Morgunblaðið - 16.12.1972, Blaðsíða 15

MOR>GU-NBLAÐIÐ, LAUOARDAGUR 16. DESBMBEfR 1972
15
vferi arðdð útilotoað að eigiKust
eittitíxvað rrneð viininiu sirrná umdir
þeesari rikisstjóm, sem kaMaði
sig stjórm hiins vimnamdi fólks.
Rikisstjórmin seáldiist œ dýpra í
veisa- fófllksins en áður.
Jóhann Hafstein sagðist eitóki
hafa gagmrýmt, að 2. um-
srœða feeri firam nú. Hamm hefði
efltikert haft á móti því, ef ei'fct-
■hvað vaari að marka fruimivairpið
og það væri eittihvE.ð ammað em
pappámsgaigm. 1 frumwairpdmu
væri ekkert þeinra aibriða, sem
veigaimest væm. Ljóst væri því,
að miemm vaaru til þess knúðiir
að ræða fyirst og fmemst
það, sem vamtaði í fruimvarpið.
Það væri kaildhæðmi öriaigamna
hjá þessairi rikisstjórm, sem lýst
hetfði því yfir, að lamdhefligismál-
ið hefði algeram fcxrgamg, að
fnaimlLaig tifl nammsókma á lamd-
girumminu skyldi hafa gfleymzt,
og ekki væri eyrir ætiaður til
kaupa á nýju varðskipi og tæflcj
umn fyrir Lamdheilgisgæzluma.
Þetrta værd mikil skömim fyrir
sitjómarfloikkaina.
Yfirdráttiur rikiissjóðs við
Seðiabankanm hefði aWrt'i ver-
ið jafn mikilll eins og á Jiðrru
suimri. ViðskiptahallJinn við út-
lond væri ofboðsJegur. Á þessu
væru þó fjárflögim grumdvöJiuð.
Em engin tifliraiuift vseri gea-ð tifl
þess að miða frumvarpið við aft
urhvarf í þessuim efnuim.
Halldór E. Sigurðsson sagði
m.a., að 1968 hefði verið búið að
felfla gemgið, þegar fjárlögim
voru afgreidd. Em margir hmút-
&r hefðu saimt sem áður verið ó-
afgreiddir. Bkfld væri unmt að tala
uim að draga úr útgjöfldum rik-
isims og átelja saimtimis, að ekki
skuli naagifliega miklu fjámmagmi
veitt tól eimstaíkra framlkvæmda-
Jiða. . Ráðheinramn ræddi síðam
nokkuð umn viðskiptahafllamm við
útílönd og saigðist etóki kunma
sikil á þvi, hvort það væiri fyr-
irhyggjuieysi, þegar þjóðin tæki
lán til þess að kaupa stórvirk
atvinmutæki og byggja upp stór
várkjamir. ViðskiptahaíKimm nú
væri mimmi em 1971.
Ágreiningurmn inn~
an ríkisstjórnarinnar
Alvarlegasta staöreyndin við
afgreiðslu fjárlaga nú, segir í
áliti Jóns Ármanns Héðinssonar
Jón Ármann Héðinsson.
Jón Ármann Héðinsson mælti
sl. fimmtudag fyrir áliti annars
minnihluta f járveitinganefndar
nm fjárlagafrumvarpið. f nefnd
aráliti hans segir, að ein alvar-
legasta staðreyndin við af-
greiðslu fjárlagafrumvarpsins
nú sé, að innan ríkisstjórnarinn
ar og stjórnarfiokkanna sé ekki
sanistaða um leiðir til tekjuöfl-
unar.
1 nefndaráliti Jóns Ármanns
Héðinssonar segir m.a.:
„Þar sem framkvæmdaáætlun
in iiggur enn ekki fyrir, er ekki
hægt að fjalla nánar um fjár-
festingaráform hæstv. ríkisstj.
