Morgunblaðið - 01.03.1973, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. MARZ 1973
Magnús Torfi Ólafsson, men ntamálaráðherra:
Megin markmið grunnskóla-
frumvarpsins er jafnrétti
I NEÐRI deild var framhaldið
umræðum um RTiinnskólafrum-
varpið. Þing^menn voru fiestir
ánægðir með að frumvarpið,
væri komið fram á ný. Þó voru
uppi mjög sldptar skoðanir um
viss ákvæði þess, og þá eink-
Benedikt Gröndal.
lun meginatriðin um lengingu
skólaskyldunnar í 9 ár, og eins
um lengingu skóiaársins i 9 mán
uði. Allir lögðu ræðumenn á það
áherzlu, að Aiþingi yrði að
skoða frumvörpin mjög gaum-
gæfilega, enda væri hér um að
ræða lagasetningu, sem hefði
mjög víðtæk áhrif um langan
tíma. Voru uppi allmiklar efa-
semdir um að takast mætti að
afgreiða grunnskólafmmvarpið
og frumvarpið um skóiakerfi á
því þingi sem nú situr.
Benedikt Grönda! fagnaði að
frumvörpin væru nú komin
íram, þó að það skyggði á fögn-
uðinn, hversu seint þau væru á
ferðinni, er þau kæmu nú fram
öðru sinni. Þingmaðurinn sagði,
að bent hefði verið á, að þessi
frumvörp væru sérstaklega vel
undirbúin af embættismönnum,
en sl'íkur undirbúningur gæti
aldrei komið í stað athugunar
og nákvæmrar afgreiðslu Al-
þingis. Ef sú vajri raunin, þá
þyrfti ekkert þing. Efaðist Bene
dikt Gröndal um, að takast
mætti að afgreiða frumvörpin á
þinginu nú. Benti hann m.a. á,
að í því væri mikið byggt á
landshlutasamtökum, og á þau
lagðar miklar skyldur, en lands-
hlutasamtök væru ekki til í laga
legum skilningi. Væri óhuigsandi
að afgreiða þessi frumvörp frá
þinginu áður en sett hefðu verið
lög um landshlutasamtök. Slik
lög hefðu enn ekki séð dagsins
Ijó®, og þar sem vanda þyrfti til
slíkrar lagasetningar, væri hann
ekki bjartsýnn á, að slik lög
yrðu sett á þvi þingi, sem nú
situr.
Benedikt sagðist telja leng-
Friðjón Þórðarson.
ingu skólaskyldunnar aðeins ei'tt
atriði kjama frumvarpsins um
áð koma á jafnrétti í skólamál-
unum.
Deiít væru uen lengingu skóla-
tímans, og því borið við að uniga
fólkið þyrfti að kynnast atvinnu
lífiniu. Slikt hefði verið ágætt
meðan það gat gengið, en sú
rómantík væri úr sögumni.
Pálmi Jónsson: Alþingi er
vandi á höndum við þessa laga-
Saltfiskrannsóknir:
setningu. Frumvörpin tvö eiga
sér langan aðdraganda, og ég
tel að menn eigi enn, að gefa
sér aukinn tíma í stað þess að
flaustra þeim af. Lögin frá 1946
eru nú um aldarfjórðungs göm-
ul, en þrátt fyrir það, eru þau
enn ekki komin til framkvæmda,
að öllu leyti, í öllum byggðarlög-
um landsins. Væri vissulega
verðuigt verkefni að kotna þeim
lögum til framkvæmda.
Gert væri ráð fyrir, að 10 ár
taki að koma þessum frumvörp-
um, ef að lögum verða, í fram-
kvæmd. Mig grunar, að sá tími
gæti orðið lengri, svo að við
skulum ekki flana að neinu. í
mmum augum er brýnast að
hafa í huga eftirfarandi tvö sjón
arrnið. í fyrsta lagi að ná fram
fyllsta jafnrétti þegnanna til
skólagöngu og fyilsta jafnrétti
milli nemenda. í öðru lagi að
miða ekki árangur skólastarfs-
ins einungis við menntun heldur
menningu. Mér sýnist að með
frumvarpinu sé stefnt í rétta
átt í að gæta jafnréttis. Leið-
imar að markmiðinu geta orkað
tvíimæl'is og um fleiri vegi verið
að ræða. Ég efast um að lenging
skólaskyldunnar sé heillavænleg,
Karvel Pálmason.
