Morgunblaðið - 07.11.1973, Síða 16

16
MÓRGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 1973
Utgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 1 0 1 00.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands
I lausasölu 22,00 kr eintakið.
Tími er til kominn, að
linni þeim skrípaleik,
sem farið hefur fram inn
an ríkisstjórnarinnar, eftir
að Ólafur Jóhannesson for
sætisráðherra kom heim
frá London með samkomu-
lagsgrundvöll í landhelgis-
deilunni við Breta. Daginn
eftir að forsætisráðherra
skýrði ríkisstjórninni frá
niðurstöðum þessara við-
ræðna, hafnaði Alþýðu-
bandalagið samkomulags-
grundvellinum semúrslita-
kostum og „brezkum tillög-
um“. Forsætisráðherra
lýsti hins vegar fylgi við
samkomulagsgrundvöllinn
og kvaðst mundu láta af
embætti, yrði hann ekki
samþykktur.
Síðan hefur margt gerzt.
Alþýðubandalagið byrjaði
með því að draga í land,
eftir að hin harða afstaða
forsætisráðherra var orðin
ljós. Tilkynnt var, að það
hefði verið á misskilningi
byggt, að um úrslitakosti
hefði verið að ræða. Ráð-
herrar Alþýðubandalags-
ins samþykktu á ríkis-
stjórnarfundi, að utan-
ríkisráðherra yrði falið að
ganga frá samningsupp-
kasti ásamt brezka sendi-
herranum í Reykjavík, á
grundvelli skýrslu for-
sætisráðherra. Uppkastið
að milliríkjasamningi til
lausnar deilunni hefur leg-
ið fyrir ríkisstjórninni í
rúma viku. Um helgina brá
svo við, að Þjóðviljinn full-
vrti á ný að um úrslitakosti
hefði verið að ræða og
í stjórnmálayfirlýsingu
flokksráðsfundur Alþýðu-
bandalagsins segir, að það
telji „ástæðulaust að hvika
frá þessari stefnu og veita
tilslakanir á borð við þær,
sem ráð er fyrir gert í
fyrirliggjandi drögum að
samkomulagi við Breta“.
Með þessari yfirlýsingu
hefur verið ítrekuð upp-
hafleg afstaða Alþýðu-
bandalagsins til samnings-
uppkastsins, og jafnframt
hefur Ólafur Jóhannesson
forsætisráðherra orðið að
þola síendurteknar pers-
ónulegar árásir í forystu-
greinum annars helzta mál-
gagns ríkisstjórnarinnar.
Þessi skrípaleikur gengur
ekki lengur. Það verður að
taka afstöðu til þess nú
þegar innan ríkisstjórnar-
innar, hvort stjórnar-
flokkarnir geta komið sér
saman um lausn land-
helgisdeilunnar. Ríkis-
stjórnin í heild og þeir
flokkar, sem að henni
standa geta með engu
móti skorazt undan þeirri
ábyrgð, sem á þeim
hvílir í þessum efn-
um. Geti stjórnarflokkarn-
ir ekki komið sér saman
um lausn landhelgisdeil-
unnar við Breta á grund-
velli samningsuppkastsins,
hljóta þeir að taka afleið-
ingum þess. En áfram
haldandi skrípaleikur af
því tagi, sem þjóðin hefur
Einar Agústsson, utan-
ríkisráðherra, hefur alger-
lega hafnað mjög ákveð-
inni kröfu frá Magnúsi
Kjartanssyni um, að hann
verði aðili að samningavið-
ræðunum við Bandaríkja-
menn, sem hefjast í næstu
viku. Þessi ákveðna afstaða
utanríkisráðherra, vekur
vonir um, að hann muni
taka á varnarmálunum á
manndómslegri hátt en
hann hefur gert að undan-
förnu. Neitun utanríkis-
ráðherra hefur vakið mikla
reiði meðal kommúnista og
Magnús Kjartansson hefur
haft við orð að segja af sér
ráðherraembætti af þess-
um sökum. Á flokksráðs-
fundi Alþýðubandalagsins
um helgina var haft í
hótunum um slit stjórnar-
samstarfs, ef ekki yrði
orðið við þeirri kröfu
kommúnista, að varnar-
liðið hyrfi af landi brott.