á árinu 1973. Þó virðist augljóst
að stofnlánasjóði vanti mikið
fjármagn, og einnig mun Bygg-
ingarsjóður ríkisins vera í þörf
fyrir verulegt fjármagn, ef fuil-
nægja á umsóknum um húsnæð
ísmálalán og þeirri eðlilegu
hækkun, sem lög gera ráð fyr-
ir, vegna hækkunar á bygging-
arkostnaði. Þarf að útvega geysi
háar upphæðir, ef þessir stofn-
lánasjóðir eiga að fullnægja eft
irspurn eftir lánum og öryggi
á að vera um atvinnu fyrir þá
menn, er í þeim atvinnugrein-
um starfa, sem þessir sjóðir
Jána til. Engu að síður er nauð-
synlegt að hugleiða þá miklu
spennu, er ríkt hefur í eftir-
spurn eftir vörum og þjónustu
hina síðustu mánuði, og áhrif
þessarar spennu á verðbólguna,
sem sannarlega hafa verið mik-
il og munu áfram vera mikil, ef
ekki eru gerðar ráðstafanir til
að hamla mjög hér á móti.
Á döfinni eru svonefndar
efnahagsráðstafanir, en ekki
liggur fyrir, á hvaða sviði þær
verða né með hvaða hætti. En í
það má þó spá, að einhvers kon-
ar millifærsluleiðir verða fam-
ar, ef marka má þau orð, er
standa í málefnasamningi hæstv.
rikjsstj. Þá er framundan marg-
slungið millifærslukerfi, þar
sem etnhverjir alvitrir menn,
„kommissarar" eða spekingar út
deiia handa Pétri og Páli þvl
sem þeir meta eðhlegt og nauð-
synlegt, og enginn veit fyrir
fram, hvað hann fær né hvern-
ig atvinnuþætti hans muni reiða
af, fyrr en hann fær molana af
borði hinna háu herra.
Við slíkar aðstæður fer nú
fram 2. umr. fjárl. og afgreiðsla
á þeim till., er fjvn. hefur lagt
fram. Eins og fyrr segir, er
óvissa ríkjandi um tekjuöflunar
hliðina, og þess vegna er til-
gangslaust að velta vöngum nán
ar um þann þátt. Hann er allur
hulinn þoku óvissunnar. Alvar
legust mun þó vera sú stað-
reynd, að innan hæstv. ríkisstj.,
eðá stjórnarflokka er ekki sam-
staða um leiðir til tekjuöflun-
ar.“
— Fjárlögin
. Framhald af bls. 32.
nú í byrjun þessarair 2. umræðu.
Það eru takmörk fyrir þvi, hvað
sam/féflagið getur lagt aif mörk-
um tii himna ýmsu þarfa I þjóð-
félagiinu. Það verður að meta og
vega í hvaða röð þessar þarfir
eru teknsr og hve háum fjár-
hæðuim á að verja til hverra ein-
stakra þarfa. Þar eru líka og ekki
síður takmörk fyrir því sett,
hvað samféiagið getur lagt ein-
staklinguim á herðar að greiða
fyrir það að vera til og búa I
þessu samfélagi. Kröfuhópamir
með mötmælin, spjöfldin og máln
ingiardofllurnax eru ekki að segja
fyriir verkum í þessu þjóðfélagi
frekar en -öðru, jafnvefl þó að
þetta fólk segist vilja sfanda við
hlið verkamannsins í lífsbaráttu
hans, þá vitum við, að þessar
óhóflegu kröfur á samfélagið
hafa gert það að verkum, að
það er verið að leggja álltaf
meira og meira, hærri og þyngri
byrðar á fólkið, sem vimvur fyr-
ir sköttunum. Við skuflum líka
gera okkur það ljóst, hverjir það
eru, sem standá undir skattabyrð
inni. Það eru þeir, sem vinna,
það eru þeir, sem hafa tekjurn-
ar, skapa tekjurnar í þjóðféflag-
inu o-g þeir eru alltaf að verða
hlutfallslega fæirri heidur en
þeir áður voru, vegna þess að
mannsævin lengist.
