Morgunblaðið - 30.11.1972, Blaðsíða 14

14
L-----
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1972
1. desember hátíða-
stúdenta fyrir
50 árum
Fyrstu hátíðahöld stúdenta 1. desember fyrir 50 árum iiófust í sanibandi við fjáröflun til stúd
entabústaðar með sölu happdrættismiða. Þessi mynd er likleg'a tekin árið eftir, er stúdentar
voru að g-ang-a frá happdrættismiðum sínum. Næstur til vinstri er I.úðvík Guðmundsson skóla-
stjóri, þá Thor Thors, sendiherra og Einar Ástráðsson læknir. Af öðrum þekkist maðurinn við
borðsendann, sem er Kristinn Ólafsson fyrrv. bæjarfógeti og fyrir miðju til hægri má sjá Karl
S. Jönasson, iækni og Tómas Jónsson, borgarritara.
f MBL. birtist 29. nóvember
1922 eftirfarandi tilkynning:
„1. desember, föstudagurinn
kemur, verður hátíðlegur
haldinn af háskólanum, og er
tilætlunin að svo verði fram-
vegis, að fullveldisdagurinn
verði hátíðisdagur háskólans.
ímsar skemmtanir verða
þennan dag, sem háskólinn og
stúdentaráðið gengst fyrir.
Ennfremur hefst þennan dag
happdrætti til ágóða fyrir
stúdentabústað, og verður
það látið ná yfir allt landið.“
Nú eru fimmtíu ár liðin
síðan stúdentar héldu í
fyrsta skipti 1. desemher há-
tíðlegan og hefur svo verið á
hverju ári síðan. Og er einnig
nú.
Vilhjálmur Þ. Gíslason var
þá formaður Stúdentafélags
Reykjavikur og formaður stúd-
entaráðs. 1 Mbl. 1. desember
skrifar hann grein um félagslíf
stúdenta í tilefni af þessum há-
tíðahöldum. Þar segir m.a.:
„Það sem stúdentar ætla því
að gera nú, með þvi að taka 1.
desember sem almennan hátíðis-
dag og byrja jafnframt fjársöfn
un nokkra, er að reyna að koma
upp í Reykjavík í sambandi
við háskólann vönduðu og hæfi-
lega stóru stúdentabýli, þar sem
stúdentar, einkum utan af landi
geti haft stöðuga fundarstaði og
þar sem yfirleitt gæti orðið öfl-
ugt og heilbriigt stúdentaiif, með
öllum þeim tækjum, sem unnt er
að fá bezt og hagkvæmust, þar
sem stúdentar geti átt sér fjör-
ugt félagslif og rólegt heimili."
Vilhjáimur segir svo frá stúd
entalífinu og síðar í greininni
segir: „Leiðin, sem valin hefur
verið til þess að reyna að koma
þessu stúdentabýlismáli í fram
kvæmd, er sú, að fá leyfi til
þess að stofna til stórs happ-
drættis um land allt nú 1. des.
Menn getur sjálfsagt greint á
um þessa leið að sumu leyti —
einum líkar ekki þetta, öðrum
ekki hitt. Fyrir það verður
aMrei girt, „því enginn gerir
svo öllum líki, og ekki guð í
hiimnaríki." Það er líka aukaat-
riði, hvort mienn eru ánægðir
m.-ð einstök smáatriði fyrirkomu
lagsins eða ekki, aðalatriðið er
hitt, hvort menn eru fylgjandi
eða ekki þeirri hugsun eða hug-
sjón, sem felst á bak við fyrir-
tækið og á að bera það uppi —
sú hugsun að skapa islenzku há-
skólalífi betri og heillavænlegri
lífsskilyrði en áður. Þó tímarnir
séu nú því miður erfiðir og sjálf
sagt víða þröngt fyrir dyrum,
hefur samt verið álitið rétt að
fara þessu á flot og reyna
hversu menn bregðast við. Hver
happdrættismiði er seldur á að-
eins 1 krónu. En drættirnir eru
35, og má sjálfsagt segja að
þetta sé stærsta og vandaðasta
happdrætti, sem hér hefur ver-
ið stofnað tii. Er það fyrst og
fremst að þakka þeim mönnum,
sem nefndir eru hér á eftir og
riðið hafa á vaðið með styrk í
þessu máli og gefið byggingar-
sjóðnum happdrættismunina og
mega stúdentar þakka þekn sér-
staklega og sömuleiðis stjómar-
ráðinu sem veitt hefur leyfið.