Athyglisvert er, að komm-
fylgzt með undanfarnar
vikur, gengur ekki
lengur. Og endurteknir
frestir til handa Alþýðu-
bandalaginu hafa tæpast
nokkra þýðingu, úr því sem
komið er. Málið er komið á
það stig, að nú verður að
taka hreinskiptna og heið-
arlega afstöðu, hver eftir
sinni sannfæringu.
únistar beita nú hótunum
dag eftir dag gagnvart
samstarfsflokkum sínum
og hafa hafið persónulega
ófrægingarherferð gegn
forsætisráðherra. Vafa-
laust verður utanríkisráð-
herra næstur á blaði vegna
afstöðu hans til kröfu
Magnúsar Kjartanssonar.
Með sama hætti og Morg-
unblaðið hefur stutt Ólaf
Jóhannesson forsætisráð-
herra í viðleitni hans
til að ná sanngjörnum
samningum við Breta
í landhelgisdeilunni,
mun Morgunblaðið styðja
Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra í varnarmál-
unum, ef utanríkisráð-
herra sýnir með verkum
sinum, að hann er slíks
stuðnings verður. Einörð
afstaða hans nú gagnvart
kröfum kommumsta gefur
vissulega tilefni til meiri
bjartsýni en áður.
SKRÍPALEIKUR
EINAR SEGIR NEI
Ellert B. Schram, alþm:
Grunnskólafrumvarp
á villigötum
ENN á ný er grunnskólafrum-
varpið á dagskrá. 1 þriðja
skiptið á fjórum árum er því
fylgt úr hlaði meðyfirlýsingum
um, að það muni marka tíma-
mót í fræðslumálum lands-
manna. Aftur megum við búast
við orðræðum um kosti þess og
galla.
FYumvarpið hefur verið vel
kynnt meðai skólamanna og
þeirra aðila, sem málið heyrir
undir. Almenningur hefur og
haft tækifæri til að afla sér
upplýsinga um frumvarpið.
Samt er það svo, að flestum er
óljós megintilgangur þessa
grunnskólafrumvarps.
Umræður hafa um of kafnað í
deilum um eitt atriði þess,
lengingu skólaskyldunnar.
Lenging skólaskyldunnar er
þó engan veginn kjami þessa
máls. Fræðslulöggjöfin hefur
það að markmiði að tryggja
öllum börnum og unglingum
jafna möguleika til náms og
mennta. Hún kveður á um yfir-
stjórn fræðslumála, felur í sér
reglur um stjórn skóla, réttindi
og skyldur kennara og nem-
enda, starfstíma, aðbúnað
o.s.frv. I stuttu máli sagt:
leggur þá skyldu á herðar sam-
félagsins, að sjá um að fræðsla
sé aðgengileg og árangursrík.
Lengd skólaskyldunnar er að-
eins ein leið löggjafans að
þessu marki, og það, hvort hún
er einu árinu lengur eða
skemur, ræður ekki úrslitum í
fræðslumálum, þegar á heild-
ina er litið. Aður en menn gera
það upp við sig, hversu skóla-
skyldan skuli vera löng, verður
fyrst að skapa aðstöðuna til
þess að veita fræðsluna. Það
dugar skammt að skylda
nemendur til skólagöngu, ef
enginn er skólinn.
Grunnskólafrumvarpið er af-
sprengi þeirrar dapurlegu
þróunar, sem átt hefur sér stað
á öllum stigum fræðslukerfis-
ins. Yfirstjórnin hefur verið
með eindæmum stirð, kennslu-
hættir hafa verið í of föstum
skorðum, skólahúsnæðið hefur
ekki tekið við fjölgun nemenda
og þjóðfélagið í heild hefur
ekki mætt kröfum tímans um
aukið en um leið sveigjanlegra
nám.
Þetta er ekki að kenna
fræðslulöggjöfinni frá 1946.
Hún hefur aldrei komist til
fullra framkvæmda. Hér er
heldur ekki við kennara eða
skólamenn að sakast.
Einhverjir vilja skella skuld-
inni á fjárveitingarvaldið,
alþingi, sem á móti ber fram þá
afsökun, að það hafi í of mörg
horn að líta; að þjóðfélagið
sjálft hafi reynzt vanmegnugt
að fylgjast með þróuninni.
