ann-
ars hefðu dregizt niður
í svaðið. I þeim umræðum,
sem á var minnzt í upphafi
þessarar greinar var einnig
rætt um áfengis- og fíkni-
lyfjamál. Þar er um að ræða
mikið vandamál ekki síður
en um meðferð afbrotamála.
Hér á landi er mikið af
drykkjusjúkl'ingum, tauga
sjúklingum og geðsjúkl
ingum, sem oft má rekja til
Ofdrykkju. Því til viðbótar
eru fiknilyfin nú einnig kom
in til sögunnar. Á gæzluvist-
arhælum er rúm fyrir
70 menn, 40 í Gunnarsholti
og 30 í Víðinesi. Gæzluvist-
arsjóður hefur það hliu.tverk,
að auka við og reisa stofnan
ir fyrir drykkjusjúklinga.
Árið 1964 var með lögum
ákveðið að greiða gæziuvist-
arsjóði árlega 7,5 miilj. kr. af
hagnaði áfengisverzlun-
ar rikisins. Siðan hefur fjár-
veitingin farið hækteandi og
er á þessu ári 20 málij. kr.
En það er eigi að síður allt
of lítið fé miðað við verk-
efnið. Unnið er nú að áætl-
un um byggingu hælis fyrir
erfiða drykkjusjúklinga, sem
gæti tekið á móti 25 mön.n-
um. Sjálfseignarstofnun
Bláabandsins áformar að
byggja í Víðinesi hæli fyrir
36 menn. Á Kleppsspítalan-
um er alilt að helmingur allra
sjúklinga drykkjusjúklingar.
Áætl-un er um að byggja geð
deild við Landspítatann. Á
þessu sviði eru því mör£
verkefni, sem kosta mikið fé.
Hér er um framkvæmdir að
ræða sem enga bið þola.
Drykkjusjúklingar, tauga-
sjúklingar og geðveilir
menn verða að komast á ha4i
og undir læknishendur.
Þá er alltaf nokkur von um
bata. Það ber því að kapþ-
kosta að koma upp lækning-
araðstöðu fyrir þetta fólk.
Með því að iáta tugthúss-
bygginguna bíða gæti orðið
meiri hraði á nauðsynlegustu
framkvæmdum.