Þá eru taldir upp happdrætt-
ismunirnir, 35 talsins. Fyrst 5
standmyndir eftir Einar Jóns
son myndhöggvara, þar af ein
frummynd, sem listamaðurinn
hafði gefið. Listmálarar hafa
lagt sinn skerf. Þarna eru 10
málverk eftir Ásgrim, E. Ey-
fells, Guðm. Thorsteinsson, Jón
Stefánsson, Júliönu Sveinsdótt-
ur, Krdstínu Jónsdóttur, Kjarv-
al og Ólaf Tuba'ls, 5 frumsamd-
ar bækur og 1 þýðirng tneð eigin
handaráritun eftir Indriða Ein-
arsson, Einar Kvaran, Þorstein
Gislason, dr. Helga Pjeturs, próf
Harald Nielsson og Bjarna Jóns
son frá Vogi. Þá eru allar Is-
lendingasögur í skinnbandi og
margir góðir munir svo sem út-
skorin hvalbeinishnífur eftir
Stefán Eiríksson og farmiðar til
útlanda og peningavinningar.
Draga skyldi 1. nóv. næsta ár,
en hefja happdrættissöluna 1.
des. „sem framvegis á að verða
minninigadagur stúdenta og kom
uppástunga um slíkan dag víst
einu sinni frá Sigurði Guð-
muindssyni, skólameistara og
stúdentar nú sameinað þar allt
í einu,“ sikrifar Viihjálmur. En
grein hans fylgja teikningar
Guðjóns Samúelssonar af stúd
entabýli, sem er þar í sambandi
við þinghúsið. Og önnur teikn-
ing eftir Einar Jónsson, mynd-
höggvara af háskóla og stúd-
entabýli í einiu lagi. Á þar að
byggja húsin í ferhyrning og
koma 5 turnhús á hvert hom.
1 þeim er gert ráð fyrir stúd-
entabýlunum.
í samtalii við Mbl. sagði Vil-
hjálmur í gær að honum værl
minnisstæður allur sá eriíll,
sem var dagana á undan og var
mikill hugur í stúdentum al-
mennt. Málið fékk góðar undtr-
téktir og ánægjulegt var að
vinna með þessum áhugasöimu
mönnum. Þó fjársöfnunin hefðí
ekki orðið til stórátaka þá
hefði hún orðið til að vekja
álhuga og lyfta undir áhuga
manna á háskðlanum.
• TRÚIN á ævintýrin
í Mbl. 2. desember er fréisögn
af hátíðahöldunom 1. des. og á
forsíðunni er birt ræða, sem há
skólarektor, Sigurður Nordal
flutti af svölum Al'þingishúss
ins. Nefndist hún „Trúin á æv-
intýrin". Þar segir Si'gurður m.
a. „Þér imegið umfram alit ekki
halda að stúdentaheimilið sé
nauðsynjamál. Það er ailt ann-
að og meira. Það er ævintýri."
Og hann hvetur borgarbúa til
að leggja málinu lið: „Þér eigið
að vera þakklátir fyrir að fá að
taka þátt í öðru eims. Sjáið þér
ekki að nú í dag fáið þér að
vera andar lampams, í dag eig-
ið þér kost á að reisa höll Ala-
díns. Er hér nofckur maður svo
ímyndunarsnauður, að hann sjál
ekki seðlana koma ffljúgandi,
eins og hráviði, breytast í steina
bjálka, glugga, skipast í raðir
og lög, sjái ekki stúdentaheim-
ilið rísa við loft eins og djarf-
an draum, sem tekur á sig fasfia
mynd."
• ALLTAF RIGNING
Fréttin af hátiðahöldunum
hefst svo: „FuUveldisdagurinn
heilsaði að þessu sinni með
þéttri rigningu, hélt hún áfram
meðan öfll hátíðhahöldin stóðu
yfir og kvaddi með henni. AJit-
af rigning. En Reykvikingar
eru vætunni vanir og létu hana
þvi ekki aftra sér firá þvi að
sækja mjög vel fyrsta þátt dags
ins, hvatningarfumdinn er hófist
í Nýja bíó kl. 1 1/4. Mættu þar
stúdentar flestir, gamlir og ný-
ir, auk afar mikils fjölda ann-
arra svo ekki fengu mærri allir
sæti.