Ég sagði áðan að þessi ri'kis-
stjóm hafi metið í hækkun fjár-
laga í aíiri veröldinni á friðar-
ttmuirn, hún hefur ábyggilega líka
metið í hækkum tekju- og eigna-
skatts fyrir hækkun beinna
skatta með þreföldun á einu ári
svo þetta er nú all-s ekki ónýt
rikisstjóm, sem við Islendingar
höfum. Samhliða þessum sikatta-
hæktkumim, eru friðindi við á-
liagnimgu skatta skert, bæði til
•rikis og svertairféflaiga að því
Kauphækkanir og aflarýmun
orsök erfiðleikanna
— segir í áliti meirihluta
fjárveitinganefndar
Geir Gnnnarsson mælti fyrir
áliti meirihluta f járveitingar-
nefndar. Hann sagði, aó af-
greiðsla frunivarpsins markaðist
af ástandinu í efnahagsmálum
þjóðarinnar og sér væri ól.júft
að afgreiða fjárlögin án þess að
tekjuhliðin lægi ijós fyrir. Xauð
syn bæri nú tíl að takmarka út-
gjöld rikisins. Auk Geirs Gunn
arssonar standa að áiiti meiri-
hlutans: Vilhjálmur Hjálmars-
son, Karvel Pálmason, Ing-
var Gísiason og Ágúst Þorvalds
son.
í nefndarálTtiinu segiir m.a. e.ð
frá þvi að núvere ndi ríkisstjórn
tók við völduim h»fði kaupmátt-
uir timakaups hedíkað svo, að
hann hefði afldrei verið jafn hér
áður. Samtímis h« fði orðið veru
leg rýmuin þeirrs þátta i fi.sk-
afla landsmanina, s >m mestu máli
skipta í þjóðarbú íkapnum. Af
þessum sökum stæ6u útflutnings
atvininuvegimir höllum fæti og
grípa þyrfti til sérstakra efna-
hagsráðstafana.
Meirihlutinn segir síðan í
nefndairáliti sínu:
„Við afgreiðsiu fjári’aga að
þessu sinmi er staða rikissjóðs
þvi á þann veg, að eigi er fært
að gera tillögur um framlög til
verklegra framkvæmda í þeim
mælli, sem meiri hl. nefndarinn-
ar kysi, en í þeim tiiliöguim, sem
gerðair eru, er lögð áherzla á að
greiða sem mest upp af þeim
skulduim við sveitairféflög og
aðna fraimkvæmdaaðila, sem rík
issjóður safnaði upp á dög
uim viðreisnarstjórnariinnar.
Nefndin hefur fyrir 2. uimiræðu
lagt fram tillögur uim skipt
ingu framflaga til allra heflztu
framkvæmdaliða. Tiliögur um
fjárveitimgar ti'l byggingar
menntaskóla bíða þó 3. uimræðu
svo og afgreiðsla ýmissa erinda.
Við tillögugerð í þessum mála-
Fiokkum hefur verið tekið tifllit
tál þeirra lasflckana á fjárveiting
uim á þessu ári, seim ákveðnar
hafa verið samikvæmit heion-
ild í bráðabirgðalögwn, er sett
voru í júlí s.l. Þær fjárveiting-
ar, sem þamnig koma ekki tii út
borgunar á árin'U 1972, en
eru enduirveittar nú, nema sam-
tals 174,6 millj. kr. og eru sund
urliðaðc.r í fylgiskjali með nefnd
aráfliiti þessu.“
BreytingartiBögur þær, seim
fjárveitingannefnd flytur saimeig
inlega, valda 268,1 m.fcr. nettó-
gjaHdaaukningu hjá ríkissjóði og
yrði greiðsluhalli ríkissjóðs sam
kvæmt þvi 164,2 m.kr. Nefndin
segir, að afgreiðsla frumvarps-
ins hijóti að markast af e'fna-
hagsaðgerðum ríkisstjórnar-
innar. Af þeim sökuim geri meiri
hflutinn ekki tillögur uim bieyt-
ingar á tekjuh'lið frumvarpsins
að svo stöddu.
Geir Gunnarsson mæflti fyrir
áliti meirilhluta fjárveitingar-
nefndar. Sagði hann, að nefnd-
in hefði haldið 38 fumdi og haft
viðtöl við ýmisa aðifla, eftir því
sem óskað hefði verið eftir. Alls
hefðu nefndinni borizt 450 til
500 erindi. Hann gat þess, að
nefndin hefði sett frest til þess
að skila fjáriagabeiðnum. Sú ráð
stöfun hefði borið árangur að
Geir Gunnarsson.
því er varðaði fjárfestingarbeiðn
ir, en ekki aðrar.