I þeirri sjálfsblekkingu
stjórnvalda að horfast ekki í
augu við hinn raunverulega
vanda, er nú gripið til þess
ráðs, að semja nýja fræðslulög-
gjöf, grunnskólafrumvarp.
í því frumvarpi eru fjölmörg
nýmæli, sem til bóta horfa,
enda hefur enginn orðið til þess
að hafna frumvarpinu. En
menn spyrja: hver verður fram-
kvæmdin, hvaðalíkur eru á því,
að þessari löggjöf verði að fullu
fylgt, frekar en þeirri, sem nú
er í gildi? Jafnvel í frumvarp-
inu sjálfu er ekki gert ráð fyrir
skjótum viðbrögðum, því lögin
„skulu koma til framkvæmda
svo fljótt sem aðstæður leyfa,
en þó eigi síðar en innan tíu ára
frá gildistöku“!
Með allri virðingu fyrir góð-
um málstað og einlægum ásetn
ingi þeirra, sem bera frum-
varpið helzt fyrir brjósti, þá
teldist það til afreka, ef þessi
hógværa timaáætlun stæðist.
Þessi svartsýni er ekki
sprottin af slæmum hvötum,
heldur af þeirri ástæðu, að
frumvarpið gerir áfram ráð
fyrir þeirri fráleitu verkaskipt-
ingu rikis og sveitarfélaga, sem
felur í sér meinsemdina sjálfa.
Fjárveitingarvaldið á áfram að
vera í höndum Alþingis, fram-
kvæmdin i höndum ráðuneytis-
ins en frumkvæðið hvergi.
Það er hafið yfir allan vafa að
aðalorsökin fyrir því neyðar-
ástandi, sem nú ríkir í fræðslu-
málunum, er hin dauða hönd
ráðuneytisins og það á að vera
sjálfsögð forsenda allra
breytinga á fræðslukerfinu að
færa ábyrgð og ákvarðanir
heim í hérað — að fjármál og
framkvæmd komist á eina
hendi heimamanna sjálfra.
Grunnskólafrumvarpið bæt-
ir ekki hér úr. Einu tilburð-
irnir í þessa átt, er skipan
fræðsluráða, sem kjörin skulu
af viðkomandi landshlutasam-
tökum. En þegar grannt er
skoðað, kemur í ljós, að völd
þessara fræðsluráða eru mjög
óveruleg, og allir þræðir liggja
upp i ráðuneytið, þegar til kast-
anna kemur.
Ríkisstjórnin hefur lofað að
auka sjálfsforræði sveitar-
félaga og forsætisráðherra
boðaði frumvarp um breytta
verkaskiptingu ríkis og sveitar-
félaga á þessu þingi. Engu að
siður er borið fram af þessari
sömu nkisstjórn og á þessu
sama þingi, frumvarp, sem
kveður á um skipan fræðslu-
mála, þann málaflokk, sem
veigamestur er í samskiptum
ríkis og sveitarféiaga. í þvi
frumvarpi eru áfram famar
troðnar slóðir þess ráðuneytis-
valds, sem stendur sveitar-
félögunum — og fræðslumálun-
um — mest fyrir þrifum.
Þetta eru óvönduð vinnu-
brögð ríkisstjórnar, sem hirðir
ekki lengur um mannorð sitt.
Sjálfstæðismenn hafa ekki á
móti grunnskólafrumvarpi. En
þeir eru eindregið þeirrar skoð-
unar, að í því frumvarpi eigi að
draga skýrar línur í samskipt-
um ríkis og sveitarfélaga. Nám-
skráin, námsmatið og kennslan
sjálf, á að sjálfsögðu áfram að
vera undir heildarstjórn, en
bygging og rekstur skólanna;
framkvæmd fræðsluskyld-
unnar skal vera á ábyrgð lands-
hlutasamtaka og fræðsluráða.
Til þess þarf að útvega þeim
tekjustofna; til þess þarf að
gjörbreyta verka- og tekjuskipt-
ingu milli rikis og sveitar-
félaga.
Með þeim hætti yrði fræðslu-
skyldan að veruleika og
trygging fengin fyrir þvi, að
nýmæli og umbætur yrðu meir
en lagabókstafurinn einn. Að
fræðsluskyldunni fullnægðri
þyrfti ekki að karpa um það,
hvort skólaskyldan skuli vera
átta eða níu ár. Frjáls skóla-
sókn leysti það vandamál af
sjálfu sér.