Rektor háskólans, próf. Sig-
urður Nordai fflutti fyrst stutta
ræðu og bauð stúdenta og gesti
Framhald á bls. 20.
Fyrsta stúdentaballið í I5nó;
Menn buðu dömunni einu sinni
upp á kaffi eða límonaði
EINAR Magnússon fyrrver-
andi rektor var ungur stúd-
ent 1922 og tók þátt í hátíða-
höldum stúdenta 1. desember.
í stuttu samtali við blaðið
sagði Einar, að Luðvig heit-
inn Guðmundsson hefði verið
uipphafsmaðurinn að því að
efna til happdrættis til að
safna fyrir stúdentagarði
þennan dag. Happdrættisleyfi
fékkst fyrir 100 þúsund mið-
uim og hver miði seldur á 1
kr. Voru hæstu verðlaun 5000
kr., sem mundi samsvara
hálfri milljón nú, sagði Einar.
En þá voru hæstu laun
menntaskólakennara 5000 kr.
á ári og byrjunarlaun 3500
kr. á ári. Til stúdentahússins
átti að safna 100 þús. kr., og
náðist nærri því það mark,
sem samsvarar 9—10 millj.
nú. Það var stórhuigur i stúd-
entum. Þá voru í háskólanum
200 stúdentar og tóku svo til
allir sín próf. Nú eru 2000
stúdentar þar, sagði Einar.
Einar kvaðst muna vel há-
tíðahöldin 1. des 1922. Hann
var í skrúðgöngunni frá Nýja
biói og niður á Aiusturvöll I
ausandi rigningu, en þar hélt
Sigurður Nordal þessa ágætu
ræðu.
— Svo var byrjað að selja
happdrættismiðana, sagði
hann, og við stúdentamir réð
uimst á hvem mann á staðn-
um og buðum miða. Einar
minnir að þá strax hafi Sel-
skinna legið frammi 1. des í
Háskólanum, þar sem menn
gátu skrifað nafn sitt fyrir 1
krónu. Þannig söfnuðust rit-
bandarsýnishorn fjölmargra
íslendinga. Man Einar, að
hann sá Guðmund Hannesson
skrifa í Selskinnu í anddyri
Háskólans.
— Samkoman í Nýja bíói
var ætluð almienningi í bæn-
um sem þar keypti sig inn
fyrir 1 kr., segir Einar. Hvað
ætli margir komi núna til að
borga 100 kr. fyrir að hlusta
á ung skáld lesa upp? Aðal-
lega dró þó að Guðmundur
Thorsteinsson, sem alltaf var
skemmtilegur, og Guðmund-
ur Finnbogason og Guðmund-
ur Björnsson þóttu í þá daga
skemimtilegustu ræðumenn-
irnir í bænum.
— Ég fór svo heim til að
búa mig á ballið í Iðnó, segir
Einar. Þar var ekki matur og
vín á boðstólum, heldur bara
ball. Bann var í landinu, en
1921 höfðu Spánverjar þving-
að íslendinga til að leyfa inn-
flutning á léttum vínum. Vin-
flöskur geymdu menn þvi úti
ag fóru þangað og fengu sér
hressingu. Þá gátu menn
gengið frjáisir út og inn, ef
þeir höfðu miða. En mórall-
inn var sá, að sæist vín á
nokkrum manni á balli, þá
varð hann fyrir fyrirlitningu.
Engan miann sá ég drukkinn
þarna. En þeir hafa kannski
verið rytoaðir. Þama voru all
ir stúdentar, hás'kólastúdentar
og kandidatar. Ég man ekki
hvort það var þama, en
a.m.k. síðar greiddu kandidat
ar hærri inngangseyri. Þeir
voru yfirleitt i „kjól og hvítt“
og höfðu bláa borða yfir
brjóstið, en háskólastúdentar
í smóking. Prófessorar höfðu
sérstakan stað á sviðinu og
man ég þar sérstakleiga eftir
HiaraMi Nielssyni, sem þá var
kennari minn i guðfræðideiM.
Iðnó var þá öðru vísi innrétt
að en nú. Stiginn vár þar sem
Einar Magnússon
nú eru snyrtiherbergin og
beinn stigi upp. Þeir sem
höfðu með sér dömu, buðu
henni upp á kaffi eða límon-
aði uppi á lofti einhvem ttma
nætur. Dansað var fram eftir
nóttu, en böllin í þá daga
stóðu aMrei skemiur en til kl.
4 og voru gjaman framlengd
til kl. 5.