Betri pækil-
saltaður
1 SKÝRSLU frá Rannsókna
stofnun fiskiðnaðarins um salt-
fiskrannsóknir 1972 kemur m. a.
fram í niðurstöðum tilrauna og
mnnsókna á ýmsum atriðum,
sem varða þyngdamýtingu salt-
fisks:
Pækilsaltaður fiskur skilaði
mun betri þyngdaraýtin.gu en
staflasaltaður fiskur, bæði sem
ful'lstaðinn blautfiskur og þurrk
aður saltfiskur. Pækilsaltaður
þurrfiskur var 6—7,5% verð-
meiri en staflafiskur, en pessi
verðmætamunur kom ekki fram
á blautum saltfiski vegna smá-
RANNSÓKNASTOFNUN fisk-
iðnaðarins hefur gert nokkrar
tilraunir með vélar og og tækni.
f skýrslu frá sl. ári segir m. a.:
Hörpudisksveiðar hafa aukizt
mjög hér við land síðustu árin
og eru nú stundaðar á nokkrum
stöðum.
Hörpudiskurinn er ailur hand-
unninn, þ. e. skelin er opnuð og
vöðvinn skorinn úr henni með
handafli og er hann það eina,
sem hirt er.
Nú nýlega mun þó hafinn und-
irbúningur að smíði á vélurn til
úrskeljunar hörpudisks eftir am-
eriskum teikningum.
Hörpudisksveiðar hafa einnig
farið mjög í vöxt síðustu árin
erlendis, einkum við Bretlands-
eyjar og austurströnd Norður-
vægilegra matsgaila á pækilfisk
inum fullistöðnum.
Enginn verulegur munur á nýt
in.gu kom fram eftir veiðitima á
vertíðinni. Dauðbióðgaður neta-
þorskur skiiaði heldur meiru af
biautfiski en sama magn af lif-
andi blóðguðum fiski. Enginn
munur var á þyngdamýtimgu eft
ir þurrkun, og fiskur blóðgaður
lifandi var á báðum vinnslustig-
um mun verðmætari. Tiliraunir
með að nota tiltölulega lltið hrá-
efr.ismagn til sKkra rannsókna
sýndu, að svipaðar niðurstsöður
fást með 20—25 fiskum og IV2
tonni.
Ameriku.
Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins hefur kannað að hve miklu
leyti hörpudiskur er unninn með
vélum eriendis.
Af þeim upplýsingum, sem afl-
að hefur verið, virðist mega ráða
að það sé einungis gert í Banda-
rikjunum, einkum um borð í
veiðiskipum, sem sérstaklega eru
gerð fyrir hörpudisksveiðar og
búin véluim til vkrnsTu hörpu-
disks.
Samkvæmt upplýsingum frá
Fiskimálast j órn Bandarí k j anna
(1) er einungis um eitt fyritrtæki
að ræða í Bandarikjumum, sem
framT.'eiðir vélasamtæður til úr-
skeljunar hörpudisks. Er það
Willis Brothers Inc., Williston,
North Carolina.
og ég tel að lenging skólaársins
sé varhugaverð. Menn hafa vax-
andi áhyggjur af því að tenigsl
unga fól'ksins við atvinnulífið
fari þverrandi og skólafólk virð
ist stefna í þá áttað forðast það.
Gefa verður sérstakan gaum
hverniig hægt er að bæta úr
þessu. Ef skólaárið er lengt er
stefnt I þveröfuga átt. í stað
þess þarf rikisvaldið að skapa
skilyrði til þess að umgt fólk
úti á landsbyggðinni geti aflað
sér þeirrar þekkingar, sem hug-
ur þeirra stendur til.
Friðjón Þórðarson sagði að
frumvörp þessi væru mikið
verk, sem margir hefðu lagt
hönd að. Merkur skólamaður
hefði sagt á þá leið, að stjórn-
málamenn létu stunduim eins og
skólamál væru einhver einkamál
menntamannanna, en hins vegar
eyddu þeir miklum tiima í þras
um stórpólitisk mál eins og geng
isfellmgar og efnahagsimál. Mik
ið væri til í þessum orðum,
stjórnmáiamenn eyddu miklum
tíma í slíkt, og andinn yrði að
þoka fyrir efninu, eins og oft
áður. Fallast mætti á, að hér
væri mjög þýðingarmikil löggjöf
á ferðinni. Timi hefði verið til
kominn að taka fræðsluilögin til
athugunar og endurskoðunar.