Þingmaðurinn sagði, að sein-
ustu daga hefðu ráðuneytin sent
inn beiðnir um tugmMjöm króna
fjárveitingar. Ríkisstofmamir
hefðu einnig síðustu daga semt
óskir um miklar fjárveitinga^.
Þetta væri slíkt ófremdarástamd,
að bezt væri að hafa um það
sem fæst orð. Þá gat hamm þess,
að enginn vafi væri á þvi, að
fastráðming rikisstarfsmanma
stuðlaði ekki að ýtrustu hag-
kvæmni í rekstri ríkiisstofnana.
Þá gat hann þess, að ummið
væri að endurskipulagmimgu á
mötuneyturr, á vegum rikisi-ns.
Um 2400 ríkisstarfsimenm smæddu
nú í 27 motuneytum. Kositnaðuir
rlkissjóðs væri 27 m.kr, á áiri.
Athugun hefði farið fram
á tryggingariðgjöldum rikisstofri
ana og nú væri kammað, hvomt
rikið ætti að tryggja sjáilft,
semja við eitt tryggimigafé-
lag eða bjóða tryggimgaimar út.
Ákveðið hefði verið að fæácka
verkstæðum Pósts og síma.
Könnun í 12 ríkisstofmumum
hefði leitt í ljós, að á þeirra veg
nm hefðu verið farnar á einu ári
234 ferðir tii útlanda saimtals í
2857 daga; kostnaður væri 11
m.kr. „
er tekur til aidraðra og ör-
yrkja að ógleymdri skerðimgu á
fríðimduim tifl sjómanna, fiski-
manma og farmanna og það má
þvi segja, að opimberir aðilar
hafi fengið rúmlega heflmimg af
því fjármagni sem útgerðin
var svikim um eftir valdatöku
þessarar ríkisstjórmar á fyrstu
viku valdaferils henmar á meðan
hamimgjusól henmar var hæst á
lofti, hún sést nú lítið núna
þessa dagana. Það sem gert var
ráð fyrir, að líti út fyrir að ætl-
að hefði verið sjómönmum ein-
um. Þetta var árangurimn af þvi
það þurfti að gleðja sjómemm i
upphafi veizflunnar, en það þurfti
að taka aí þeim aftur gflaðning-
imm, þegar komið var nokkuð
fraim yfir áramót. Og þá voru
cllar hendur stjórnarsimma á lofti,
það var ekki hönd fjánmálaráð-
herra, eims og oft er látið að
liggja í Þjóðviljanum, einkamál-
gagmi iðnaðarráðherra og jafnvel
í málgögnum Saimtak". frjáte-
lyndra og vinstriimanna. Er ekki
byggingavísitalam allgott sýnis-
hom af því, hvernig verðbólgan
hefur leikið lausuim hafla í lamd-
inu frá því þessi hæstvirte ríkis-
stjórm kom tiil vaflda. 1. júlí 1971
var byggiingavísitailam 535 stig,
hvemig hefur það gemgið síðam.
1. nóvember s.l. var húm komin
upp í 689 stig. Þetta eru mennim-
ir, sem halda verðbólgunmi í
skefjum. Þetta er góður áramgur
28,79% hækkun á byggingc.vísi-
tölummi Hvemig hefur þróun
henmar verið? 1. nóv. — 31. okt.
er hún þar til fjögurra mámaða i
einu, þá er hún 535 stig, 1. nóv.
— 29. febr. þetta ár, þá fer hún
upp í 543 stig og 1. marz — 30.
júní í suimar, þá hoppar hún upp
í 683 stig, og svo núna 1. nóv.
þá tók húm svoma smá breytimg-
uim. 6 stig tifl þess svoma að vena
í taikt við stjórnima, að eimhverju
leyti.
1 skiptingu rikisútgjalda eftir
hagræmu eðli, miðað við fjárfaga
frumvairpið 1972 og það frum-
varp, sem hér liggur fyrir áirið
1973, þá hafa kaup á vörum og
þjónustu hækkað úr 5 mil'ljörð-
um, 374 mifflj. kr. í 7 milljarða
702,4 mMj. kr., eða yfir 73%.