Þó skipti nú sennilega meiru
máli, hvernig framkvæmd lag-
anna yrði, heldur en hitt, hvað
þau væru góð og nýtízkuleg.
Þinigmaðurinin sagðist ekki enn
hafa sannfærzt um að 9 ára
s'kólaskyída væri heppileg.
Kannski væri það vegna þess,
að hann hefði þekkt svo margt
sannmenntað og gagnmenntað
fólk, sem notið hefði stuttrar
skólagönigu. Þessi atriði yrði að
skoða mjög gaumgæfiiege, því
að víðar væri verk að vinna en á
skólabekkjunum. Menn mættu
aldrei gerast skólaþrælar, þó að
hverjum manni væri til sóma að
Utskeljun hörpu-
disks með vélum
vera góður skólaþegn. Mangt
væri ágætt í frumvarpinu, svo
sem samfellt skólakerfi, jöfn að
staða til náms og jafnrétti. í
satmbandi við uppeldislegt hlut-
verk skól’anna yrði mjög að
hafa í huga kristna fræðslu og
almennt siðgæði.
Karvei Pálmason fagnaði
þeirri dreifingu valdsins, sem
gert væri ráð fyrir með frum-
varpinu. Hann sagðist einkum
vilja gera tvö atriði að um-
talsefni, lengingu skólaskyldunn
ar og lengingu skólaársins. Sagð
ist hann efast um að stefntværi
í rétta átt með lengingu skóla-
skyldunnar. Nokkur hluti nem-
enda væri vanmegnugur til
náms og margir biðu tjón á
sálinni af því að vera neyddir
til náms. Látið hefði verið að
því liggja að tengsl ungs fólks
við atvinnulífið væri liðin róm-
antík. Kynni að vera að slíkt
ætti við um Reykjavík, en ekki
um sveitir landsins eða sjávar-
plássin. Þá sagðist þingmaður-
inn efast um að lenging skóla-
ársins ætti rétt á sér, slíkt
myndi aðeins auka námsleiða
hjá æskufólki.
Allflest i frumvörpunum væri
í rétta átt, en hann drægi væg-
ast sagt i efa að lenging skóla-
skyldu og skólaárs ættu rétt á
sér og mæltist til þess, að þau
atriði yrðu athuguð vel í nefnd
um þingsins.
Lárus Jónsson.
Björn Pálsson sagðist hafa
margt út á ákvæðin um leng-
ingu skólaskyldunnar að setja.
Margir krakkar gætu lært heima
hjá sér í sveitinni, því að þar
yrmi húsmóðirin ekki úti, og
sagðist hann telja slíkt nám oft
betra. Svo ætti hins vegar að
láta þessi börn taka próf með
öðrum börnum. Þá sagði Bjöm,
að óbúandi væri fyrir bændur,
ef þeir fengju ekki að hafa ungl-
ingana heima um mesta anna-
tímann á vorin og haustin. Með
vinnustyttingunni og öðrum skyn
samlegum hlutum væri búið að
koma því svo fyrir að bændur
gætu ekki fengið hjálp. Þá
sagði hann að lenging skólaárs-
ins yrði sízt til þess að auka
námsfýsn nemendanna. Gera yrði
skýrari greinarmun á aðstöðu
strjálbýlisins og þéttbýlisins í
lögunum. Þá setti hann út á
ákvæði frumvarpsins sem gera
ráð fyrir miklum akstri með
börnin úr og í skóla. Slíkt væri
bæði kostnaðarsamt, og eins
væri slæmt að vera að ferðast
um með böm í stórhríðum og
óveðri.
Lárus Jónsson fjallaði fyrst
og fremst um lengingu skóla-
skyldunnar. Nefndin sem frum-
vörpin samdi taldi lenginguna í
9 ár, frá 7—16 ára, meginatriði
frumvarpsins, og sagði í grein-
argerð, að forsendur fyrir þeirri
lengingu væru ótvíræðar. Sagt
var að 82% nemenda héldu
áfram í þriðja bekk, eftir að
skólaskyldunni lyki. Af þeim
18% sem ekki héldu áfram
væru hlutfallslega fleiri úr
strjálbýlli héruðum landsiins.
Æskilegt hefði verið að gerð
hefði verið grein fyrir því í
greinargerðinni, hvers vegna
þessi 18% settust ekki í þriðja
bekk. Og jafnvel þótt hér væri
fyrst og fremst um að kenna
búsetu væri hugsanlegt að
taka á því vandamáli með öðrum
hætti. Þá ræddi hann þær skorð
ur, sem frumvarpið setur skóla
einingum, (15 nemendur í bekkj
ardeild), svo að ríkissjóður taki
þátt í byggingarkostnaði. Sagði
þingmaðurinn að vafasamt
væri hversu mikill akkur strjál-
býlinu væri að frumvarpinu.
Auðvitað ætti að gera frum-
varpið úr garði eftir jafnræðis-
sjónarmiðum. En menn þyrftu
að staldra við og spyrja hvemig
það væri bezt gert.
Að lokum spurði þingmaður-
inn menntamálaráðherra um,
hvort gerð hefði verið könnun
á því, hvers vegna umrædd 18%
nemenda kæmi ekki í þriðja bekk.
Hvort það væri á skorti á náms
hæfni, af efnalegum ástæðum,
eða vegna búsetu. Lenging skóla
skyldunnar væri byggð á þeirri
forsendu að ná til þessa fólks
og þess vegna yrði þetta að vera
alveg ljóst, ef þingmönnum væri
ætlað að samþykkja þessa breyt-
ingu.
Magnús Torfi Ólafsson, mennta
málaráðherra hóf mál sitt á að
þakka málefnalegar og ítarleg-
ar umræður um frumvörpin
tvö. Hann sagðist vilja vekja
athygli á tveimur smáatriðum.
Það hefði verið misskilningur
hjá Ellert Schram að halda að
með frumvarpiinu væri stefntað
byltingu í skólamálum. Þá sagði
hann að kynningarfundir grunn
skólanefndarinnar hefðu verið
öllum opnír og þar hefði þing-
mönnum gefizt ráðrúm til þess
að kynna sér störf nefndarinn-
ar.
Ráðherrann sagði að megin-
atriðið væri, að mikill meirihluti
ræðumanna hafði talið frumvörp
in ganga í rétta átt og tíma-
bært væri að gera þær breyt-
ingar, sem stefnt væri að.
Helztu atriði frumvarpanna
stefndu að því að tryggja sem
bezt að gætt verði jafnréttis
nemenda í öllum landshlutum til
að geta stundað nám sem veiti
þeim rétt tii inngöngú í fram-
haldsskóla. Þá væri höfuðatriði
að brúa bilið milli skyldunáms-
ins og framhaldsskólanna.
Grunnskóli ætti að veita hverjum
þeim sem vildi rétt til að setj-
ast í framhaldsskóla.
Þá sagði ráðherrann að ef
menn vildu halda áfram að vera
á því stigi, sem nútímaþjóðfélag
krefðist, þá slyppu þeir ekki við
styttra skyldunám, en frumvarp
ið gerði ráð fyrir, ef nemend-
ur ættu að verða fullfærir að
MIHflGI
takast á við sémám. Mönnum
væri því nauðugur einn kostur
að samþykkja þessa breytingu.
T.d. yrðum við að hefjast handa
fyrr um kennslu í erlendum
málum en aðrir og leggja á þau
ríkari áherzlu. Því hefði verið
haldið fram, að óþarfi væri að
lengja skólaskylduna, nægilegt
væri að lengja fræðsluskylduna,
og sjá betur fyrir því að fræðslu
skilyrði væru fyrir hendi.
Spurði ráðherrann hvort menn
teldu eðlilegra að riki og sveit-
arfélög kæmu upp byggingum
til skólahalds eftir hreinum get
gátum? Við værum þannig sett-
ir, að til þess að verja því fé,
sem við hefðum, þyrftum við að
þekkja þann fjölda nemenda,
sem þyrfti að byggja yfir.