Það er líka vel af sér vikið. Nú,
þeir ætluðu nú líka að sjá um
það, að ríkisútgjöldum yrði nú
haldið í skefjum, það yrði nú
eitthvað ammað eða var hjá fyirr-
veramdi stjónn, og samkveemt
fjárflagafruimvarpimu fyrir árið
1972 í upptaflmingummi, sem því
fylgir, eru fastráðnir rikisstarfs
menm miðað við júllímámuð 1971,
6798 talsians. Það er alveg á sama
tíma og hin stjórmin fór frá, en
í fjáTflagafrumvarpdmiu fyrir 1973
er einmig miðað við júlimámuð
þessa árs og eru þeir þá orðnir
7244. Og nú fyrir nokkrum dög
um eru þeir taldir samkvæmt
uppilýsimgum, sem Fjárlaga- og
og hagsýslustofmumin útvegaði
okkur að ökkar beiðni, vera orðn-
ir 7383. Fastráðnum ríkisstarfs-
mönmum hefur þvi fjölgað í tíð
núveramdi ríkisstjómar um 685.
Mér finnst þetta líka vefl af sér
vikið. Og það hilýtur ráðlherrum
að þykja. E)n þetta er ekki öll
sagam — það er ekki öfll sagam
sögð með þessu. 1 þessum frum-
skógi ri'kisstjómarinnar, í rikis-
báknimu fást engar uppiýsimgar
um það, hversu margir lausráðn-
ir starfsmenn eru núna ráðmir
eða hafa verið. Við reyndum að
fá upplýsimgar um það til þess
að fá alla myndina.
Og eins og fram kemur í nál.
okkar sjáifstæðismamma, þá segj
um við, að þegar fjárlagafrum-
varpið var lagt fram, var það
marklaust að því leyti, að stórar
fjárfliæðir vantaðá á tekjuhiið
frutmvarpsims til þess að mæta
gifurflegri útgjrildaauifcningu, sem
skapast, þegar verðstöðvum lýícur
um næstu áramát, eims og bráða
birgðalög um tímabumdmar efma-
hagsráðstafanir kveða á um. Fyr
ir 2. itmræðu fjárlaga var rík-
isstjórmknmi og ar skylt að leggja
fram tillögur um tekjuhilið fjár-
lagafrumvarpsims, skýra frá þvi,
á hvem hátt húm ætlaði sér að
leysa þau efnahagsvandamál,
sem nú steðja að. í stað þesis ?.ð
gera það hefur ekkert komið frá
rikisstjóminmi anmað heldur en
þessi bréf til fjárveitimgamefnd-
ar frá einstökum ráðflieinrum,
sem krefjast aukinma útgjaflda.
Við teljum þessi vimnubrögð 6-
hæf með öllu að fjalla um út-
gjaldabeiðnir, sem skipta humdr-
uðum milflj. kr., meðam ekki
liggja fyrir uppflýsingar um, á
hrem hátt tekna skuli aflað. Við
flytjum þvi ekki, fulltrúar Sjáflf
stæðisfllokksins í fjárvedtimgar-
nefnd, breytimgartillögu við fjár
lagafrumvarpið við þessa um-
ræðu umfram það, sem fram
kemur i nál, í breytingartíllögu
fjárvei'tingamefndar, sem hátt-
virtur formaður fjáirveitingar-
nefndar hefur gert skifl í sinni
framsöguræðu, og þarf ég þar
litlu við að bæta, kannski eru
örfáar athugasemdir, sem ég
ætla nú að sleppa, en að öðru
leyti var ég honum í ö®um höf-
uðatriðum sammála. Em við
geyrruum okkur allam rétt til þess
við 3. umræðu, þar sem við tefljj.
um, eins og stutt hefur veirið með
rökum hér áður í mimu máli, að
tnikilvægar ákvarðanir verði að
taka um lausm efnahagsmálamna,
áður en lengra er haldið, en þær
ákvarðanir hljótá að hafa veru-
leg áhrif á afkomiu alls aflmenn-
ings í landimu og emdanlegar nið
urstöður fjárlaga. Af þessum sök
um er ógeriegt að taka á ábyrg-
an hátt afstöðu til ákveðinma efm
isþátta ríkisfjármála og m.a. til
þess, hversu langt miegi giamga i
fjárveitiingum.